Kick-off bijeenkomst ZonMw-programma ‘Aanbod dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie’

Afbeelding

Tijdens deze bijeenkomst gingen de gemeenten met elkaar in gesprek over het ontwikkelen van een vraaggestuurd aanbod voor mensen met dementie en hun mantelzorgers en beleid om dit aanbod toekomstbestendig en toegankelijk te maken.

Afbeelding

Cornel Vader, de voorzitter van de programmacommissie van ADMD, opent de bijeenkomst en refereert naar de locatie: Het Bartholomeus Gasthuis. Het Bartholomeus Gasthuis is een van de oudste panden in Utrecht en het allereerste gasthuis van Nederland. Gevestigd in een monumentaal pand, staat het Bartholomeus Gasthuis letterlijk én figuurlijk midden in Utrecht. Het gasthuis wil een vertrouwde, veilige plek zijn voor zowel bewoners van het gasthuis als voor de wijk. En daarom is dit tot op een heden een inspirerende locatie om met elkaar kennis uit te wisselen over hoe mensen met dementie en hun naasten als waardevol lid van onze samenleving kunnen functioneren en goede ondersteuning en zorg ontvangen.

Nationale Dementiestrategie 2021-2030

Suzanne Verbree van het ministerie van Volksgezondheid geeft aan dat het ZonMw-programma past binnen het thema ‘Mensen met dementie tellen mee'. Dit is een van de thema’s in de Nationale Dementiestrategie 2021-2030. Een concrete doelstelling uit de strategie is dat in 2030 80% van de thuiswonende mensen met dementie toegang heeft tot zinvolle dagactiviteiten in de nabijheid van hun eigen woning. Elke gemeente kan hier haar eigen invulling aan geven. Deze doelstelling kan alleen samen met gemeenten en partijen uit de praktijk bereikt worden. De resultaten van de projecten in de subsidieronde leveren input aan het ministerie van VWS voor verder beleid.

Miriam van Meerten van Alzheimer Nederland zoomt in op de mensen om wie het vandaag werkelijk gaat: mensen met dementie en hun naasten. Dit doet zij met een filmpje over Sonja. Sonja was nog maar 52 jaar oud toen ze de diagnose Alzheimer kreeg. Ze vertelt hoe zij hiermee omgaat en actief lid kan zijn van de toneelvereniging. Mieke, ook lid van de vereniging zei hierover het volgende: “Wij zijn meteen in onze toneelvereniging op zoek gegaan wat wij voor Sonja kunnen betekenen. We hebben gezocht naar rollen die wel spel leverden voor haar en weinig tekst hadden. Een geheugenhandicap dat is er, en dat gaan we niet uit de weg. Dat voelt Sonja en ze voelt zich er veilig en gesteund door”.

Hans Alderliesten van Movisie deelt bevindingen die tot nu toe zijn geconstateerd bij gemeenten die soortgelijke trajecten doorlopen met betrekking tot behoefteonderzoeken, een dementievriendelijke samenleving en financiën en wetgeving. “Zinvolle daginvulling is belangrijk om in contact te blijven met jezelf. Mensen hebben het verlangen om door te gaan met alledaagse activiteiten die zij ook ondernamen voordat zij dementie hadden. Dit geeft mensen in bepaalde mate de mogelijk om hun oude levensstijl, overtuigingen en waarden te behouden. Een zinvolle daginvulling kan bijdragen aan het gevoel ergens bij te horen. Belangrijk daarbij is een vertrouwde omgeving; dit stimuleert mensen een zinvolle daginvulling te realiseren.”

Openingspresentatie kick-off bijeenkomst

Toolkit

Lars Ramaker (Movisie) geeft aan dat er veel verschillende aanpakken bestaan om behoeften van mensen met dementie en hun naasten in kaart te brengen. Behoeften van mensen en hun naasten lijkt nog niet principieel het uitgangspunt. Er wordt vaak nog geredeneerd vanuit het aanbod. Gemeenten willen wel die shift maken. Veel gemeentes zijn nieuwkomers op het gebied van dementie en kunnen veel van en met elkaar leren. Movisie heeft een toolkit beschikbaar om de behoeften in beeld te brengen. Zo kan je bijvoorbeeld een klantreis doen langs het Sociaal Domein, of de Adviesraad van het Sociaal Domein al vanaf het begin bij de plannen betrekken. Vaak zitten er ook belangenbehartigers van Alzheimer Nederland in de adviesraad. Huisbezoeken zijn ook een optie waarbij vrijwilligers in gesprek gaan met bewoners van de gemeente om hun behoeften te peilen. Deelnemers in de zaal geven ook voorbeelden hoe zij dit aanpakken. Leeuwarden maakt bijvoorbeeld gebruik van een maatjesproject, en Midden-Groningen organiseert gesprekken met een grote groep mantelzorgers, netwerkpartners, casemanagers en informele zorgpartijen.

Presentatie Movisie workshop 'Behoeftenanalyse en regiobeeld ten behoeve van zinvolle daginvulling mensen met dementie'

Alzheimer Nederland heeft onderzoek gedaan naar ontmoetingsplekken. Bij ontmoetingscentra worden zinvolle dagactiviteiten georganiseerd mét mensen met dementie waar ze blij van worden, en die de dag de moeite waard maken. Uit het onderzoek blijkt dat 35 tot 50% van thuiswonende mensen met dementie behoefte hebben aan een ontmoetingsplek in hun directe omgeving. Alzheimer Nederland gaat in samenwerking met gemeenten en welzijnsorganisaties de bestaande ontmoetingsplekken verder uitbouwen en start in 2023 met een aantal pilots.

