Kunst en cultuur brengt plezier en verbinding: ‘Ik kijk er elke week naar uit’
Stichting Dance Connects
Dance Connects Community stimuleert mensen van 60 jaar en ouder in Amsterdam en Amstelveen om actief deel te nemen aan dans en hiermee een impuls te geven aan de ontwikkeling van hun sociale, expressieve en bewegingsvaardigheden.
Ellen de Wolf (61): ‘Voor 60-plussers is er gewoon heel weinig om lekker fysiek bezig te zijn. Je ziet mij toch niet tussen de jeugd in de sportschool zitten? En in een breiclub heb ik ook geen trek. Ik ben begonnen met dansen omdat ik last had van mijn rug, mijn fysio tipte me. Ik ben er enorm van opgeknapt, fysiek en mentaal. Het was zo leuk en vrolijk.
Moderne dans draait om vrijheid, er is veel ruimte voor improvisatie. Maar we doen ook choreografieën, waarin ik soms spieren voel die ik amper gebruik. Tijdens de warming-up komt alles even aan de beurt. Tussendoor is er een pauze voor een kopje thee, dat is ook een sociaal gebeuren. Die contacten gaan soms door buiten de lessen, zo zijn we met een groepje gaan kijken bij een dame die een expositie had of bracht ik lunch bij een dame uit de buurt na een operatie.
Helaas zijn de locaties nu dicht, maar ik dans nu online via Zoom. Natuurlijk is het anders dan op locatie, maar toch vind ik het heerlijk. Lekker in mijn eigen omgeving en met die kleine poppetjes op het scherm is het toch leuker dan alleen. Dat motiveert. Morgenochtend mag ik weer. Ik kijk er nu al naar uit.’
Floortje Rous, initiatiefnemer Dance Connects: ‘Dans geeft een gevoel van vrijheid. Zeker in de huidige tijd is dat heel bijzonder en waardevol. Het maakt het mogelijk om een andere wereld in te duiken. Zingeving is voor mensen misschien een zwaar woord, ze vinden het ‘gewoon leuk’. Maar ik hoor wel dat het een lichtpuntje in de week is. Of dat mensen zichzelf durven uiten met dans. Dat lijkt mij toch allemaal wel bijdragen aan een zinvol leven.
Ik vind de oudere dansers prachtig. Hun lichaam vertelt een levensverhaal. In improvisaties komen ze met dingen waar ik niet op zou komen door hun levenservaring. Dat blijft mij inspireren.’
De Rimpel maakt wat los!
Senioren Theatergroep De Rimpel maakt improvisatietheater, bijvoorbeeld over Mantelzorg, en ging met ‘De Rimpel maakt wat los!’ met vijf senioren-acteurs bij woonzorgcentra langs om bewoners actief mee te laten doen in het proces van theatermaken.
Joke de Wit (76), actrice bij De Rimpel: ‘Het is heerlijk om te spelen. Wat het zo leuk maakt is dat je even uit jezelf kan stappen. Ik doe op het toneel dingen die ik nooit echt zou doen, zoals iemand uitschelden of uitvallen. Ik ben nogal een controlfreak en bij improvisatie moet je dat allemaal loslaten. Heerlijk. Ik heb een ander stukje van mezelf leren kennen. Waarbij ik soms denk: ‘Ben ik dit? Doe ik dit nou echt?’ Er komen dingen naar voren waarvan ik niet wist dat ik ze in me had.
Vroeger heb ik nooit toneel gespeeld. Ik wilde het wel, maar het kwam er niet van. Toen ik net in Leeuwarden woonde, nam iemand me mee naar De Rimpel. Ik was meteen verkocht. Misschien past het nu zelfs beter, omdat nu ik ouder ben ik nog meer mezelf ben. Theater helpt om daar dichterbij te komen.
Met ‘De Rimpel maakt wat los!’ betrekken we mensen en nodigen we ze uit scènes met ons te maken. Eerst wil natuurlijk niemand, maar dan komen ze los en vinden het heel leuk. Hun plezier geeft heel veel voldoening. Het is erg jammer dat we nu niet meer naar de woonzorgcentra kunnen, maar gelukkig heeft Gea een creatieve oplossing bedacht.’
Gea Struiksma, initiatiefnemer De Rimpel: ‘Vanaf het moment dat we niet meer naar de huizen konden, zijn we video’s gaan maken zodat de spelers toch met theater bezig konden zijn. Die filmpjes hebben we weer in de huizen laten zien, op afstand en in kleine groepen, om er daar met bewoners over te praten.
We missen natuurlijk wel de interactie zoals die er in de eerste maanden was. Het was geweldig om het publiek echt te betrekken bij creatie van theater. Die betrokkenheid zorgde ervoor dat hun eigenwaarde steeg. Ook zien mensen elkaar op een andere manier, of zeggen dingen die ze in het echt nooit zouden zeggen. Dat kan heel bevrijdend werken.’
