Bestaansonzekerheid vergroot de kans op dementie
Al het nodige is bekend over de relatie tussen bestaansonzekerheid en het ontstaan, het verloop en de beleving van dementie. Om hier een vollediger beeld van te schetsen, hebben de onderzoekers onder andere 130 artikelen, rapporten en enkele boeken geraadpleegd en gesproken met deskundigen, professionals, cliënten en mantelzorgers. De conclusie: mensen die in structurele bestaansonzekerheid leven, hebben een grotere kans om dementie te krijgen. Dit komt door ontbrekende gezondheidsvaardigheden, leefstijl en leefomstandigheden. Ook hebben zij minder toegang tot voorzieningen en vergroot dementie de kans op bestaansonzekerheid. Bestaansonzekerheid beïnvloedt vervolgens ook hoe mensen met dementie en hun naasten betekenis kunnen geven aan leven met dementie.
Wat is bestaansonzekerheid in relatie tot dementie?
In dit document verstaan de onderzoekers bestaansonzekerheid als de toestand waarin het mensen ontbreekt aan de materiële, culturele en sociale hulpbronnen die nodig zijn voor goed leven (met dementie).
Oorzaken van grotere bestaansonzekerheid
Er zijn meerdere factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van dementie, die vaak van toepassing zijn op mensen met een lage bestaanszekerheid:
- Chronische stress: armoede en een onzekere woonsituatie kunnen zorgen voor (chronische) stress.
- Ongezonde leefstijl: mensen in armoede blijken vaker te roken, meer te drinken, ongezonder te eten en minder te bewegen.
- Co-morbiditeit: zoals hoge bloeddruk, Diabetes type 2, depressie, trauma, obesitas, hoog cholesterol en chronische aandoeningen komen vaker voor onder mensen in armoede.
- Ongezonde leefomgeving: bijvoorbeeld wonen op een plek met meer luchtverontreiniging.
- Weinig sociale hulpbronnen: mensen in armoede missen steun, waardoor ze sneller in een sociaal isolement komen en cognitief sneller achteruit kunnen gaan.
- Weinig culturele hulpbronnen: dit is de combinatie van attitude, kennis, cognitieve vaardigheden en opleiding. Onder andere: een hogere opleiding zorgt voor meer cognitief uitdagend werk, dit blijkt een beschermende factor voor dementie te zijn.
Met deze risicofactoren is er een wat duidelijker beeld van de relatie tussen dementie en bestaansonzekerheid, maar het is complexer dan dat. Zelfs deskundigen vinden het verband tussen armoede en dementie ingewikkeld.
Preventie
Preventiemaatregelen voor bovengenoemde oorzaken, zoals het bevorderen van bewegen en stoppen met roken stimuleren, kunnen de kans op dementie verkleinen. In de praktijk worden mensen in bestaansonzekerheid alleen onvoldoende bereikt door preventiemaatregelen. Hoogleraar Neuro-epidemiologie: ‘Als je nog moet kijken hoe je volgende maand moet rondkomen dan ben je niet bezig met je dementie risico over 20,30 jaar’. Deze trend is ook te zien in de normale gezondheidszorg. Deskundigen: ‘Eigenlijk weten we ook nog niet goed hoe we deze groep moeten bereiken, met welke boodschap en via welke kanalen. Zeker als het gaat om mensen met een migratieachtergrond.’
Als je nog moet kijken hoe je volgende maand moet rondkomen dan ben je niet bezig met je dementie risico over 20, 30 jaar
Late diagnose en minder toegang tot zorg
Daarnaast komt de diagnose voor mensen in bestaansonzekerheid veelal (te) laat. Dit gebeurt vaak pas na een crisissituatie, wat resulteert in een crisis-opname in het ziekenhuis of verpleeghuis. Minder is bekend over waarom mensen in bestaansonzekerheid zo laat in beeld komen bij zorgverleners en hoe dat op te lossen is. Daar is onderzoek voor nodig. In de kennisagenda wordt dieper ingegaan op de verschillende fasen van het stellen van een diagnose en de toegang tot voorzieningen.
Oorzaak en versterkende factor
Dementie kan niet alleen een gevolg, maar ook een oorzaak of versterkende factor zijn van bestaansonzekerheid. Het zet de eerder genoemde culturele, financiële en sociale hulpbronnen onder druk, waardoor armoede kan ontstaan. Bijvoorbeeld doordat mensen in een vroeg stadium van dementie financiële keuzes niet meer kunnen overzien, jonge mensen met dementie hun baan verliezen en mantelzorgers minder betaald werk kunnen doen. Echter ook omdat er financieel misbruik kan worden gemaakt van mensen met dementie.
Reflectie van de onderzoekers
Mensen in lagere sociaal-economische positie ervaren over het algemeen minder grip op hun gezondheid en leven. Dementie kan deze klassendynamiek versterken. In de nabije toekomst zullen meer mensen leven met dementie en zullen meer mensen moeten zorgen voor mensen met dementie. Daarnaast zal er een ongelijke verdeling van ziekte- en zorglast zijn, aangezien dementie ongelijkheden weerspiegelt. Dit onderstreept het belang om verder te onderzoeken hoe dementie bestaansonzekerheid veroorzaakt en versterkt, zodat dit zoveel mogelijk beperkt kan worden.
Tegelijkertijd doet het mensen indelen in klassen niet volledig recht aan de diversiteit van hoe mensen (willen) leven en contexten waarin zij onderling betekenis geven aan het leven met dementie. Prioriteit van toekomstig onderzoek moet daarom zijn om beter te begrijpen hoe deze mensen betekenis geven aan leven met dementie. Inzicht daarin biedt kansen voor betere dementiezorg.
Onderzoeksprogramma Dementie
Deze kennisagenda is opgesteld binnen het Onderzoeksprogramma Dementie. ZonMw stimuleert onderzoek en innovatie om antwoorden te vinden op complexe vraagstukken over dementie. We zetten ons breed in, in de strijd tegen dementie. We financieren wetenschappelijk onderzoek tot projecten die direct impact hebben op het dagelijks leven van mensen met dementie. Daarbij staan samenwerking en verbinding centraal. Dementie is namelijk een complexe aandoening, en onze overtuiging is dat we alleen gezamenlijk kunnen werken aan oplossingen voor dementie.
Meer informatie
Ook interessant
-
Bestaansonzekerheid vergroot de kans op dementie
Uit onderzoek blijkt dat er een verband is tussen dementie en...
-
Palliatieve zorg bij mensen met dementie
Bij dementie is het afbakenen van de palliatieve fase lastig, onder...
-
Muziektherapie: de juiste snaar raken bij mensen met dementie
Onbegrepen gedrag aanpakken en de kwaliteit van leven verhogen van...