Empty Farm to Fill: pedagogische vrijplaatsen voor veerkrachtige jongeren

Bij de innovatieve pedagogische vrijplaats op Landgoed Sparrenhof in Tilburg kunnen jongeren tussen 10 en 23 jaar ‘ont-moeten’, ondernemen en creëren, binnen en buiten schooltijd. Jeugdprofessionals, jongeren en onderzoekers onderzochten hier samen hoe een pedagogische vrijplaats een veerkrachtige identiteitsontwikkeling kan stimuleren. 

Maike Kooijmans is lector Opvoeden voor de Toekomst bij Fontys Pedagogiek en betrokken bij het project. In de documentaire Empty Farm to Fill zegt ze: “Als je kinderen de kans geeft om te experimenteren en leren, niet vanuit moeten maar vanuit mogen, wat gebeurt er dan?”

Het onderzoek heeft geleid tot praktische inzichten over de ontwerpprincipes voor pedagogische vrijplaatsen. Basisvoorwaarden zijn: tijd, ruimte, stabiliteit en veiligheid. Daarnaast zijn vrijplaatsen plekken waar jongeren kunnen oefenen met autonomie, verbondenheid en vaardigheden, zonder competitie en prestatiedruk. Ten slotte bieden vrijplaatsen perspectief voor jongeren: het zijn ‘places of hope’. 

Deze principes zijn niet alleen in pedagogische vrijplaatsen van toepassing, maar ook op andere plekken. In én buiten het onderwijs. De onderzoekers leerden bovendien dat een pedagogische vrijplaats vooral van meerwaarde is als onderwijs- en jeugdprofessionals integraal samenwerken. 

Daarbij is jongerenparticipatie van essentieel belang. Eva Saeboe, aanjager jeugdparticipatie Innovatienetwerk Jeugd zegt in de documentaire Empty Farm to Fill: ‘Op het moment dat je een plek als deze ontwerpt samen met jongeren, sluit je aan op de behoeften van jongeren. En zal het dus ook werken.’ Wanneer kinderen en jongeren meer inbreng en inspraak krijgen, ontwikkelen ze bovendien meer agency: een belangrijke factor die bijdraagt aan de ontwikkeling van veerkracht. 

Empty Farm to Fill is een project van het lectoraat Opvoeden voor de Toekomst van Fontys Pedagogiek, met financiering uit het ZonMw-programma Wat werkt voor de jeugd.