COVID-19 en kankerzorg: mijn geleerde lessen voor de toekomst
Sabine Siesling is klinisch epidemioloog, professor ‘Outcomes Research and Personalized cancer care (kankerzorg op maat)' aan de Universiteit Twente. Tevens is zij senior onderzoeker bij Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), waar de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) wordt beheerd. Samen met haar collega's doet zij onderzoek naar het project 'De impact van de COVID-19-uitbraak op de diagnostiek en behandeling van kankerpatiënten: lessen voor de toekomst'
Dalende diagnoses door terughoudendheid patiënten
De eerste effecten van de COVID-19 uitbraak in de kankerzorg zagen we al snel. Het aantal kankerdiagnoses daalde. Dit werd veroorzaakt door terughoudendheid van mensen met klachten om naar de huisarts te gaan, een suboptimaal diagnostisch traject en het stopzetten van de landelijke screeningprogramma’s. Het live consult verschoof vaker naar digitaal en wetenschappelijke verenigingen stelden in allerijl handreikingen op voor aanpassingen in de kankerzorg. Ik vroeg mijzelf af wat voor effect dit zou hebben op de kankerzorg, de patiënt en de uitkomst van diagnose. En ik niet alleen. Zorgverleners, ziekenhuizen, de politiek en ook patiënten hadden veel vragen waar toen nog geen onderzoek naar was. Gelukkig kwam er rond die tijd kwam gelukkig de subsidieoproep van ZonMw.
Van twee projecten naar één
Samen met collega’s binnen en buiten IKNL hebben we ons gestort op het schrijven van een aanvraag die de effecten op de kankerzorg zou gaan bepalen. Bij ZonMw bleek een soortgelijke aanvraag vanuit huisartsen perspectief ingediend. We kregen de opdracht om deze twee projectideeën samen te voegen binnen het maximale budget. In samenwerking met Charles Helsper van het Julius Centrum, een kenniscentrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde (UMCU), hebben we deze uitdaging tot een, al zeg ik het zelf, heel goed einde gebracht. Het gezamenlijke project is gehonoreerd zonder de partners, onderzoekers, zorgverleners en patiënten(vertegenwoordigers) uit beide projectaanvragen teleur te stellen.
We gebruiken in dit onderzoek onder andere gegevens van de NKR, de pathologielaboratoria via het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief (PALGA), Dutch Hospital Data, data van PHARMO-STIZON en het eerstelijns 'INTERCITY-netwerk'. Op basis van de data hebben we bijvoorbeeld de ongekende flexibiliteit gezien van zorgprofessionals in de ziekenhuizen. We hebben gezien dat bijvoorbeeld de richtlijnen van wetenschappelijke verenigingen over het algemeen snel zijn nageleefd. Behandelingen konden in enkele gevallen zelfs sneller gegeven worden, door een lager aanbod van patienten of bijvoorbeeld de start met hormonale therapie in plaats van chirurgie.
Tegelijkertijd zagen we dat er door het stopzetten van de screeningsprogramma’s met name tumoren in een laag stadium minder zijn gediagnostiseerd. Begin 2021 startte bij enkele tumorsoorten een inhaalslag en meer diagnoses werden gesteld, waarbij tot nu toe nog geen verschuiving naar relatief meer patienten met hogere stadia zien. De effecten van uitstel of aanpassingen in de behandeling is terrein van verder onderzoek.
Digitaal samenwerken: live kleiner, digitaal groter
De pandemie betekende ook dat veel overleggen digitaal plaatsvonden. Dit maakt dat (spoed-) overleg veel gemakkelijker kan worden ingepast in de drukke agenda’s van alle staleholders in de diverse onderdelen van het project. Ook nu het project loopt kunnen we toch vrij snel met de verschillende multidisciplinaire tumorspecifieke groepen afspraken inplannen en resultaten bespreken. Dat zou vóór corona nooit zijn gelukt. De wereld is live kleiner maar digitaal opeens enorm groot.
De hoge druk van zowel de verontrustende en inmiddels zichtbare effecten van COVID-19 op de kankerzorg, alsook de scherpe deadline van de aanvraag schept een band. Collega’s gaven voorrang aan mijn vragen en dat waardeer ik tot op heden enorm. Het schrijven van de aanvraag was een estafette tussen mij en mijn nieuwe samenwerkpartner Charles en werkte ‘als een trein’. Ik hoop dat we gaan elkaar binnenkort voor het eerst live gaan ontmoeten!
Meer informatie
Context uitgestelde zorg
Dit onderzoek is één van de 4 onderzoeken naar het onderwerp uitgestelde zorg. Door de COVID-19-pandemie zijn geplande operaties en behandelingen deels uitgesteld. Deze gestapelde zorg legt extra druk bij patiënten en zorgprofessionals. De resultaten van dit onderzoek en aanverwante onderzoeken geven inzicht in mogelijke gevolgen van deze uitgestelde zorg, waardoor beleid eventueel aangepast kan worden ten einde kwalitatief hoogstaande zorg kunnen blijven leveren.
ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.