In april 2022 faciliteerde ZonMw een tweede internationale webinar over mensen met een minder goed functionerend immuunsysteem. Tijdens dit webinar zijn resultaten over de werking van de COVID-19 vaccins bij mensen met een aangeboren afweerstoornis en bij hematologie-patiënten gedeeld.
Met behulp van deze kennis kunnen beleidsmakers goede keuzes maken in de vaccinatiestrategie voor deze patiënten en hun behandelaars. Ook kwamen de resultaten op deze manier terecht bij internationale onderzoekers die zich bezig houden met aanverwante onderwerpen.
Patiënten met afweerstoornissen of een verstoord immuunsysteem hebben een stoornis in de werking van het immuunsysteem, waardoor zij een verhoogd risico hebben op infecties, ernstiger ziek worden van infecties en vaak minder goed reageren op vaccinaties. Bij deze mensen worden geen of te weinig antistoffen aangemaakt door B-cellen na vaccinatie.
B- en T-cellen maken deel uit van je specifieke afweer tegen virussen. Sommige T-cellen kunnen zich binden aan een virus geïnfecteerde cel zodat die dood gaat. B-cellen kunnen antistoffen maken die koppelen aan de ziekteverwekker, zodat het virus niet meer in cellen kan binnendringen.
Tijdens het webinar hebben de onderzoekers van de VACOPID en COBRA-KAI studie hun resultaten gedeeld. Dit zijn 2 van 8 studies over coronavaccinaties bij mensen met een verstoord immuunsysteem die door ZonMw zijn gefinancierd. In de VACOPID studie wordt de werking van de coronavaccins bij mensen met een aangeboren afweerstoornis onderzocht. In de COBRA-KAI studie wordt de werking van de vaccins bij mensen met een hematologische aandoening onderzocht.
In de VACOPID-studie wordt de werking van de COVID-vaccins bij mensen met een aangeboren afweerstoornis onderzocht. Deze patiënten hebben aangeboren afwijkingen in het functioneren van hun immuunsysteem en maken daarom geen of weinig antistoffen aan om zich te kunnen beschermen tegen infecties.
Deze groep patiënten zijn in verschillende groepen te verdelen van patiënten die voldoende antistoffen aanmaken tot patiënten die geen antistoffen aanmaken. Tijdens het webinar zijn drie groepen patienten met aangeboren afweerstoornissen besproken:
In dit onderzoek is op verschillende momenten gemeten of het immuunsysteem reageert op het coronavaccin. Ook is gemeten of deze patiënten in de loop van de tijd beschermd blijven.
Uit de VACOPID-studie blijkt dat patiënten met aangeboren afweerstoornissen over het algemeen goed reageren op de coronavaccinaties. Zo reageerde bij de groep mensen met CVID de meerderheid (80%) positief op de vaccinatie. Patiënten uit deze groep met een slechte respons hadden vaak meerdere complicaties zoals auto-immuunziekte, kwaadaardige aandoeningen of auto-inflammatoire complicaties. Patiënten met een milde antistof deficiëntie maakten in het algemeen evenveel antistoffen aan na vaccinatie als een persoon zonder afweerstoornis. De T-cel respons was in beide groepen hetzelfde als in gezonde proefpersonen.
Mensen met X-linked agammagglobulinemie (XLA) reageerden minder goed op de coronavaccinaties. Zij maakten geen antistoffen aan. De T-cel respons in deze groep was echter wel goed. Momenteel wordt hier verder onderzoek naar gedaan.
Het immuunsysteem van hematologie patiënten heeft op verschillende niveaus problemen. Dit komt gedeeltelijk door de ziekte zelf, maar ook door het gebruik van medicatie. Hierdoor werken vaccinaties bij deze patiënten minder goed en zijn ze dus minder goed beschermd tegen infectieziekten.
Tijdens het webinar werd verteld dat er verschillende groepen hematologie-patiënten zijn. Het gaat bijvoorbeeld om patiënten die een hematopoïetische stamceltransplantatie hebben ondergaan en immunotherapie, chemotherapie of een donortransplantatie hebben gehad, maar ook patiënten die immunosuppressiva gebruiken vanwege hun ziekte. In de COBRA-KAI studie is de vaccinatierespons onderzocht van verschillende hematologie patiënten waarbij de kans groot is dat vaccinatie niet werkt.
In totaal hebben er 723 immuungecompromitteerde hematologie patiënten aan de studie meegedaan. Alle patiënten zijn twee keer met het mRNA-1273-vaccin van Moderna gevaccineerd. Na 4 weken is de respons gemeten.
Ongeveer de helft van de patiënten produceerden voldoende antistoffen na 2 vaccinaties. Na een derde vaccinatie produceerden nog meer patiënten voldoende antistoffen ter bescherming tegen corona. Een derde prik wordt voor deze groep patiënten daarom ook aanbevolen.
Een kleine groep patiënten, zoals patiënten met B-cel non-Hodgkinlymfoom of patiënten na CD-19 CAR T-celtherapie maakten niet of nauwelijks antistoffen aan na vaccinatie. Bij deze groepen werkten de vaccinaties helaas niet. Hier wordt meer onderzoek naar gedaan.
Een groot deel van de patiënten met aangeboren afweerstoornissen en hematologie-patiënten reageren goed op coronavaccinaties, maar de onderzoeken lopen door. De effecten van een derde prik worden in beide studies nog (verder) onderzocht. Nieuwe resultaten over deze studies zullen gepubliceerd worden op onze webpagina over onderzoek naar corona en COVID-19.
Tekst: ZonMw en onderzoekers van de VACOPID en COBRA-KAI studie
Video: Opname in ZOOM en bewerkt door FixVision
Eindredactie: ZonMw