Gewoon Bijzonder pioniert met onderzoeksmethode Cirkelen Rond Je Onderzoek
Het schrijven van een onderzoeksvoorstel - veel onderzoekers zullen dat beamen - is een vak apart. Het vormt een cruciaal onderdeel van het onderzoeksproces, maar soms lukt het niet om bijvoorbeeld alle belangen van de betrokkenen nauwgezet in het voorstel mee te nemen. Of de tijd schiet tekort om de onderzoeksvraag echt uitgebreid en adequaat te analyseren en te formuleren.
Helpende hand bij onderzoeksvoorstel
De onderzoeksmethode ‘Cirkelen Rond je Onderzoek’ (CRJO) komt aan deze uitdagingen voor een deel tegemoet. De aanpak biedt consortia in oprichting namelijk de helpende hand bij het schrijven van een onderzoeksvoorstel. Uitgangspunt is dat het voorstel begint vanuit een praktijkkwestie én een directe bijdrage aan die kwestie levert.
De onderzoeksmethodiek is door het lectoraat Onderzoekend Vermogen aan de Hogeschool Utrecht (HU) ontwikkeld. Vandaar uit zijn ook de CRJO-projecten begeleid, legt Marlies Welbie uit, senior onderzoeker bij het lectoraat Onderzoekend Vermogen. ‘Cirkelen Rond Je Onderzoek is een compleet andere benadering. De methode heeft als doel ruim de tijd te nemen voor het formuleren van de onderzoeksvraag. Essentieel uitgangspunt daarbij is om de belangen van alle betrokkenen mee te nemen. Wij denken dat het onderzoek dan uiteindelijk veel meer impact gaat hebben op de praktijk.’
Langdurige Zorg en Ondersteuning: relevante(re) onderzoeksvoorstellen
ZonMw heeft de afgelopen jaren een aantal pilotprojecten rondom CRJO opgestart. Zo werd de onderzoeksmethode vanaf begin 2021 vanuit het programma Langdurige Zorg en Ondersteuning (LZO) getest. En met succes: onderzoekers concludeerden na afloop dat het ‘cirkelen’ positief doorwerkte naar de kwaliteit van de onderzoeksvoorstellen die werden ingediend. Die voorstellen werden hierdoor relevanter, doelgerichter en passender. Op andere punten was de bijdrage van CRJO beperkt, zoals het verankeren van het voorstel in de literatuur, de formulering van de onderzoeksvragen en het ontwikkelen van de onderzoeksmethodologie.
Een andere bevinding was dat CRJO voor veel deelnemers een leerzame ervaring betekende. Het uitgangspunt om vanuit meerdere perspectieven het voorstel te bekijken, werd gewaardeerd – in het bijzonder het perspectief van de mensen met ervaringskennis. En tot slot concludeerden de onderzoekers dat CRJO had bijgedragen aan teamvorming binnen de projectgroep. Het bleek een proces van leren samenwerken, waarin het elkaar leren kennen een belangrijke rol speelde.
Marlies Welbie over de 9 stappen van CRJO
De methode Cirkelen Rond Je Onderzoek bestaat uit 9 stappen, legt Marlies Welbie van de HU uit. ‘De eerste stap is uiteraard zorgen dat alle belanghebbenden in het consortium vertegenwoordigd zijn: artsen, verpleegkundigen, welzijnswerkers, cliënten, naasten ... Iedereen die een rol speelt of belang heeft bij het vraagstuk. Daarna is er telkens een workshop met een bepaald thema, afgewisseld met een “huiswerkmoment” voor de onderzoeker. Die trekt zich dan terug om de uitkomsten van de workshop helder samen te vatten.’
Gelijkwaardigheid en co-creatie vormen de basis voor het cirkelen, maar dat wil niet zeggen dat álles samen wordt bepaald, legt Welbie uit: ‘Bij het begeleiden van de workshops, zagen we dat er soms iemand moet opstaan om de knoop door te hakken. Anders blijf je hangen in het proces. Vaak was het de onderzoeker die deze rol pakte, en dat kon ook. Juist omdat iedereen zo helder had geformuleerd wat zijn belangen en wensen zijn, lukte het telkens goed om te prioriteren.’
Welbie voegt er tot slot nog aan toe: ‘We hebben een handleiding geschreven en kennisclips opgenomen. Zo kan iedereen in de toekomst op deze manier aan de slag. Dit geeft ook de vrijheid om onderdelen uit de methode te pikken, mocht er toch te weinig tijd zijn voor het hele proces.’
Gewoon Bijzonder: stimulans voor onderlinge verhoudingen
Vanaf eind 2021 pionierde ook het programma Gewoon Bijzonder met CRJO. Voor de subsidieoproep ‘Samenwerking Gehandicaptenzorgsector en GGz-sector via Cirkelen Rond Je Onderzoek’ schreven 3 consortia een onderzoeksvoorstel. Ook hier verzorgde het lectoraat Onderzoekend Vermogen de begeleiding van het proces, door het faciliteren van 11 workshops (waarvan de meeste online) en het houden van 38 voorbereidende en evaluerende gesprekken.
De ervaringen bij Gewoon Bijzonder leverden zowel pluspunten als aandachtspunten op. Enerzijds bleek dat de methodiek de onderlinge samenwerking tussen de deelnemers in de consortia positief stimuleerde. Anderzijds leverde CRJO een beperkte bijdrage aan de kwaliteit van onderzoeksvoorstellen. De inhoudelijke bijdrage zat vooral in het vergroten van de relevantie van de voorstellen en minder of niet in de kwaliteit van de beschreven aanpak.
