Stem voor meer mensen met een beperking in de politiek

‘Hoi, ik ben Tjarda en ik ben bijna blind.’ Zo begint elk van haar vele TikTok-filmpjes. Tjarda Struik is niet alleen burgemeester van Leiderdorp, maar ook blindfluencer. Die filmpjes laten zien wat lastig is, als je maar 5% zicht hebt. Maar vooral ook wat er wél kan, zoals… skiën!

Je ziet het pas, als je het doorhebt

Op een ander filmpje staat Tjarda met haar dochtertje voor een draaideur van een hotel. ‘Oei, hoe kom ik hier binnen? Dit vind ik wel een beetje eng.’ Advies van haar dochtertje: ‘Gewoon snel lopen.’

 ‘Zo zie je maar, hoe lastig het is om goed te snappen wat een beperking betekent’, zegt Tjarda. ‘Zelfs voor mijn dochter, die er dagelijks mee te maken heeft. Het is daarom een illusie dat heel Nederland toegankelijk wordt. Het gaat allereerst om het bewustzijn. Zodat mensen snappen wat het betekent om met een beperking te leven. En beseffen dat ze iets meer moeite kunnen doen om mensen met een beperking te betrekken.’

Nog geen half procent

Niet alleen bij sommige hotels is de voordeur een uitdaging. Dat geldt ook voor de politiek en het openbaar bestuur. Nog geen 0,5% van de mensen met een beperking komt daar “binnen”, terwijl tussen de 10 en 15% van de Nederlanders een beperking heeft. Die scheve verhouding is geen goede zaak, vindt ook Tjarda.

‘Het woord “volksvertegenwoordiging” zegt het al. Alle verschillen in de bevolking horen daarin vertegenwoordigd te zijn.’ Als één van die 0,5% mensen, lukte het Tjarda om politiek actief te worden. In 2018 startte ze als raadslid in de gemeente Zeist. ‘Ik moest alles zelf uitzoeken en regelen om met mijn beperking aan de slag te kunnen.’ Naast haar raadswerk deed Tjarda veel andere dingen. Zo was ze bijvoorbeeld lid van het aanjaagteam politieke ambtsdragers met een beperking. Sinds 14 november 2023 is ze burgemeester van Leiderdorp.

Welke drempels ziet Tjarda voor mensen met een beperking en hoe nemen we ze weg? ‘Nou ik zie ze niet hè, hoewel 5%’, grapt ze. ‘Overigens kan je zo’n uitdrukking gewoon tegen me zeggen. Toen ik net aantrad, hadden sommige collega’s daar moeite mee. Dat is echt niet nodig. Zo zeggen we dat nu eenmaal.’  Zo’n voorval maakt wel iets duidelijk: zodra iemand met een beperking meedoet in een organisatie verandert er al wat. Dat gebeurt bewust en onbewust.

Maar terug naar de drempels, wat maakt toetreding lastig? ‘Praktisch krijg je te maken met de letterlijke drempels, bijvoorbeeld waar een rolstoel niet overheen kan, een spreekstoel waar iemand niet bij kan of stukken die de computer niet goed kan voorlezen. Ik laat alles voorlezen door de computer. Een plaatje kan hij niet voorlezen. Mobiliteit kan ook lastig zijn. Hoe kom je bij raadsvergaderingen en activiteiten op locatie als je niet kunt autorijden? Het openbaar vervoer rijdt niet altijd en lang niet overal.’

Denken in oplossingen

Voor al dit soort praktische hobbels zijn oplossingen beschikbaar of te bedenken. Wees vanzelfsprekend toegankelijk in communicatie, voorzieningen en bijeenkomsten. Denk bijvoorbeeld aan een schrijftolk, geluidsvoorzieningen voor slechthorenden tot aan die drempelloze toegang. Houd ook rekening met begrijpelijke taal voor mensen met een verstandelijke beperking. Jazeker, ook mensen met een licht verstandelijke beperking kunnen meedoen in de politiek. En misschien is er extra ondersteuning mogelijk?

Tjarda: ‘In mijn raadsperiode kreeg ik een maandelijks budget voor persoonlijke ondersteuning. Ik huurde studenten in die bijvoorbeeld informatie voor mij opzochten, mijn vragen over stukken beantwoordden en me naar vergaderingen reden. Dat was een landelijke pilot, echt heel fijn. De belangrijkste aanpassing is denk ik: tijd. Het kost extra tijd om mensen met een beperking mee te laten doen.’

Naast de puur praktische oplossingen ziet Tjarda fundamentele zaken om mensen over de drempel te helpen. Want koudwatervrees is er aan beide kanten. Mensen met een beperking vragen zich soms ook af: kan het wel? Welke tips heeft Tjarda daarvoor?

• Toon rolmodellen, dat bevordert inclusie aan beide kanten. Weet dat er al enkele burgemeesters, raadsleden, zelfs een Tweede Kamerlid en een Commissaris van de Koning met een beperking zijn.
• Benader mensen met een beperking actief om deel te nemen aan je politieke partij.
• Overweeg een mentorschap: laat iemand met een beperking eens een tijd meelopen.
• Kijk bij het opstellen van profielen breder dan gebruikelijk.
• Overweeg een duo-functie, met bijvoorbeeld samen 1 stem in de raad, maar wel een gedeeld takenpakket.

Rol van onderzoek en kennis

Zou meer kennis over inclusie in de politiek helpen? Tjarda: ‘Het zou mooi zijn als we met onderzoek aantonen dat participatie van mensen met een beperking loont. Daarnaast denk ik aan matchmaking, een organisatie die de politiek en mensen met een beperking bij elkaar brengt. Want nu weten ze elkaar nog moeilijk te vinden.’

Begin bij jezelf

Tjarda vindt dat de belangrijkste verandering begint bij jezelf. ‘Of je nu iemand met een beperking bent of HR-medewerker in het openbaar bestuur: durf ervoor te gaan. Al komt er maar één persoon met een beperking in bijvoorbeeld iedere gemeenteraad, dan is dat al een hele vooruitgang.’