Matchmakingsevent start van aanpak wicked problems
“We willen een kentering in de wicked problems die al decennialang bestaan. Zo’n systeemdoorbraak kan alleen wanneer de praktijk nauw betrokken is. Een sterk accent op praktijkgericht onderzoek en innovatie, gevolgd door een effectieve implementatie is waar we als ZonMw in het MOOI-programma voor gaan. Samen willen en kunnen we bereiken dat dagelijks sport en bewegen net zo normaal wordt als tandenpoetsen”, aldus voorzitter van de ZonMw-commissie Sport en Bewegen Jaap de Graaf tijdens de plenaire opening.
Mooi in Beweging
Met het programma Missiegedreven Ontwikkeling van Onderzoek en Innovatie sport en bewegen (MOOI in Beweging) stimuleert ZonMw onderzoeks- en innovatietrajecten die steeds meer en beter bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen waar de samenleving en de sport- en beweegsector voor staan. In 2022 heeft ZonMw in strategische plannen zes wicked problems vastgesteld die de basis vormen voor de subsidie-inschrijvingen. In ruimtes met spraakmakende namen als het Douchelokaal, de Meelzolder en de Postkamer volgden de deelnemers verdiepende subsessies of gezamenlijke workshops over een van deze zes maatschappelijke wicked problems en over de vraag hoe zij zich gezamenlijk kunnen organiseren rondom een specifieke subsidie-aanvraag.
Bewoners in aandachtswijken sporten minder
In de plenaire zaal bleven deelnemers zitten om zich te buigen over de problematiek rondom sociale ongelijkheid in sport en bewegen. Na een inleidende sessie volgt een brainstormsessie in kleine groepjes. Rode draad is het voorkomen van een normatieve benadering in gedrags- en leefstijlinterventies. “Sporten is vaak een luxeprobleem, omdat er al veel andere uitdagingen op het gebied van bestaanszekerheid liggen” aldus een vertegenwoordiger van hogeschool Windesheim tijdens zijn afsluitende pitch van 1 minuut. “We moeten onze krachten bundelen om de bewoner echt actief te betrekken bij programma’s”, vult een vertegenwoordiger van De Haagse Hogeschool aan. “Alleen dan kunnen we een duurzame implementatie waarborgen.”
Hollistischer en completer
“Ik zie in dit subsidieprogramma dat problemen rondom sport en bewegen hollistischer en completer vanuit diverse invalshoeken en disciplines worden benaderd dan andere programma’s. Natuurlijk kun je niet verwachten dat je een wicked problem in een ochtendje oplost. Maar dit is een hele goede start waarbij iedereen ziet dat we bij de eindgebruikers moeten beginnen en hen actief betrekken. Daarmee is een veiligheidsnet ingebouwd tegen normatieve analyses en oplossingen. Dat je elkaar op zo’n dag als deze hierin vindt en herkent is al een grote winst.” - Tarik Pehlivan, adjunct-directeur en senior onderzoeker Stichting Alexander.
Kinderen en jongeren bewegen minder en hun motoriek gaat achteruit
Uit onderzoek blijkt dat kinderen minder en minder goed bewegen. Hiermee ontstaat een ongezonde basis voor de rest van hun leven. We moeten ervoor zorgen dat kinderen als ze opgroeien hun beweegdrang behouden. Daarom focussen we op de jongste kinderen: 0-3 jaar en 3-6 jaar. Ook tijdens deze inleidende en verdiepende sessie ligt de nadruk op de praktijk. Hoe kunnen we een omgeving creëren waarin kinderen positief worden uitgedaagd om te bewegen of te sporten? In een kringgesprek tastten de deelnemers elkaar af voor het vormen van twee consortia (0-3 en 3-6 jaar), want de subsidiecall voor deze subsessie staat inmiddels open.
Cyclisch experimenteren
“Binnen veel projecten gericht op de doelgroep 0 tot 6 jaar waar ik bij betrokken ben, worden mooie initiatieven ontwikkeld. Helaas zakt veel weg na verloop van de projectduur, vanwege een gebrek aan tijd en geld voor duurzame borging en implementatie. Binnen deze call is er gelukkig ruimte om kort cyclisch te experimenteren. Tijdens ons kringgesprek heb ik relevante partners ontmoet om samen een consortia te vormen. Dit gaat zeker geconcretiseerd worden.” - Jessica Gubbels, hoofddocent onderzoeker Leefstijl jonge kinderen en families bij Universiteit Maastricht.
Sport en bewegen wordt te weinig ingezet binnen de gezondheidszorg
In het Douchelokaal verzamelden deelnemers zich rondom de uitdaging dat sport en bewegen onvoldoende wordt ingezet als preventief middel in de gezondheidszorg, terwijl de maatschappelijke meerwaarden algemeen bekend zijn. Denk hierbij aan een lager ziekteverzuim en minder druk op de reguliere zorg. Tijdens een werksessie over het organiseren van een regionale beweegreis plaatsten iedereen post-its op de landkaart van Nederland om zich vervolgens per regio te groeperen. Centrale vraag: hoe kun je optimaal gebruikmaken van regionale partners en hoe kan de praktijk zo integraal mogelijk worden betrokken?
