Minder antibiotica bij kinderen dankzij voorlichting

‘Huisartsenposten worden vaak bezocht door ouders van wie het kind koorts heeft. Meestal gaat het om een onschuldige virusinfectie en is een eenvoudig advies voldoende. Zoals voldoende drinken. Uit ons vooronderzoek bleek echter dat veel kinderen toch medicatie krijgen en ouders vaak ongerust zijn. Je ziet dan ook dat één op de vier kinderen antibiotica krijgt voorgeschreven, hoewel ernstige infecties zeldzaam zijn. Door middel van het informatieboekje kunnen huisartsen ouders gerichte informatie geven over koorts en infectieklachten zoals oorpijn en hoesten, en schrijven ze minder snel medicijnen voor.’

‘Dat doel was drieledig. Allereerst ervoor zorgen dat er minder antibiotica wordt voorgeschreven. Daarnaast de zelfredzaamheid van de ouders verbeteren. En ten derde ervoor zorgen dat het aantal consulten bij de huisartsenpost afneemt.’

Afbeelding

‘We hebben eerst vooronderzoek verricht onder huisartsen, triageverpleegkundigen en kinderartsen naar de vraag hoe je het gebruik van antibiotica kunt terugdringen. Die gaven allemaal aan dat betere voorlichting nodig was. Dat wordt ook bevestigd door de literatuur.’

‘Ja, het heeft een stoplichtsysteem. Bij elke kleur – rood, oranje en groen – horen bepaalde kenmerken, zoals oorpijn, keelpijn, braken en diarree. Daaraan zijn bepaalde adviezen gekoppeld. Bij een of meer vonkjes in het rode stoplicht wordt de ouder aangeraden contact op te nemen met de huisarts. Maar er staan ook algemene adviezen in over koorts.’

‘Een kind eet bijvoorbeeld te weinig. Dat is niet gelijk alarmerend. De temperatuur verlagen is niet nodig. De ouders krijgen dan het advies ervoor te zorgen dat het kind voldoende drinkt, telkens met kleine hoeveelheden. Of een kind heeft pijn. Hoeveel pijnstillers mag je toedienen? Een ander advies is om niet zes keer op een dag de temperatuur op te nemen. Die wisselt sowieso en ouders schrikken als de temperatuur de ene keer 39,5 en de andere keer 38 graden is.’

‘Ja, ik was in 2012 net klaar met mijn opleiding tot arts en onderzoeker en ben toen met mijn promotoren Jochen Cals en Geert-Jan Dinant deze onderzoekslijn naar kinderen met koorts gestart. Ik ben er vorig jaar op gepromoveerd. We hebben het effect onderzocht bij twintig huisartsenposten. De helft van de posten werkte met het boekje en de andere helft zonder. Er hebben uiteindelijk 25.000 kinderen meegedaan en 3.500 huisartsen.’

‘De onderzoeksresultaten laten zien dat er minder medicatie wordt voorgeschreven: minder pijnstillers, minder neusspray en minder antibiotica. Ouders geven aan minder snel terug te zullen komen en zijn over het algemeen meer tevreden. De ouders die geen informatieboekje ontvingen waren overigens ook al tevreden, maar het informatieboekje had duidelijk meerwaarde.’

‘Dat is inderdaad de vraag. Huisartsen zijn in ieder geval niet meer tijd kwijt voor consulten. Het informatieboekje zorgt ervoor dat zij sneller en gerichter de ouders kunnen voorlichten. Huisartsen zijn ook zekerder van zichzelf, zo blijkt uit het onderzoek.’

‘Uit het vooronderzoek bleek dat huisartsen het gevoel hadden ook veel kinderen te zien die door het kinderdagverblijf naar huis waren gestuurd. Ze zagen daar potentiële ruimte voor verbetering. We hebben het project daarom uitgebreid naar de kinderdagverblijven. In de training leren medewerkers bijvoorbeeld dat hoge koorts nog niets zegt over de vraag of een kind wel of niet ernstig ziek is. Ook leren ze wanneer het wel of niet zinvol is paracetamol of antibiotica te gebruiken. Antibiotica gebruik je bijvoorbeeld niet bij virussen en wel bij sommige bacteriën. Dat is nog niet bij iedereen bekend.
We hebben voor kinderdagverblijven ook een beslisboom gemaakt waarmee medewerkers kunnen bepalen of een kind naar huis gestuurd moet worden. Voorheen werden kinderen met 38 graden koorts standaard naar huis gestuurd. Maar als een kind nog gewoon speelt, kan het op het kinderdagverblijf blijven. Bij pijn kun je eventueel paracetamol geven.’

‘De kosten zijn niet erg hoog. We hebben gekozen voor een eenvoudige vormgeving en de drukkosten zijn ook niet hoog. Voor 30 euro krijgen de huisartsen een doos met vijftig boekjes. Er zijn ook allerlei subsidiemogelijkheden, onder andere in het kader van het terugdringen van antibioticagebruik, waardoor de kosten nog lager kunnen uitvallen.’

‘De kosten zijn niet erg hoog. We hebben gekozen voor een eenvoudige vormgeving en de drukkosten zijn ook niet hoog. Voor 30 euro krijgen de huisartsen een doos met vijftig boekjes. Er zijn ook allerlei subsidiemogelijkheden, onder andere in het kader van het terugdringen van antibioticagebruik, waardoor de kosten nog lager kunnen uitvallen.’

‘Vanaf deze maand kunnen we aan de slag met digitaliseren en herdrukken. Het boekje zal binnen een jaar bestelbaar zijn via ZonMw.’

Tekst: Mario Gibbels