Mensen met een minder goed functionerend immuunsysteem lopen een hoger risico op complicaties bij een COVID-19-infectie. Bovendien weten we niet goed genoeg of deze mensen voldoende worden beschermd na vaccinatie. Daarom faciliteert ZonMw 8 studies die zich richten op de werking van COVID-19 vaccins bij deze patiëntgroepen. Met deze kennis kunnen patiënten, behandelaars en beleidsmakers goede keuzes maken in de vaccinatiestrategie.
Door middel van vaccinonderzoek wordt door fabrikanten eerst onderzocht wat de werking van vaccins bij gezonde volwassenen is. Zo is het ook gegaan bij de ontwikkeling van de nieuwe vaccins tegen COVID-19. Specifieke risicogroepen zijn maar heel beperkt in deze eerste vaccinatiestudies meegenomen. Dan gaat het bijvoorbeeld om mensen met bepaalde ziektes of aandoeningen, met overgewicht, het syndroom van Down, zwangeren en bepaalde leeftijdsgroepen. Voor het bestrijden van de coronapandemie is het belangrijk dat iedereen beschermd is tegen de gevolgen van een COVID-19-infectie.
In aanvulling op internationale studies kijken we in Nederland naar een aantal specifieke doelgroepen waar nog geen onderzoek naar wordt gedaan, of waar aanvullend onderzoek nodig is. Het gaat dan om mensen die een minder goed functionerend immuunsysteem hebben, zoals longgetransplanteerden of mensen met HIV. De onderzoekers en medewerkers van ZonMw vertellen in blogs en een podcast over hun ervaringen met het opzetten en uitvoeren van deze onderzoeken.
Het is belangrijk dat de kennis uit deze vaccinonderzoeken snel kan worden toegepast. Om die kennisdeling en overstijgend onderzoek mogelijk te maken, werken de studies in Nederland samen met gezamenlijk afgestemde protocollen en meetmethoden. De geharmoniseerde protocollen kan overstijgende analyse mogelijk maken. Ook worden de resultaten van deze 8 studies tussentijds met elkaar gedeeld. Hierbij worden ook het ministerie van VWS, het RIVM en de Gezondheidsraad betrokken.
Commissievoorzitter Willy Spaan en RIVM-coördinator Cécile van Els vertellen over deze unieke harmonisatie van projecten waarin ZonMw een coördinerende rol heeft.
De eerste resultaten laten zien dat deze patiënten veilig gevaccineerd kunnen worden en dat een aantal patiëntengroepen na vaccinatie een goede antistofrespons heeft. Deze patienten zijn na twee vaccinaties voldoende beschermd tegen de ernstige gevolgen van een COVID-19 infectie.
Daarentegen zijn er verschillende patiëntgroepen bij wie twee vaccinaties tegen COVID-19 nog onvoldoende effect heeft. Deze patiënten maken onvoldoende of geen antistoffen en afweercellen aan en zijn daardoor onvoldoende beschermd tegen COVID-19. Een derde vaccinatie zal voor een aantal van deze patiënten mogelijk een oplossing kunnen zijn en een betere bescherming bieden.
Tijdens een webinar van ZonMw hebben de onderzoekers hun resultaten over coronavaccinatie bij nieraandoeningen en kanker en bij mensen met aangeboren afweerstoornissen en hematologie-patienten gepresenteerd.
Effect en veiligheid van COVID-19 vaccinaties in patiënten met primaire immuundeficiënties (VACOPID)
Projectnummer: 10430072010006
Dr. V.A.S.H. Dalm
Erasmus MC
Patiënten met aangeboren stoornissen in het afweersysteem hebben een verhoogd risico op het krijgen van infecties en op een ernstiger beloop van infecties. Zij zijn daardoor mogelijk ook kwetsbaarder voor een ernstig beloop van Covid-19. Bescherming is daarom cruciaal. Het is echter niet bekend hoe veilig en effectief de COVID-19 vaccins zijn in deze groep. In deze studie wordt onderzocht of patiënten met een aangeboren afweerstoornis na vaccinatie daadwerkelijk beschermd raken tegen COVID-19.
Vaccinatie tegen COVID bij kanker (VOICE)
Projectnummer: 10430072010005
Prof. dr. E.G.E. de Vries
UMC Groningen en NKI-AVL
Patiënten met kanker die worden behandeld met immunotherapie en/of chemotherapie lopen extra risico op een ernstig verloop van een COVID-19-infectie. Voor deze patiënten is het dus belangrijk dat ze optimaal beschermd worden door vaccinatie. We weten echter niet of de COVID-19-vaccins veilig en effectief zijn voor deze patiëntengroep, omdat immunotherapie en chemotherapie het vermogen om een goede immuunrespons op vaccinatie te ontwikkelen kan beïnvloeden. Dit onderzoek richt zich op het beoordelen van de immuunrespons en bijwerkingen na toediening van één goedgekeurd vaccin tegen COVID-19 bij deze patiënten.
