Systematic reviews van preklinische studies vergroten de transparantie van proefdieronderzoek

Uit een impact studie die op 13 december werd gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE blijkt dat systematic reviews de transparantie en kwaliteit van proefdieronderzoek vergroten. Op deze manier dragen systematic reviews bij aan beter proefdieronderzoek, vergroot het de kwaliteit van medisch onderzoek en draagt bij aan open science. In 2012 startte ZonMw met het financieren van de training en coaching voor en de uitvoering van systematic reviews voor proefdieronderzoek.

Beter ontwerp van proefdieronderzoek

Met een systematic review of systematische review van proefdieronderzoek creëert een onderzoeker een gedegen en volledig overzicht van al het gepubliceerde onderzoek dat binnen een bepaald onderwerp is verricht. Zo’n systematisch literatuuronderzoek naar de opzet, uitvoering, resultaten en conclusies van onderzoekstudies laten zien wat de kwaliteit is van het uitgevoerde onderzoek, de geschiktheid van een bepaald model en of er bijvoorbeeld data ontbreken. Deze kennis helpt onderzoekers vervolgens bij het opzetten van het eigen proefdieronderzoek en de keuze voor een specifiek proefdiermodel. Dat kan door bijvoorbeeld te onderzoeken welke kennis er al is en welk model het meest geschikt is voor een specifieke onderzoeksvraag. Zo vergroten zij de kwaliteit van hun eigen onderzoek: “I was just much more mindful about the blinding, randomisation, the sources of bias. We put enormous amount of efforts into doing that properly”, zei één van de ondervraagde onderzoekers.

Voorkomen van research waste

Ook voorkomen onderzoekers die gebruik maken van een systematic review dat onderzoek onnodig herhaald wordt (research waste) en het vergroot de kans dat het proefdieronderzoek zinvol en effectief is (voorkomen van animal waste). De winst van systematisch literatuuronderzoek is breder dan alleen een betere onderzoeksopzet en het voorkomen van ‘animal waste’. Het leidt tot betere en meer transparante onderzoeksrapportages en daardoor uiteindelijk tot betere medicijnen en behandelingen.

Effect op drie niveaus: team, onderzoeksveld en de wetenschap

Systematic reviews bevorderen ook meer dan alleen de kwaliteit van het onderzoek met proefdieren. “It made me really more aware of why you [would] want to use animals and in what way. And even though in my own research I would want to do it in a good way, I saw that we also have flaws, and it made me more aware of what you’re actually doing when you’re doing animal research” is één van de opmerkingen van een respondent uit de impact studie. Onderzoekers die een systematisch literatuuronderzoek deden, krijgen een voorbeeldfunctie voor hun onderzoeksteam, zoals blijkt uit de studie. Zij delen hun kennis over systematic reviews en hun nieuwe inzichten in de kwaliteit van onderzoek en trainen zo hun collega’s.

De gecoachte en getrainde onderzoekers zijn ook goede ambassadeurs voor beter onderzoek. Op basis van hun positieve ervaringen pleiten zij ervoor om vaker en meer systematic reviews uit te voeren. Hiermee en met hun resultaten van de reviews inspireren zij de collega’s in hun onderzoeksveld. Het resultaat is de verbetering van het wetenschappelijk onderzoek, de uitvoering van nieuw onderzoek en systematic reviews. En als laatste, door de methode van systematic reviews op te nemen in de opleiding en training van onderzoekers kunnen systematic reviews structureel ingebed worden in wetenschappelijk onderzoek. Ook onderzoeksfinanciers en ethische commissies zouden systematisch litertuuronderzoek kunnen opnemen in de voorwaarden voor de aanvragen die onderzoekers bij hun indienen. Zo kunnen systematic reviews steeds vaker een belangrijk instrument  worden voor goed onderzoek en de norm voor verantwoorde wetenschap.

Beter en betrouwbaarder proefdieronderzoek

Voor de impact studie zetten de auteurs van het artikel in PLOS ONE een online vragenlijst uit voor projectleiders van het ZonMw-onderzoeksprogramma Meer Kennis met Minder Dieren (MKMD). Deze projectleiders hadden financiering ontvangen voor de training, coaching en uitvoering van een systematic review. Daarnaast is met acht van deze onderzoekers een diepte-interview gehouden. Hoewel de positieve resultaten van de impact studie het gevolg zijn van de combinatie training- coaching-uitvoering, en het een beperkt aantal respondenten betreft, zijn de conclusies positief: systematic reviews leiden tot beter proefdieronderzoek en meer betrouwbare resultaten. De resultaten van de impact studie zijn te lezen bij PLOS ONE.

Transitie naar proefdiervrije innovaties

Met het programma Meer Kennis met Minder Dieren zet ZonMw in op de transitie naar proefdiervrije innovaties en draagt daarmee bij aan het platform TPI (Transitie Proefdiervrije Innovaties) van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Daarnaast biedt het programma MKMD ook een module voor Infrastructuur. Deze module is opgezet om het uitvoeren van een systematic reviews en het open access publiceren van negatieve of neutrale resultaten van proefdieronderzoek te stimuleren. Binnen deze module kunnen onderzoekers ook financiering aanvragen voor een systematic review workshop.

Meer informatie