Versnellen van gedeelde besluitvorming in Nederland
Integrale programmatische aanpak
Al vanaf 2005 wordt er in Nederland gewerkt aan Samen Beslissen maar de laatste jaren staat het in toenemende mate in de belangstelling. Er blijkt een groot draagvlak te zijn om de toepassing van gedeelde besluitvorming te gaan versnellen. Cruciaal hierbij is dat kennis en initiatieven in de verschillende sectoren landelijk met elkaar verbonden worden. Experts pleiten voor een integrale programmatische aanpak. Dit moet niet een programma zijn dat initiatieven aanstuurt, maar dat kennis, goede voorbeelden en stakeholders met elkaar verbindt. ‘Faciliteren zonder te forceren’ is hierbij de aangewezen weg.
Samen beslissen of gedeelde besluitvorming zijn vertalingen van het internationaal gebruikte begrip Shared Decision Making. Hiermee wordt bedoeld dat zorgverlener en cliënt in een gezamenlijk proces beslissingen nemen over gezondheids- en behandeldoelen. Hierbij worden risico’s, voor- en nadelen van de opties en de persoonlijke waarden en voorkeuren van de cliënt gedeeld. Het blijkt een effectieve vorm van communicatie te zijn: patiënten zijn beter geïnformeerd en ervaren achteraf minder twijfel en spijt over de beslissing. Samen beslissen wordt nog niet standaard in de praktijk gebruikt.
Intrinsiek en waarderend
De verandering van gedrag van zorgverleners en cliënten wordt als de sleutel voor succes gezien.
Strategieën voor de implementatie van gedeelde besluitvorming moeten zich hiervoor richten op de intrinsieke motivatie van professionals en cliënten, in plaats van op extrinsieke prikkels die kunnen leiden tot ‘afvinkgedrag’. Het versterken voor voorbeeldgedrag wordt hierbij gezien als kansrijke interventie.
‘Motivatie voor zowel arts als patiënt zou moeten zijn dat het contact tussen beide beter wordt’, Paul Kil, TweeSteden Ziekenhuis
Empoweren van cliënten en burgers
Cliënten kunnen helpen om gedeelte besluitvorming te realiseren door zich goed voor te bereiden op gesprekken die ze met professionals hebben.
De 3-vragencampagne van de NPCF en de FMS en thuisarts.nl vormen een goede start. Het publiek beschikbaar stellen van keuzehulpen waarvan de kwaliteit is geborgd, kan een goede impuls zijn. Bestaande initiatieven van cliënten- en patiëntenorganisaties kunnen beter worden benut. En ook landelijke campagnes zijn een goede optie. Omdat juist kinderen moeten leren dat gezondheid een eigen verantwoordelijkheid is, is aansluiting zoeken bij lesprogramma’s en modules in het basis- en middelbaar onderwijs raadzaam.
'Samen beslissen moet vanzelfsprekend worden voor arts en patiënt, maar houdt het wel positief. Geen verplichtingen’, Josine van der Kraan, Patiëntenfederatie NPCF
Opleiding en feedback op vaardigheden
Een belangrijke manier om Samen beslissen bij professionals te stimuleren is om hen een spiegel voor te houden die laat zien hoe vaardig zij zijn op dit gebied.
Veel professionals denken namelijk al dat ze Samen beslissen toepassen, maar zijn zich onbewust van het feit dat het beter kan. Hierbij kan aansluiting gezocht worden bij opleidingen en scholing. Ook hierbij is het belangrijk om instrumenten en ervaringen uit te wisselen.
'Experts zien feedback als een krachtige methode om zorgverleners in de praktijk van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam en bewust bekwaam te helpen', Haske van Veenendaal
Proeftuinen
In proeftuinen gaan zorgaanbieders, samen met cliënten en professionals op zoek naar manieren om gedeelde besluitvorming maximaal toe te passen.
In een proeftuin ligt de kern van de aanpak in het aanpassen van het zorgproces, zodat Samen beslissen een routinematig onderdeel wordt van het functioneren van zorgteams. Hierbij moet ook gezocht worden naar de wijze waarop belangrijke randvoorwaarden vorm kunnen krijgen. Zo moet omzetdaling geen belemmering kunnen zijn en zou concurrentie tussen instellingen geen rol moeten spelen. De proeftuinen moeten geëvalueerd en de opgedane kennis en ervaringen worden gedeeld.
In het JIPPA initiatief werken we samen met andere partijen aan structurele implementatie van keuzehulpen bij prostaatkanker in het zorgpad. Dit aspect blijft vaak nog achter, Linda van Mierlo, CZ
Onderzoek
Uit de verkenning wordt ook duidelijk dat het op onderwerpen nog aan kennis ontbreekt.
- De toepassing bij kwetsbare doelgroepen
- Effecten van interventies gericht op het toepassen van Samen beslissen
- Evaluatie van implementatietrajecten waarbij het zorgproces wordt aangepast (bv time-outs).
- Gedrag: wat gebeurt er tussen cliënt en professional?
- De kosteneffectiviteit van Samen beslissen
- Goede manieren voor het koppelen van richtlijnen en gedeelde besluitvorming
Lees het het rapport: versnellen van gedeelde besluitvorming in Nederland
Welke strategieën voor opschaling van Samen beslissen zijn kansrijk en wie kunnen daarin een rol spelen? In dit rapport vindt u aanbevelingen om dat wat werkt, sneller in te voeren in de praktijk. Deze verkenning biedt een opmaat voor verdere samenwerking.
'De cure kan van de care kan leren, als het gaat om Samen beslissen', Dimitri Schakelaar, ministerie VWS
Hoe verder?
Naar aanleiding van de opgestelde verkenning Samen beslissen, blijkt er grote behoefte te zijn aan vervolgstappen om het toepassen van gedeelde besluitvorming in Nederland te versnellen. Belangrijk is dat er kennis en ervaring wordt gedeeld om te komen tot succesvolle inbedding. Een aantal partijen heeft daarom afgesproken hun activiteiten met elkaar af te stemmen.
Op de hoogte blijven?
Stuurt u dan een e-mail onder vermelding van Verstandig Kiezen/Samen Beslissen aan kwaliteitvanzorg@zonmw.nl
CZ is met bijna 3,5 miljoen verzekerden de derde grootste zorgverzekeraar van Nederland. CZ ziet als haar belangrijkste maatschappelijke opdracht het verbeteren van de kwaliteit van zorg en het betaalbaar en toegankelijk houden van die zorg. CZ vindt betrokkenheid van patiënten bij keuzes in de zorg belangrijk en wil graag het toepassen van Samen Beslissen stimuleren. Lees meer.
ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. ZonMw financiert gezondheidsonderzoek en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis - om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO. Lees meer.