Ik teken voor je
In het atelier van Hein Walter kwamen wekelijks zo’n 20 mensen om samen te tekenen. Bewoners van woonzorginstelling De Archipel waar hij atelier houdt, maar ook buurtbewoners en kinderen zijn welkom. Alle tekeningen gaan op de bus naar mensen die het leuk vinden om post te ontvangen.
Peter Kniesmeijer (73) - deelnemer Ik Teken voor Je: ‘Tekenen was voor mij als jonge jongen een hobby. Ik ging de stad in om mooie dingen te ontdekken en te tekenen, bijvoorbeeld in Artis. Maar vanaf het moment dat ik echt ging werken, eerst in de horeca, later 35 jaar als schoenenverkoper, is het tekenen verwaterd. Ik werkte zeven dagen in de week, dan schiet zoiets erbij in.
Hein Walter bracht me er weer mee in contact. Ik had er niet meteen zin in hoor. Na al die jaren keihard werken, ben ik nu wat lui ingesteld. Toch probeerde ik het een keer en dat ging eigenlijk perfect. Soms teken ik een kaart voor de kleinkinderen. Of ik help mensen met het afmaken van hun tekeningen.
Tekenen geeft een fijn gevoel van vrijheid, je kunt maken wat je wilt. En het is leuk om aanwijzingen te geven. Ik weet er toch wel iets van. Van Hein heb ik ook veel geleerd. Over kleurschakering, of opvulling. Een mens is nooit te oud om te leren, toch?’
Hein Walter - kunstenaar en initiatiefnemer Ik teken voor je: ‘Vooral het contact met elkaar maakt het project waardevol. Oudere bewoners van De Archipel ontmoeten mensen van buiten, die weer heel anders met hen omgaan. Door te tekenen kom je in een prettige sfeer. Geconcentreerd en ontspannen tegelijkertijd. Ik zette altijd klassieke muziek op en soms ontstonden ook mooie gesprekken.
Omdat we elkaar wekelijks zagen, werd het eigenlijk een soort familie. Hopelijk kunnen we snel weer samen kunst maken. Het is leuk om iets te ontkiemen of mensen zover op weg te helpen dat we samen trots zijn op het resultaat.’
- Video Rob Kusters - Regiomanager Archipel - en kunstenaar Hein Walter over ZorgKunst
- Lees meer over Ik teken voor je
Programma Kunst en Cultuur Cordaan
Bij Cordaan, een zorginstelling in Amsterdam, zijn twee kunstprogramma’s onderdeel van het ZonMw-programma. Binnen Huiskamerpost speelt een theatergroep van licht verstandelijk beperkten voor kwetsbare ouderen. Spoken Word X Dementees geeft aandacht aan de letterlijke taal van dementie, het Dementees. Een eerder project van Cordaan bracht uitspraken van mensen met dementie in beeld. Daarop voortbordurend maken woordkunstenaars nu spoken word video’s na gesprekken met personen uit die groep.
Bij het bekijken van de Spoken Word gedichten op de website deed een oudere de volgende uitspraak: ‘Je moet niet vragen: ‘Mag het, maar kan het! En dan ook nog welwillend zijn. Horen wat je wilt of er echt gezegd wordt. In ieder gezelschap wisselend. Proberen? Natuurlijk! Gehoord? Vaag maar niet alles. Maar ga nu wel luisteren.’
Madelon van Riel - projectcoördinator programma Kunst & Cultuur Cordaan: ‘Het belangrijkste van onze projecten is dat we bewoners een rol en een stem geven. Bij Spoken Word X Dementees is dat heel letterlijk; het gaat erom wat er in de hoofden van mensen met dementie omgaat, wie er luistert en wat iemand nog te zeggen heeft. Samen iets creëren is zeker nu heel waardevol. Voor de bewoners, maar ook voor de medewerkers. Het creëert een andere, positieve energie.
De ervaring heeft ons geleerd dat werken met kunstenaars heel veel toegevoegde waarde heeft. Zij kunnen mensen heel vrij laten in het proces zonder een vooraf bedacht idee over de uitkomst. Van het resultaat kun je natuurlijk van alles vinden, maar het proces is daardoor heel ervaringsgericht en echt van de deelnemers. Ik zie dat het bewoners kan inspireren om ook op andere vlakken meer regie te nemen. Dat is heel waardevol. Kunst en zorg kunnen elkaar daar zeker nog verder in versterken.’
Achtergrond
Het programma Kunst en cultuur in de Langdurige zorg en ondersteuning financiert het onderzoek met de titel ‘Art for Senior Positive Health and Well-Being. Capturing the Impact of Art(s)-based Initiatives and Arts-based Program’ (Kunst in de Zorg). In dit project wordt de impact van kunst en cultuur op de (positieve) gezondheid en het welbevinden van ouderen onderzocht bij 4 kunstprogramma’s en 15 initiatieven. De financiering van het onderzoek gebeurt via publiek private samenwerking; ZonMw financiert het onderzoek en de kunstprogramma’s en Stichting RCOAK en fonds Sluyterman van Loo financieren de kunstinitiatieven.
Colofon
Tekst: Marieke Kessel
© ZonMw 2021