ZonMw-subsidie voor multidisciplinair onderzoek naar DNA-diagnostiek
Wat is het doel van deze subsidieoproep Farmacogenetica?
Gerrit Meijer: ‘Doorverwijzing vanwege bijwerkingen – soms ernstige – of ineffectiviteit van geneesmiddelen komt regelmatig voor. Bij hart- en vaatziekten of psychiatrische aandoeningen zijn de getallen meteen ook hoog, omdat grote groepen patiënten daarvoor medicijnen krijgen. Met DNA-diagnostiek kun je deze geneesmiddelen waarschijnlijk gerichter voorschrijven. Er is best al wat wetenschappelijk bewijs voor, maar de kwaliteit daarvan kan veel beter. Met deze subsidieronde willen we de diagnostiek klinisch laten valideren, inclusief onderzoek naar secundaire uitkomstmaten en een kosteneffectiviteitsanalyse. Met onze oproep zoeken we naar kennis die bijdraagt aan doelmatige implementatie van farmacotherapie op maat.’
Waarom de nadruk op DNA-paspoorten?
‘Met DNA-paspoorten kun je op basis van een genetisch profiel de effectiviteit van een geneesmiddel en de juiste dosering voorspellen. En daarmee die doorverwijzingen mogelijk voorkomen. Nu is het toch vaak een beetje trial-and-error, door in de behandeling samen met de patiënt de balans te zoeken tussen dosis en bijwerkingen. Terwijl we de biologische mechanismen achter de werking en de mogelijke negatieve effecten van een medicijn vaak al wel kennen. In de ziekenhuizen wordt al veel meer met DNA-paspoorten gewerkt. Het in kaart brengen van DNA hoeft inmiddels vaak ook maar een paar tientjes te kosten. We hebben het hier niet over whole genome sequencing die we bijvoorbeeld in de oncologie of de klinische genetica toepassen. De kiembaan-DNA-kenmerken in kaart brengen, waarmee je iets kunt zeggen over hoe het lichaam met geneesmiddelen omgaat, kan ook met veel eenvoudiger methoden. Overigens zijn met een DNA-paspoort niet alle bijwerkingen te voorkomen, maar je kunt er al wel veel mee afvangen.’
Met onze oproep zoeken we naar kennis die bijdraagt aan doelmatige implementatie van farmacotherapie op maat.
Wat zijn belangrijke aandachtspunten in de beoordeling van aanvragen?
‘We zijn op zoek naar studies die de praktijk concreet gaan veranderen. Een proof of concept – de onderbouwing of een idee haalbaar kan zijn – is niet genoeg. Relevantie is een belangrijk criterium, en dan dus echt in termen van concrete implementeerbaarheid. Een project moet meer zijn dan een paar losse werkpakketten. En uiteraard gaan de te honoreren projecten wat betreft hun data uit van de FAIR-principes. In het Nederlands: vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar.’
Welk advies wilt u aanvragers meegeven?
‘Redeneer voor je aanvraag vanuit een concrete klinische behoefte in de dagelijkse zorgpraktijk. Schrijf samen met relevante partijen een helder voorstel dat met behulp van DNA-diagnostiek de praktijk echt kan gaan veranderen. Houd dus ook heel goed voor ogen wat er nodig is voor implementatie, en omschrijf dat zorgvuldig en goed doordacht. Het devies is wat mij betreft: always start with the end in mind.’
Tekst: Marc van Bijsterveldt (oktober 2023)
Gerrit Meijer is patholoog en senior groepsleider in het Antoni van Leeuwenhoek/Nederlands Kanker Instituut. Ook is hij hoogleraar Oncopathologie aan het UMC Utrecht. Bij ZonMw is hij commissievoorzitter van het deelprogramma Personalised Medicine. Dit programma subsidieert onderzoek dat de invloed van factoren als leeftijd, geslacht en iemands genetische opmaak in kaart brengt. Dat maakt het mogelijk de werking van een geneesmiddel bij een individuele patiënt beter te voorspellen, nog voordat het wordt toegediend. Dit moet leiden tot therapie op maat: personalised medicine.