Samenvattend concludeerden de onderzoekers dat de deelnemers aan de pilotprojecten van Gewoon Bijzonder enthousiast waren over het proces en wat dat op systeemniveau bij de betrokkenen teweeg bracht. Er was echter minder enthousiasme voor het uiteindelijke product dat uit dat proces volgde.
Methodiek verder verbeteren
Met de tops en tips in het achterhoofd hebben de onderzoekers van de HU scherper zicht gekregen op verbeteringen die nodig zijn in de methodiek en in de begeleiding. Ook kunnen ze voortaan beter bepalen wanneer CRJO, zoals toegepast binnen dit onderzoek, een adequate methodiek is en wanneer een afgeslankte vorm misschien beter geschikt zou zijn.
Overigens houden de onderzoekers de 3 pilots nog even in de gaten. Halverwege 2025 zullen ze de betrokkenen nogmaals bevragen over de doorwerking van CRJO. Zo ontstaat een (nog) beter beeld van de werking van ‘cirkelen’ op langere termijn.
Ervaringen van onderzoeker Betsie van Gaal
De afgelopen jaren gingen verschillende onderzoekers met CRJO aan de slag, zowel vanuit de ZonMw-programma’s Langdurige Zorg en Ondersteuning als Gewoon Bijzonder. Binnen de eerstgenoemde is Betsie van Gaal actief. Zij is senior onderzoeker bij het lectoraat Technologie voor Gezondheid aan de HAN en vertelt: ‘Voor de ZZG zorggroep wilden wij graag meer weten over de inzet van leefstijlmonitoring bij mensen thuis. We merkten al dat dit goed werkt voor mensen met dementie en de organisatie wilde hier zeker mee verder.'
Maar waar precies de meeste kansen lagen, dat was nog niet duidelijk. 'Cirkelen Rond Je Onderzoek was een perfecte gelegenheid om antwoorden te krijgen. Dus we stelden een groep samen van onder meer casemanagers, de wijkverpleegkundige en mantelzorgers om mee te gaan cirkelen. Door dat proces kregen we boven tafel welk onderzoek ons écht kon gaan helpen.’
Ook over het effect op de onderlinge samenwerking is Betsie van Gaal positief: ‘Het proces van cirkelen zorgt ervoor dat je meer naar elkaar toe groeit en je beter in elkaar kunt verplaatsen. Dat maakt de communicatie en besluitvorming prettig. En tot slot nog een pluspunt: je weet elkaar ook in de toekomst beter te vinden.’
Ervaringen van onderzoeker Annelies de Bildt
Binnen Gewoon Bijzonder ging onder meer Annelies de Bildt aan de slag met de methodiek. Zij is onderzoeker bij de Academische Werkplaats VBGG (Verstandelijke Beperking en Geestelijke Gezondheid) en stelde een ‘cirkelgroep’ samen. ‘We kwamen 4 keer samen onder leiding van onderzoekers van de Hogeschool Utrecht, die de methode hadden uitgedacht. We merkten meteen dat zij een verfrissende aanpak hadden.
'Als je een workshop begint met de vraag: “Welke schoenen heb je aan en wat zegt dat over jou?”, doet dat veel met de interactie. Je begint met een positieve noot en ook meteen vanuit gelijkwaardigheid. Want of je nu onderzoeker bent, naaste of behandelaar: iedereen heeft schoenen, dus iedereen kan meepraten. De werkvormen zorgden er zo voor dat iedereen zich uitgenodigd voelde zijn inhoudelijke ervaringen en wensen te delen.’
De Bildt vervolgt: ‘Al met al is het gewoon een leuke methode. En het brengt ons zo veel om op deze manier te werken. Op momenten dat we het even niet weten, zeggen we tegen elkaar: “We gaan cirkelen!” En vaak lukt het dan wel om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Inmiddels hebben we de methode al vaker toegepast, ook zonder de hulp van de HU-onderzoekers. Eerst was ik bang dat ik dat niet kon, maar het lukt inmiddels goed.’
Meer informatie
MEER INFORMATIE
Algemene info over CRJO
Op een overzichtspagina van de HU is veel informatie te vinden over Cirkelen Rond je Onderzoek
Handreiking Cirkelen Rond Je Onderzoek van de HU
Ook van de HU: een handreiking die hulp biedt bij het ontwikkelen van een goede onderzoeksopzet. Wat is een goede onderzoeksvraag? Welke onderzoeksaanpak is passend en haalbaar? Wat zijn behulpzame deelvragen? Maar ook: welke partners moet ik betrekken en hoe worden we het eens over de opzet?
'Cirkelen Rond Je Onderzoek light'
Onder de naam ‘Cirkelen rond je onderzoek light’ zijn de resultaten van toegankelijk gemaakt voor penvoerders, projectleiders en procesbegeleiders door het organiseren van een korte training en het ontwikkelen van lesmateriaal.
Werkbladen en kennisclips
Ook zijn er werkbladen beschikbaar (Werkblad Cirkelen rond je onderzoek en Werkblad Doelen in je onderzoek). Verder zijn er videokennisclips die ingaan op onderdelen van de methodiek. Het complete overzicht is op de ‘CRJO lightpagina’ van de Hogeschool Utrecht te vinden.
Cirkelen Rond Je Onderzoek in 1 minuut
Op YouTube is een ludiek filmpje te zien met het aanstekelijke liedje 'Cirkelen Rondje Je Onderzoek in 1 minuut'.
Contact Marlies Welbie
Wil je (nog) meer weten over de methode? Stuur dan een mailtje naar Marlies Welbie.
Programmapagina Gewoon Bijzonder
Meer informatie over het ZonMw-programma Gewoon Bijzonder vind je op de overzichtspagina van het programma.