Toegankelijkheid: een recht van iedereen

Struik, sinds kort burgemeester van Leiderdorp, voert een levendig gesprek met Natascha Wingelaar, (scheidend) wethouder Middelen en Economie en coördinerend portefeuillehouder inclusie in de Limburgse gemeente Stein. Het onderwerp is toegankelijkheid, een woord dat volgens beiden te pas en te onpas wordt gebruikt. Gespreksleider is Theo Maas, bestuurssecretaris bij Ieder(in) en voorzitter van het ZonMw-programma ‘Onbeperkt meedoen!’. Ook Maas herkent dat het begrip toegankelijkheid zeer verschillend wordt ingevuld.

‘Voor mij is toegankelijkheid dat ik mij welkom voel’, zegt Tjarda Struik, ‘Als ik heel welkom ben, hoef ik niet veel moeite te doen om naar binnen te lopen, of dat nou fysiek is of digitaal.’ Luister het hele gesprek in de videopodcast ‘Toegankelijkheid in je gemeente’.

Tjarda Struik was 5 jaar gemeenteraadslid in Zeist en is op social media actief als ‘blindfluencer’. Natascha Wingelaar won met haar gemeente Stein in 2021 de prijs voor de meest toegankelijke gemeente van Nederland. Samen vertellen Struik en Wingelaar dat de inzet van ervaringsdeskundigen bij de invulling van het begrip toegankelijkheid onmisbaar is.

‘Bij ons is het begonnen toen een ervaringsdeskundige in een raadsvergadering over het VN-verdrag Handicap vertelde’, licht Wingelaar toe. ‘Op die manier kreeg zij het voor elkaar dat de hele gemeente gemotiveerd werd om een inclusiebeleid op te stellen. Toegankelijkheid kan daarin alles zijn: sociaal toegankelijk, fysiek, of digitaal.’

Met het VN-verdrag doelt Wingelaar op het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Dit verdrag heeft als doel om de rechten van mensen met een beperking te bevorderen, waarborgen en beschermen. Sinds 2016 is elke Nederlandse gemeente verplicht om aan dit verdrag invulling te geven. Een niet geringe opgave, als je bedenkt dat in Nederland miljoenen mensen met een zekere mate van beperking leven. Dit kan een zintuigelijke beperking zijn, een communicatieve beperking, een verstandelijke beperking of een motorische of psychische beperking. Kortgezegd laat het verdrag zien dat iedereen gelijkwaardig is en recht heeft op gelijkwaardige deelname in de maatschappij.

Theo Maas wijst op een onderzoek van Movisie, waaruit blijkt dat veel gemeenten op dit gebied nog onvoldoende doen. Beleidsambtenaren van gemeenten kunnen zich hier meer voor inzetten. Doodzonde dat dit nog te weinig gebeurt, zegt Struik, zeker als je weet dat een inclusief beleid aan elke inwoner ten goede komt. ‘Wat vaak vergeten wordt, is dat het voor iedereen fijn is als belemmeringen weggenomen worden. Een hellingbaan voor iemand met een rolstoel is ook fijn voor iemand met een kinderwagen of rollator. En iemand met een rollator heeft helemaal geen beperking, die wordt gewoon ouder.’

Natuurlijk is het vaak wel zoeken hoe je tot zo’n inclusief beleid komt, vinden de 3 gesprekspartners. Want kan bijvoorbeeld iemand met een visuele beperking ook voor andere mensen met een visuele beperking spreken? In hoeverre maak je gebruik van organisaties met expertise op dit terrein, bijvoorbeeld patiënten- en belangenorganisaties voor mensen met een beperking of chronische ziekte?

Wat in elk geval helpt, is om een inclusief personeelsbeleid te voeren, vindt Natascha Wingelaar. Stel bijvoorbeeld ambtenaren met een beperking aan, en let op een goede vertegenwoordiging van mensen met een beperking in de politiek. ‘In de gemeenteraad in Zeist heeft alleen al mijn aanwezigheid geholpen’, vertelt Struik. ‘Zo wordt er veel gewerkt met plaatjes om dingen uit te leggen, maar ik kan die niet zien.’

Volgens Wingelaar is het vooral belangrijk om aan de slag te gaan. In Stein heeft bijvoorbeeld het formeren van een Sociaal Inclusiepanel enorm geholpen. Dit is een werkgroep bestaande uit mensen met uiteenlopende beperkingen, die de gemeente gevraagd en ongevraagd advies geeft over hoe zij de toegankelijkheid kan verbeteren. Wingelaar houdt als coördinerend portefeuillehouder inclusie haar collega-wethouders scherp. Of het nou om armoede gaat, wonen of onderwijs, bij elke portefeuille is toegankelijkheid nu een eis. ‘Wij zijn gewoon begonnen en leren elke keer weer bij. Eigenlijk gaat het nu steeds meer vanzelf, bij de ambtenaren, bij de gemeenteraad en in het veld. Toegankelijkheid zit nu echt in ons systeem!’.

Zulke lessen worden ook getrokken in onderzoeksprogramma’s van ZonMw, waarin inclusie en toegankelijkheid veel aandacht krijgen. Het programma ‘Onbeperkt meedoen!’ bijvoorbeeld is er exclusief op gericht om ervoor te zorgen dat mensen met een beperking minder drempels in hun dagelijks leven ervaren. Theo Maas, commissievoorzitter van dit programma, benoemt het grote belang van kennisdelen, zodat ‘wielen niet overal opnieuw uitgevonden hoeven worden’.

Kijk op onze pagina 'Hoe toegankelijk is jouw gemeente?' voor inspiratie en tips om toegankelijkheid in de praktijk te brengen.

Intuïtief voelt iedereen aan wat een gezonde leefomgeving is. Mensen koppelen dit begrip aan, bijvoorbeeld gezond gedrag, een schoon milieu en duurzame huizen. Het maakt uit waar je woont, en daarom zet ZonMw de komende maanden onderwerpen in de schijnwerpers die beïnvloeden hoe gezond onze leefomgeving is. Dit artikel gaat over een van die onderwerpen: de toegankelijkheid van gemeentes voor mensen met een beperking.

Tekst: Gonny ten Haaft
Beeld: Podcast Fabriek