Het Nationaal Programma Ouderenzorg
Uit de presentatie van programmasecretaris Rosalie Hendriks en programmacoördinator Urmila Gangaram Panday blijkt dat de focus de eerste 2 jaar vooral lag op onderzoek. Rond de 8 universitaire medische centra werden regionale netwerken opgericht, maar uit een tussentijdse analyse bleek dat er meer aandacht moest komen voor het welzijn en de stem van ouderen zelf. Zij kregen een centrale plek in de regionale ouderennetwerken en ook op landelijk niveau kwam er een afvaardiging.
De slotbijeenkomst start met een terugblik op tien jaar NPO: Henk Smid, directeur van ZonMw, vertelt dat het programma in 2008 van start ging met de opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om de zorg en ondersteuning voor ouderen in een kwetsbare positie te verbeteren. Door de snelle vergrijzing kwam de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg en ondersteuning aan kwetsbare ouderen onder druk te staan: er werd óver ouderen besloten, er was onvoldoende onderlinge afstemming tussen zorgprofessionals en de aangeboden zorg en ondersteuning sloot niet aan op de wensen en behoeften van de doelgroep. Met het NPO kwam in totaal 89 miljoen euro beschikbaar om hier verandering in te brengen.
Ouderenparticipatie bleek een onmisbare schakel voor het verbeteren van de ouderenzorg
Hoewel het NPO nu is afgerond, gaan deze ouderendelegaties verder in samenwerking met BeterOud. Hierdoor blijft de ervaring en visie van ouderen aanwezig in het signaleren en aansturen van ontwikkelingen in de ouderenzorg. Want BeterOud zal niet alleen de uitkomsten van het NPO verder implementeren en borgen, maar maakt ook nieuwe initiatieven mogelijk om de kwaliteit van leven en de beleving van ouder worden samen te brengen tot een levensfase die de moeite waard is.
Navis benadrukt dat de stem van de doelgroep leidend is voor alles wat wordt onderzocht en ontwikkeld.
Navis vult aan dat het LZO voortbouwt op deze gedachte, maar zich richt op een bredere doelgroep: iedereen die afhankelijk is van langdurige zorg en ondersteuning. Het doel van het LZO is om te komen tot kennisontwikkeling vanuit de praktijk en meer integrale samenwerking. Ook in dit programma staat cliëntparticipatie centraal: Navis benadrukt dat de stem van de doelgroep leidend is voor alles wat wordt onderzocht en ontwikkeld. Het LZO is inmiddels van start gegaan en de eerste subsidieoproepen zijn in voorbereiding.
Gelijkwaardig
Een moment van bezinning is er ook tijdens de bijeenkomst. Antropoloog, filosoof en kunstenaar Martijn van Oorschot doet wereldwijd onderzoek naar ouder worden en deelt zijn antropologische kijk op ouder worden. ‘Weinigen beseffen dat de verdubbeling van de wereldbevolking een gevolg is van de ouder wordende mens. Het is daarom een fenomeen dat ons allemaal aangaat.’ Maar er is nog veel onduidelijk over hoe deze nieuwe samenleving vorm moet krijgen. ‘De tweedeling in de maatschappij is weliswaar velerlei, maar de ouderen hebben niks met de jongeren en andersom’, aldus Van Oorschot.
Daarnaast is het contact tussen zorgverlener en cliënt teruggebracht tot een handeling; er is weinig menselijk contact en zorgverleners kennen het levensverhaal van de cliënt vaak niet. ‘De ander als een gelijkwaardig mens behandelen is eng. Want stel je voor dat een ander niet wil beantwoorden aan onze wens of zelfs “nee” zegt. Stel je voor dat je verantwoordelijk wordt voor je eigen leven.’
Nieuwe levenstrap
Om ouder worden als nieuwe levensfase te benadrukken, is bij de afsluiting van het NPO om ideeën gevraagd voor het ontwerpen van een nieuwe levenstrap. De traditionele levenstrap wordt vaak afgebeeld als een bordes met aan weerzijden een trap, waarbij de laatste levensfase steevast een trap naar beneden is. ‘De top van het leven ligt niet meer op 50-jarige leeftijd, waarna het bergafwaarts gaat. Integendeel. Het leven gaat door en biedt onafhankelijk van leeftijd nieuwe ervaringen en uitdagingen’, aldus Meyboom. Het idee van kunstenaar Annemarie van Ulden bleek het beste bij deze visie te passen: een schilderij van een grote boom waarin mensen van alle generaties en uit alle geledingen van de maatschappij op de takken zitten en op diverse manieren contact kunnen leggen en naar elkaar toe kunnen gaan. Via ladders en trapjes kunnen ze naar elkaar toe. Want als er één ding is dat het NPO de afgelopen jaren heeft bewezen, dan is het dat we alleen tot verbetering kunnen komen door naar elkaar te luisteren en met elkaar samen te werken.
Colofon
Tekst: Dieuwke de Boer
Beeld: Sannaz Photography
De nieuwe levenstrap van kunstenares Annemarie van Ulden mag vrij gebruikt worden, mits de naam van de kunstenaar vermeld wordt. De levenstrap is te downloaden op de themapagina Ouderen van de ZonMw-website.