COVID-19-vaccinatie in patiënten met een hematologische aandoening (COBRA-KAI)
Projectnummer: 10430072010009
Dr. I. Nijhof, prof. dr. M.D. Hazenberg,
Amsterdam UMC, in samenwerking met aangesloten ziekenhuizen, UMC Groningen, Erasmus UMC, LUMC
Patiënten met een onderliggende hematologische ziekte hebben een hoog risico op een enrstig beloop van COVID-19. Desondanks wordt vaak van vaccinatie afgezien, omdat het nog de vraag is of vaccinatie voldoende bescherming biedt. In deze studie wordt onderzocht of dit terecht is. De onderzoekers verwachten patiëntengroepen te kunnen gaan identificeren die tegen de verwachting in toch goed reageren op vaccinatie. Ook wordt gekeken of patiënten die onvoldoende beschermd zijn na vaccinatie extra kunnen worden beschermd door huisgenoten te vaccineren (ringvaccinatie).
Immuniteit na SARS-CoV-2 (2TB/Target to B substudie)
Projectnummer: 10430072010007
Dr. Filip Eftimov, prof. dr. Marieke van Ham, prof. dr. Taco Kuijpers
Amsterdam UMC en Sanquin
Momenteel is het nog niet duidelijk hoe lang gezonde mensen beschermd zijn tegen het SARS-CoV-2 virus na infectie en/of vaccinatie. Deze onzekerheid is nog groter bij mensen met een auto-immuunziekte, en met name in de patiënten/mensen die behandeld worden met afweer-onderdrukkende medicatie. Het is de vraag of de recent ontwikkelde COVID-vaccinaties even effectief zijn in patiënten die afweeronderdrukkende medicatie gebruiken als bij gezonde mensen. Dit onderzoek richt zich op de effectiviteit van COVID-19 vaccinatie in deze patiëntengroep, en kijkt daarnaast of de specifieke immuniteit voor SARS-CoV-2 afneemt over de tijd.
COVID-19-vaccinatie bij nierpatiënten (RECOVAC)
Projectnummer: 10430072010002
Dr. J.S.F. Sanders, prof. dr. R. Gansevoort
UMC Groningen
Bij dialyse- en niertransplantatiepatiënten kunnen vaccinaties minder effectief zijn en is het de vraag of het COVID-19-vaccin voldoende bescherming biedt. In dit onderzoek willen de onderzoekers in 4 studies de werkzaamheid en veiligheid van COVID-19 vaccinatie bij deze patiënten onderzoeken.
Onderzoek naar immuun respons na COVID-19 vaccinatie in Long transplantatie patiënten (COVALENT)
Projectnummer: 10430072010003
Dr. C.C. Van Leer Buter, dr. E. Verschuuren
UMC Groningen
Voor mensen met een longtransplantatie en mensen die op de wachtlijst staan voor een longtransplantatie is COVID-19 extra gevaarlijk. Een virus infectie kan leiden tot afstoting van de longen bij getransplanteerden, of tot een verslechterde longfunctie waardoor mensen op de wachtlijst niet meer in aanmerking komen voor transplantatie. Daarom is het belangrijk dat een vaccinatie hen zo goed mogelijk beschermt tegen infectie. Er is nog niet genoeg kennis of COVID-19-vaccins voor deze patiëntgroep veilig zijn en of ze goed werken. In deze studie wordt dat onderzocht.
SARS-CoV-2 vaccinatie respons in mensen die leven met hiv (COVIH)
Projectnummer: 10430072010008
Prof. dr. K. Brinkman
OLVG, locatie West
De immuunrespons bij personen die leven met hiv op een van de COVID-19 vaccins is momenteel onbekend. Zoals waargenomen bij andere vaccins, kan deze immuunrespons zijn verminderd door de immuun status van personen die leven met hiv. Met dit onderzoek zal de immuunrespons op vaccinatie worden bestudeerd en worden bijwerkingen in kaart gebracht. Vervolgens zal gedurende de jaren daarna het verloop van de immuunrespons worden bestudeerd.
COVID-19-vaccinatie bij volwassenen en kinderen met Downsyndroom (PRIDE)
Projectnummer: 10430072010004
Prof. dr. L. Bont
UMC Utrecht
In hoeverre bieden de COVID-19-vaccins bescherming aan mensen met down syndroom? Het UMC Utrecht doet onder leiding van Louis Bont (kinderarts en hoogleraar luchtweginfecties) met andere Nederlandse onderzoekers en de Stichting Down Syndroom onderzoek naar de afweerreactie op het COVID-19 vaccin in de populatie.
Samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners werkt ZonMw aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij. De vaccin-studies horen daar ook bij.
Heeft u vragen over deze studies? Neem dan contact op via covid19@zonmw.nl.