Nieuw clusterhoofd Lisette van den Heuvel: ‘Allereerst ga ik vooral heel goed luisteren’

Lisette van den Heuvel heeft een lange staat van dienst op het gebied van zorg en welzijn. Zo stond ze de afgelopen jaren als directeur of bestuurder aan het hoofd van tal van instellingen. Maar bovenal zet ze zichzelf met volle overtuiging in voor mensen met een beperking, met onbegrepen gedrag of een chronische ziekte. Vanaf 1 juni begint Lisette als clusterhoofd Gehandicapten en Chronisch Zieken van ZonMw. Ze volgt daarmee Martijn da Costa op, die met het oog op zijn pensioen zijn taken overdraagt. 

‘Ik ben enorm blij om als clusterhoofd bij ZonMw te starten’, vertelt Lisette. ‘Een functie met 3 belangrijke elementen waarvoor ik warmloop: strategie, inhoud en leidinggeven. Nu kende ik ZonMw al uit het verleden, maar dan vooral als een wetenschappelijke organisatie op het gebied van de zorg. Toen ik solliciteerde kwam ik erachter dat implementatie van kennis, het betrekken van de praktijk en de inzet van ervaringsdeskundigheid ook een belangrijke rol spelen bij ZonMw. Daar word ik heel blij van. Ik ben ervan overtuigd dat kennis en de implementatie van kennis nodig zijn om écht het verschil te maken in de levens van mensen.’ 

‘Verder pas ik, volgens mij, goed bij de cultuur van ZonMw. Ik breng een brede blik op zorg en welzijn met me mee, en die komt binnen de organisatie denk ik goed van pas. Om een voorbeeld te noemen: in de tijd dat ik in de ggz-sector werkte, had ik veel te maken met mensen met onbegrepen gedrag, maar ook bijvoorbeeld met woningbouwcorporaties. Daar zie ik raakvlakken met de gehandicaptensector. Ook daar is domeinoverstijgende samenwerking nodig, bijvoorbeeld rondom mensen met onbegrepen gedrag in de daklozenopvang. Een deel van hen blijkt een licht verstandelijke beperking te hebben die nooit is opgemerkt. En als we het over het VN-verdrag Handicap en wonen hebben, dan komen ook die woningbouwcorporaties weer om de hoek kijken. Ik heb wel een visie ontwikkeld op de zorgketen (samenwerking tussen verschillende zorgaanbieders, red.), en de knelpunten die zich daar voordoen. Ook heb ik veel kennis opgedaan over de praktijk: ik heb namelijk zelf met de poten in de klei gestaan.’ 

Bij haar start als clusterhoofd zal Lisette de gehandicaptensector moeten leren kennen. Hoe gaat ze dat doen? ‘Allereerst ga ik vooral heel goed luisteren. Ik ga onze samenwerkingspartners en andere partijen zoveel mogelijk live zien. Elkaar recht in de ogen kijken, dat werkt altijd prettig. Om te horen wat er speelt, wat de speerpunten zijn, wat er verder aan belangrijke onderwerpen is. Vooral heel veel ophalen dus. De eerste maanden zullen Martijn en ik daarbij nog zoveel mogelijk gezamenlijk optrekken. Een warme overdracht dus, daar ben ik natuurlijk heel blij mee.’ 

‘Daarna wil ik graag op zoek gaan naar mogelijkheden om meer samen te werken met andere sectoren. Als we iets willen bereiken voor mensen met een beperking moeten we niet binnen de grenzen van onze sector blijven, maar ook de ggz, de welzijnssector, het onderwijs, woningbouwcorporaties en allerlei andere partijen opzoeken. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord. Dat zie je ook terug in het Integraal Zorgakkoord, waar veel meer gevraagd wordt om ketensamenwerking. Helaas is de praktijk dat zorg en ondersteuning nog enorm verkokerd zijn, en dat zit samenwerking in de weg. Ik ben ervan overtuigd dat meer sturing nodig is om iedereen goed te laten samenwerken, en daar draag ik graag een steentje aan bij.

‘Je merkt die verkokering trouwens ook bij de implementatie van het VN-verdrag Handicap, waar we ons als Nederland aan gecommitteerd hebben. Het verdrag is erop gericht dat mensen met een beperking zelfstandig en gelijkwaardig kunnen meedoen aan de maatschappij. Aan de implementatie is de afgelopen jaren hard gewerkt, maar we zijn er nog lang niet. Ook daar moeten we die verkokering doorbreken. ZonMw kan daar met kennisontwikkeling en implementatieprojecten denk ik een mooie bijdrage aan leveren.’