Daarnaast geeft Miriam van Meerten (Alzheimer Nederland) aan dat gemeenten gebruik kunnen maken van een dementiescan om inzicht te krijgen hoe dementievriendelijk de gemeente is en wat er nodig is om de gemeente dementievriendelijker te maken. Ze benadrukt dat het een hulpmiddel is om samen te kijken wat er al gebeurd en waar nog aan gewerkt kan worden. Ook kan je de resultaten met andere gemeenten vergelijken. Meerdere deelnemers in de zaal geven aan dat de dementiescan is uitgevoerd in hun gemeente. In gemeente Leudal bijvoorbeeld blijkt vervoer een uitdaging te zijn voor mensen met dementie en hun mantelzorgers, dus er moet meer en een breder en meer lokaal aanbod zijn. Ook moet dit sneller en beter te vinden zijn voor mensen met dementie en hun naasten.

Miriam geeft mee dat de huidige ZonMw-projecten toekomstbestendig moeten zijn: “Houdt er rekening mee dat de verwachting is dat het aantal mensen toe zal nemen, en er een tekort zal zijn aan mantelzorgers en professionals. Ook blijven mensen langer thuis wonen, waardoor er goed moet worden nagedacht over de zorgvisie die hiermee samenhangt”.

Presentatie Alzheimer Nederland workshop 'Behoeften in beeld'

Kwaliteitskompas

Om een succesvolle aanpak op te zetten is het van belang een systematische aanpak te kiezen. Onder leiding van Hilde van Xanten van Movisie werd gekeken naar de mogelijkheden van het Kwaliteitskompas. Aan de hand van het Kwaliteitskompas kun je gezamenlijk ambities, maatschappelijke resultaten en indicatoren formuleren. Dit wordt bereikt met drie partijen: de gemeente, mensen met dementie en hun mantelzorgers, en de zorgaanbieders. Het structureert en ordent het gezamenlijk denkproces over hardnekkige problemen en biedt een basis om in samenspraak gedragen keuzes te maken en een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen. Hierbij is het met name van belang om het plan concreet te maken: wat ga je doen, met wie en voor hoeveel mensen? Door dit te koppelen aan indicatoren kan het resultaat van de aanpak worden beoordeeld. Het is belangrijk voor gemeenten om te weten dat voor een meetbaar resultaat, er meerdere initiatieven nodig zijn.

Piramide van respijtzorg

De piramide respijtzorg is een model dat laat zien welke stappen mantelzorger en zorgvrager doorlopen om tot daadwerkelijk ervaren respijteffect te komen. Onder leiding van Carole Groenescheij van Movisie werd gekeken naar welke maatschappelijke resultaten gemeenten willen bereiken en welke verbetering van bestaande en/of nieuwe activiteiten ze voor zich zien. Deelnemers gaven aan dat mensen met dementie mee kunnen doen, er een passend aanbod aan dagactiviteiten voor deze doelgroep is en kwaliteit van leven centraal staat en er een betere beeldvorming is over deze doelgroep. In het aanbod willen de gemeenten zich beter richten op diversiteit in de doelgroep (opleidingsniveau, culturele achtergrond). Daarnaast willen ze graag meer samenwerking met relevante partijen en meer focus op concrete activiteiten.

Om concrete ideeën tot werkelijkheid te brengen moet er worden gekeken naar een manier om het netwerk goed te betrekken, bijvoorbeeld de casemanagers maar zeker ook verenigingen op het terrein van sport, cultuur en natuur. Daarvoor is het ook nodig om buiten de geldende wettelijke kaders en financieringsvormen te kijken. Sluiten behoefte en aanbod hierin aan? Wat kan de gemeente verbeteren en hoe kan zij (maatschappelijk) resultaat boeken?

Presentatie Movisie Kwaliteitskompas & Piramide van respijtzorg

Dementievriendelijke Samenleving

In het derde deel van de workshop vertelde Katherine Ruitinga van Alzheimer Nederland meer over het project Samen dementievriendelijk. Dit project heeft als doel de komende jaren Nederlanders bewust maken van de impact van dementie op de samenleving. Het helpt als mensen dementie niet alleen herkennen, maar vervolgens ook iets kunnen betekenen voor iemand met dementie of een mantelzorger. Daarom bieden zij trainingen 'Omgaan met dementie'. Online, maar ook op locatie. Zodat we mensen met dementie zolang mogelijk ondersteunen in doorgaan met wat ze altijd al deden, met de interacties die ze daarbij al hadden. De GOED methode is hier ook aan gekoppeld: Gerust stellen, Oogcontact maken, Even meedenken en Danken.

De dementiescan van Alzheimer Nederland kan een nuttige tool zijn om gemeenten een goed beeld te geven van waar zij nog aan kunnen werken binnen hun gemeente om dementievriendelijker te worden. De combinatie van bewustzijn vergroten, trainingsaanbod aan inwoners, maatschappelijke organisaties en lokale ondernemers, training en gericht beleid van gemeenten is wat kan leiden tot blijvende positieve impact op de kwaliteit van leven van mensen met dementie.

Afbeelding

Hans Alderliesten (Movisie) deelde tijdens de afsluiting nog wat handige links (Zorgstandaard Dementie, KnooppuntDementie en Mensen met dementie in Groningen) met de deelnemers. Hierna volgden nog wat uitsmijters uit de zaal: "mensen met dementie en hun naasten zijn creatieve krachtige mensen die met veel levenslust er al lang het beste van maken". "Je wilt dat de rest van de samenleving ook inclusief omgaat met mensen met dementie (en ook een lichamelijke/geestelijke beperking)". "Als je uitgaat van de kracht en creativiteit van mensen, kunnen deze mensen dan empowered worden? Ze kunnen clubjes gaan vormen en zich verenigen. Hierdoor laat je dementie onderdeel zijn van het ‘normale’ leven"