Vergroten en zichtbaar maken van de maatschappelijke waarde van topsport
Wat is de maatschappelijke meerwaarde van topsport? Onder welke omstandigheden ontstaan inspirerende en verbindende effecten van topsport op de samenleving? En hoe kan een veilige topsportomgeving gegarandeerd worden? Over deze vraagstukken bogen deelnemers zich in twee sessies waarbij een groepsdiscussie leidend was. “We moeten ons focussen op de maatschappelijke meerwaarde van topsport. Het is daarbij belangrijk dat onderzoek, kennisimplementatie, innovatie en opschaling bijdragen aan de gewenste verandering van het systeem”, aldus een van de deelnemers.
De sportinfrastructuur wordt te weinig gebruikt
Veel sportaccommodaties staan vaak leeg, terwijl een goede sportinfrastrutuur een belangrijke randvoorwaarde is om zoveel mogelijk mensen te laten sporten. Zo worden bijvoorbeeld gymzalen alleen gebruikt tijdens onderwijstijden en sportvelden alleen in de avond of het weekend. Voor een betere benutting en exploitatie is een transitie nodig waarin verschillende stakeholders elkaar vinden en begrijpen. En precies daartoe roept de gespreksleider tijdens de verdiepende sessie op: “Versterk elkaar met individuele expertise en zoek de samenwerking binnen een consortiumverband op.”
De betaalbaarheid van sport staat onder druk
Het laatste wicked problem is de betaalbaarheid van sport. Een niet onbelangrijk aspect wanneer de gezamenlijke doelstelling is om zoveel mogelijk mensen te laten sporten en bewegen. Een sporten beweegactiviteit duurzaam neerzetten vereist volgens de gespreksleider van deze verdiepende sessie een goede organisatie, een kwalitatief aanbod en een prijs die toegankelijkheid garandeert voor alle sociale groepen in Nederland. Om een goed idee te krijgen wat de invloed van prijs is binnen sport en bewegen opent in januari/februari 2024 een subsideoproep hiervoor.
Budget en inschrijving
Voor onderzoek en innovatie is vanuit MOOI in Beweging een totaal budget beschikbaar van 11,5 miljoen euro tot en met het voorjaar van 2027. Per wicked problem is daarmee 1,8 miljoen euro beschikbaar. De deadline voor het aanvragen van een subsidie bij de eerste drie subsidieoproepen die nu open staan - gericht op beweegvaardigheid jonge kinderen, veilige topsportomgeving en professionalisering van sportaanbieders - is op 14 november om 14.00 uur. Eind dit jaar beoordeelt de commissie Sport en Onderzoek van ZonMw de aanvragen van samenwerkende partijen. Kijk voor meer informatie op de website van MOOI in Beweging.
Oog voor kwetsbare groepen
“Sport en bewegen is gezond en levert een belangrijke bijdrage aan het verlagen van kosten van de gezondheidszorg en het vergroten van sociale cohesie. Mensen die sporten blijven langer gezond, hebben meer sociaal contact en doen actiever mee in de samenleving. Met onze inzet om sport en bewegen te stimuleren, moeten we oog hebben voor de sociaal-economische verschillen. Juist kwetsbare groepen sporten of bewegen relatief minder. Alleen door samen met de eindgebruikers invulling te geven aan onze ambitie kunnen we oplossingen vinden voor de zes wicked problems die ZonMw heeft geïdentificeerd.” - Janine Blom, senior programmamanager MOOI in Beweging.
Wij beoordelen aanvragen op kwaliteit en praktijkgerichtheid
“De gezondheidsvoordelen en positieve maatschappelijke impact van sport en bewegen zijn natuurlijk evident. Sport en bewegen maakt gezonder en gelukkiger. Ondanks deze kennis hebben we met elkaar nog een lange weg te gaan om iedereen aan het bewegen te krijgen. Bewegen of sport moet een dagelijkse routine worden, net als tandenpoetsen.
Onze commissie bestaat uit externe deskundigen en experts die de subsidie-aanvragen binnen dit mooie programma beoordelen. Hierbij kijken we expliciet naar de kwaliteit en vooral naar de maatschappelijke relevantie. In hoeverre heeft het onderzoek écht impact? Hoe voorkomen we dat onderzoek op de plank blijft liggen? Sluit het onderzoek aan bij de praktijk en kan het direct geimplementeerd worden? Is de stem van de eindgebruiker gehoord en gewogen? En wordt het ook bestuurlijk gedragen? Ik wil bij elke aanvrager proeven dat de praktijk doorvlochten is in de aanpak. Alleen dan kunnen we de wicked problems daadwerkelijk oplossen, want ik geloof in de kracht van brede consortia en de impact die we met elkaar kunnen hebben." - Jaap de Graaf, voorzitter ZonMw-commissie Sport en Bewegen.