‘Ik denk dat ook de inzet van technologie nog belangrijker gaat worden, zeker gezien de tekorten in de zorg. In mijn werk als bestuurder voor een ggz-instelling heb ik me daarin al verdiept: wat kunnen we aan technologie inzetten? Dat bleek vaak een ingewikkeld vraagstuk. Ik ben heel nieuwsgierig naar wat werkt en wat niet. Gelukkig heeft ZonMw al veel gedaan op dat vlak; die kennis kunnen we verder uitdiepen en helpen in de praktijk te brengen.’ 

Als clusterhoofd gaat Lisette leidinggeven aan ongeveer 40 mensen. Wat kenmerkt haar leiderschapsstijl? ‘Ik ben wel iemand die houdt van richting en focus. In het verleden ging ik wel eens bij een organisatie werken waar de focus weg was. Er werd hard gewerkt, de mensen hadden veel extra taken gekregen, de werkdruk was hoog. Ik ben dan wel iemand die dan de vraag stelt: waartoe zijn we nou op aarde? Wat is onze opdracht? En laten we die opdracht zo goed mogelijk met elkaar doen.

'Veel mensen vinden het fijn om de ruimte te krijgen binnen een organisatie, anderen waarderen juist meer sturing. Ik ben ook heel open en transparant. Als leider geldt het motto “Zeg wat je doet, en doe wat je zegt”. Wees betrouwbaar, aanspreekbaar en laagdrempelig. En tot slot: ik vind humor en sfeer ontzettend belangrijk. De werkdruk kan hoog zijn, de dingen kunnen soms best zwaar zijn. En dan zijn humor en leuk met elkaar om gaan zó belangrijk. Dat is voor mij de basis voor een goede samenwerking.’ 

‘Het cluster houdt zich met veel onderwerpen tegelijkertijd bezig. Ik kan me niet in elk dossier heel inhoudelijk gaan verdiepen. Daarom laat ik de details graag aan de medewerkers over, die kunnen dat ook het beste. Aan de andere kant, als zaken heel strategisch of politiek worden, of er zitten veel risico aan, dan kom ik dichterbij. Het gaat uiteindelijk om daarin goede keuzes te maken: wat heeft welk team nu nodig? Teams zitten vaak in een andere fase van volwassenheid, is mijn ervaring. Sommige teams kun je echt helemaal loslaten en sommige teams niet. Maar bij alle teams geldt dat ik kijk naar: wat voor team heb ik voor me, en wat heeft dat team nodig?’  

‘Ik geloof erg in het systeemdenken: een team of organisatie vormt, net als een familie, een systeem. Dat systeem heeft patronen die de essentie van een organisatie kunnen helpen, of dat niet doen. Ik kijk altijd naar deze patronen en probeer in mijn leiderschap de 3 wetmatigheden van het systemisch denken recht te doen. Is ieders rol helder? Is iedereen verbonden? En zijn “geven en nemen” in evenwicht? Mijn ervaring is dat het werken met deze wetmatigheden meer balans brengt. Daarbij is het trouwens essentieel dat je je eigen patronen kent als leider.’ 

‘Als ik een mooi boek over leiderschap mag aanraden, dan zou ik iedereen willen aanbevelen om Het leven praat terug van Gabriël Anthonio te lezen. Het gaat over persoonlijk leiderschap, en wat de schrijver heeft geleerd van zijn bijzondere zoon. Anthonio heeft een zoon met een verstandelijke beperking en autisme. Hij beschrijft in dit boekje wat hem beweegt. Je leert waar de pijn zit bij een ander, en dat je niet meteen een oordeel moet vellen. Zijn zoon leert hem om te vertragen en beter om je heen te kijken minder te oordelen. Ik heb het lange tijd geleden gelezen, en de schrijver persoonlijk op LinkedIn nog bedankt met een berichtje. Want het is een boekje met een prachtige boodschap: mensen die anders zijn, zorgen voor bijzondere lessen en waardevolle inzichten.’ 

Tekst: Ron Magnée
Fotografie: Robert Tjalondo (Rockin' Pictures), Sannaz Photography