Antibiotica bij pasgeborenen: implementatie succesvolle aanpak is maatwerk

Interview met Gerdien Tramper
Bij pasgeborenen met sterke verdenking op een bacteriële infectie werkt een antibioticumdrank even goed als toediening via infuus. Dat wordt dan vanzelf de nieuwe praktijk, zou je denken. Maar zo eenvoudig is het niet. Een vervolgstudie moet bijdragen aan een brede implementatie, vertelt kinderarts Gerdien Tramper.

Hoe verliep de inclusie in de RAIN-studie?

Gerdien Tramper: ‘Aanvankelijk ging het wat langzaam. Maar toen we ouders konden zeggen dat er al meer kinderen meededen en het aantal centra toenam, ging het steeds sneller. Ouders vonden het vooral fijn dat ze eerder naar huis konden met hun kind. Als ouders twijfelden, konden we vertellen dat de eerste resultaten lieten zien dat het veilig was om te switchen met antibiotica. Mijn advies is om zo snel mogelijk in veel centra te starten en informatie aan te bieden in verschillende talen.’

Hoe zijn ouders verder betrokken?

‘Toen de RAIN-studie een jaar liep, hebben we ouders benaderd voor onze patiëntenadviesraad. De vier enthousiaste ouderparen die daarop ingingen, denken nu ook mee in het implementatietraject. Op een recente stakeholdersmeeting bespraken we de overdracht naar de eerste lijn. Ook daarvoor is de visie van ouders relevant: welke informatie heb je nodig als je kind wordt ontslagen? Is het duidelijk bij wie je moet zijn bij problemen? Wanneer bellen ouders de kinderarts en wanneer de verloskundige of huisarts? Als kinderartsen kunnen we niet altijd even goed inschatten wat voor ouders van belang is. Door ze in het onderzoeksteam op te nemen, kan de implementatie veiliger en gemakkelijker plaatsvinden.’

Afbeelding
Gerdien Tramper met blokjes
We hebben vroeg in de studie ouders benaderd voor onze patiëntenadviesraad. De vier enthousiaste ouderparen die daarop ingingen, denken ook mee in het implementatietraject.
Gerdien Tramper
Kinderarts

Wat is er nodig voor een goede implementatie?

'Het begint met het overtuigende resultaat dat switchen veilig en effectief is. En dat het kosten bespaart, zowel directe zorgkosten als minder kosten door werkverzuim bij ouders en opvang van andere kinderen. De geschatte jaarlijkse besparing is ongeveer € 5 miljoen. We willen het switchen in een herziene richtlijn krijgen, maar daarmee ben je er nog niet. Zo’n twintig ziekenhuizen – waaronder de meeste centra uit de RAIN-studie – zijn al wel bezig met implementeren, maar Nederland telt in totaal zo’n tachtig kinderafdelingen. Implementatie is maatwerk, dus we willen eerst goed de belemmerende en bevorderende factoren in kaart brengen. Binnenkort start een promovendus met onze implementatiestudie in tien ziekenhuizen, waarin we dat onder meer gaan doen. Bevorderend is natuurlijk de tevredenheid bij ouders. Belemmerend werken bepaalde overtuigingen en vaste praktijken. Zo kijken veel kinderartsen nog vooral naar ontstekingswaarden voor een beslissing om wel of niet te switchen. Terwijl die waarden ook bij gezonde pasgeborenen hoog kunnen zijn. Switchen – of zelfs stoppen – kan eerder en vaker dan artsen soms denken.’

Andere zaken om aan te pakken?

‘Cruciaal voor een goede implementatie is de overdracht naar de eerste lijn. Dat vraagt om heel goede afspraken met de verloskundigen en de huisartsen. Dit is altijd lokaal maatwerk, want de organisatie van de zorg rond de geboorte verschilt. Je moet de verantwoordelijkheden en de overdracht samen heel goed vastleggen. Wat is de rol van de huisarts en verloskundige? Welke informatie hebben ze nodig, ook om goed met ouders te kunnen communiceren? Kunnen we bijvoorbeeld een goede standaardbrief maken om ouders voor te lichten? Daarnaast is er nog het vraagstuk van de beste dosering. Uit onderzoek blijkt dat de dosering uit de RAIN-studie mogelijk nog omlaag kan. Dit zal uiteindelijk moeten worden opgenomen in het kinderformularium. De dosering was onderwerp van een van de zijprojecten die we hebben gedaan. We hebben onze data gecombineerd met internationale datasets en een farmacokinetisch model opgesteld om doseringen te bepalen.’

Lopen er meer vervolgstudies?

‘Na de zomer hopen we meer te weten over de verschillen tussen wel en niet geswitchte kinderen in de ontwikkeling van hun microbioom in het eerste jaar. Ook plannen we een follow-up studie naar gezondheidsproblemen en groei in de studiegroep. Er is namelijk een verband tussen vroegtijdig antibioticagebruik en een hogere kans op ziekten als astma en eczeem en op obesitas.’

Heb je nog tips voor collega’s?

‘Een multicenterstudie kost veel tijd. Het duurt even voordat de studies in de andere centra zijn opgestart, dus begin daar snel mee. Kijk of er al een onderzoeksnetwerk bestaat en maak daar gebruik van. Ook duurt de inclusie bijna altijd langer dan je vooraf denkt, dus zorg voor een goed plan B. En reken erop dat nieuwe inzichten en resultaten van andere studies maken dat je je resultaten opnieuw moet wegen. Zo proberen we nu op basis van nieuwe inzichten minder vaak antibiotica te starten bij pasgeborenen. Die kinderen hoeven dus ook niet meer te switchen.’

De RAIN-studie

In de RAIN-studie is aangetoond dat bij pasgeborenen met sterke verdenking op een bacteriële infectie een antibioticumdrank even goed werkt als toediening via infuus. Een ziekenhuisopname van zeven dagen is dan niet meer nodig. Dit bespaart niet alleen fors in de kosten, ook voor de ouders is het prettig als ze hun kind snel mee naar huis kunnen nemen. Aan de studie deden zeventien ziekenhuizen mee. De 507 geïncludeerde pasgeborenen kregen de eerste twee dagen een antibioticum via een infuus. Daarna werd deze kuur via loting bij de helft van de baby’s nog vijf dagen in het ziekenhuis voortgezet en kregen de andere kinderen gedurende die dagen thuis een antibioticumdrank. Projectleider Gerdien Tramper, kinderarts en klinisch onderzoeker in het Rotterdamse Franciscus Gasthuis & Vlietland, deed de studie samen met neonatoloog René Kornelisse (Erasmus MC) en promovenda Fleur Keij. De RAIN-studie heeft verschillende (inter)nationale awards gewonnen voor presentaties van het onderzoek.

Tekst: Marc van Bijsterveldt (mei 2023)
Foto: Studio Reyneveld

Meer informatie