Bijna iedereen weet: wie zwanger is, moet goed voor zichzelf zorgen. Maar dat je ook in de periode vóór de conceptie al grote invloed hebt op een gezonde zwangerschap en een gezond kind is minder bekend. Dankzij verschillende onderzoeksprojecten van ZonMw en andere initiatieven worden mensen met een kinderwens én professionals zich hier niet alleen steeds bewuster van, ze krijgen ook de juiste tools om er iets mee te doen. Maar ‘gewoon’ is de aandacht voor gezond zwanger worden nog niet.
Een gezonde zwangerschap en een gezond kind; wie wil dat nou niet? Toch zijn de meeste mensen met een kinderwens in de periode voor de conceptie zich nog onvoldoende bewust hoe hun gezondheid van invloed is op de gezondheid van hun toekomstige kind. Ook nog niet alle professionals zijn gewend om dit onderwerp tijdig te bespreken. Het is echter van groot belang om vroeg met elkaar hierover in gesprek te gaan.
Preconceptiezorg is het geheel aan maatregelen om een gezonde zwangerschap en een gezond kind te bevorderen. Mensen met een kinderwens kunnen zelf in actie komen om de kans op een gezonde zwangerschap en een gezond kind te vergroten. Door foliumzuur te slikken, niet te roken, geen alcohol te drinken, zo nodig af te vallen en gezond te leven. Daarnaast kunnen mensen met een kinderwens letten op de invloed van bepaalde aandoeningen (zoals diabetes), het gebruik van geneesmiddelen, arbeidsomstandigheden en erfelijke factoren op de zwangerschap en de baby. Al deze zaken kunnen ze bespreken met hun huisarts, verloskundige of een andere zorgverlener. Deze kan er vervolgens voor zorgen dat ze zo nodig de op hen toegesneden zorg krijgen.
Het bewustzijn van het belang van gezond zwanger worden en de kennis erover groeien. Net als de opties van mensen met een kinderwens en hun zorgverleners om de juiste maatregelen te nemen. Maar we zijn er nog niet. Blijvende aandacht voor dit thema is nodig, zo blijkt ook uit de onderzoeksprojecten. Professionals, gemeenten, maar ook wijkteams en scholen moeten er samen voor zorgen dat het bespreken van gezond zwanger worden heel gewoon wordt. En dat preconceptiezorg een structureel onderdeel van de gezondheidszorg wordt. Om dat te bereiken is het nodig dat mensen met een kinderwens blijvend goed geïnformeerd worden, bijvoorbeeld met algemene voorlichtingscampagnes over gezond zwanger worden en meer gerichte voorlichtingstrajecten voor specifieke doelgroepen, zoals jongeren. Het is nodig dat zorgverleners goed zijn toegerust om preconceptiezorg te bespreken, ondersteund met evidence based tools. Zodat preconceptiezorg straks voor iedereen vanzelfsprekend is.
In Nederland staat gezond zwanger worden inmiddels steeds meer op de politieke agenda. Vanwege de grote rol van sociale risicofactoren is samenwerking nodig. Armoede, psychosociale problematiek of schulden vallen namelijk buiten de invloedsfeer van de gezondheidszorg. Deze sociale risicofactoren hebben wel grote invloed op de gezondheid van aanstaande ouders en dus ook op de gezondheid van het ongeboren kind. Voor een effectieve aanpak moeten het sociaal domein en de zorg met elkaar optrekken. Daarom is het landelijke actieprogramma 'Kansrijke start' gelanceerd. Dit programma richt zich onder andere op het verbeteren van de samenwerking tussen wijkteams, kraamzorg, de verloskundige zorg en de jeugdgezondheidszorg.
Gemeenten spelen een belangrijke rol bij gezond zwanger worden, omdat ze verantwoordelijk zijn voor prenatale voorlichting en jeugdgezondheidszorg. En de gemeente heeft een rol in het aanpakken van de sociale risicofactoren, bijvoorbeeld armoede. 13 gemeenten in Noord Nederland werken met het programma ‘Goede start'. Dit programma omvat themadagen over anticonceptie en gezond zwanger worden, een lespakket op scholen en zwangerschapsbegeleiding in groepen (Centering Pregnancy). In het programma Healthy Pregnancy 4All (HP4All) van het Erasmus MC hebben 17 gemeenten stappen gezet om de samenwerking te versterken tussen verloskundige zorg, kraamzorg, publieke gezondheidszorg, jeugdgezondheidszorg, wijknetwerken en relevante andere partners - vanaf de fase vóór een zwangerschap tot en met de eerste periode bij de jeugdgezondheidszorg. Een belangrijk onderdeel is voorlichting over gezond zwanger worden en de introductie van preconceptiezorg, ook tussen twee zwangerschappen in. Niet alleen huisartsen, verloskundigen en gynaecologen spelen hierin een rol. Bijna alle ouders in Nederland bezoeken het consultatiebureau. Dat biedt een unieke kans voor voorlichting en preconceptiezorg voor een volgende zwangerschap. Sinds begin 2018 werken Erasmus MC, Gezond in… en DRIFT samen aan de integratie van een gezonde start in de lokale aanpak van gezondheidsachterstanden door GIDS-gemeenten (Gezond in de Stad).
