Samen werken aan betere langdurige zorg

ZonMw bereidt het 4 jaar durende Programma Langdurige zorg (PLZ) voor in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het richt zich op iedereen die langdurig afhankelijk is van zorg en ondersteuning, maar niet voldoende in staat is dit zelfstandig te regelen. ‘Dat kunnen jonge mensen met een verstandelijke beperking zijn, maar ook ouderen met dementie of mensen met psychische problemen’, vertelt Carlijn van Aalst, programmasecretaris van ZonMw. Onlangs is de voorbereidende fase gestart, waarin input vanuit de praktijk wordt verzameld voor de uiteindelijke invulling van het programma. Want het is nadrukkelijk de bedoeling dat de praktijk zélf de motor is achter zorgverbetering. ‘We organiseren op 5 plekken in Nederland dialoogsessies, waarin cliënten, professionals, beleidsmakers, mantelzorgers en andere betrokkenen konden meepraten over de knelpunten en uitdagingen die zij tegenkomen én over de kansen die zij zien in de langdurige zorg. Daar willen we met dit programma zo goed mogelijk bij aansluiten’, aldus Carlijn.

Meer oog voor de mens

Eén van de uitgangspunten is dat de wensen en behoeften van cliënten altijd centraal staan. Carlijn: ‘In de dialoogsessies kwam naar voren dat de meeste cliënten de behoefte hebben om écht gehoord te worden. Om een concreet voorbeeld te noemen: een man van Turkse komaf moest meteen na het horen van de diagnose kiezen uit de behandelopties die de arts opsomde. Dat was voor hem een onmogelijke opgave, omdat het gebruikelijk is deze keuze samen met de familie te maken. En juist daar gaat het om: we moeten verder kijken dan de richtlijnen en meer oog hebben voor de mens achter de zorg- en ondersteuningsvraag.’ Ook het investeren in duurzame netwerken en samenwerkingsverbanden speelt een belangrijke rol. ‘Professionals in de langdurige zorg worden regelmatig geconfronteerd met vragen van cliënten die ze niet zelf kunnen oplossen’, aldus Pieter Roelfsema, senior beleidsmedewerker langdurige zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). ‘Denk aan financiële problemen in een gezin dat te maken heeft met dementie op jonge leeftijd. De kunst is om niet alleen in zorg- en ondersteuningsoplossingen te denken, maar om in een netwerk van betrokkenen breed te kijken wat er nodig is om het gezin zo goed mogelijk te helpen. Samen kunnen ze er bijvoorbeeld voor zorgen dat iemand ondanks de diagnose dementie toch (aangepast) kan blijven werken.’

Zorg op maat

‘We bepalen op basis van de dialoogsessies, interviews met betrokkenen, resultaten uit wetenschappelijk onderzoek en werkbezoeken waarmee we de komende 4 jaar aan de slag gaan’, vertelt Carlijn. Dit kan variëren van het financieren van wetenschappelijk onderzoek naar praktijkverbeteringen in de langdurige zorg tot het verduurzamen en ondersteunen van bestaande - en bewezen effectieve - samenwerkingsverbanden. ‘We willen toe naar een ‘lerende uitvoeringspraktijk’, waarin meer naar elkaar wordt geluisterd, kritisch wordt gereflecteerd en aansluiting is bij wensen en behoeften van cliënten.’ Pieter hoopt dat cliënten, professionals en onderzoekers elkaar over 4 jaar beter kunnen vinden. ‘Cliënten mogen niet meer afhankelijk zijn van tijdelijke oplossingen en ad hoc beleid. Daarom ondersteunen we cliënten en hun omgeving, zoals professionals, onderzoekers, opleiders en gemeenten, om duurzaam samen te werken aan verbetering. De verbeteringen moeten professionals in staat stellen om beter om te gaan met de schaarse middelen in de langdurige zorg en hen helpen anticiperen op de steeds veranderende omstandigheden. Ook bieden ze zorgverzekeraars, gemeenten en zorginkopers houvast bij het maken van de juiste keuze. Zo komen we steeds dichterbij een samenhangend aanbod van langdurige zorg op maat. Want cliënten moeten ondanks hun beperkingen en de afhankelijkheid van zorg kunnen leven zoals zij dat graag willen’, sluit Pieter af.