Drankjes in plaats van pillen

Het geven van medicijnen aan kinderen is vaak lastig, omdat tabletten zijn ontwikkeld voor volwassenen. Voor een kind zijn veel pillen te hoog gedoseerd of te groot om door te slikken. Vloeibare medicijnen zijn verfijnder en makkelijker toe te dienen aan kinderen, maar dat vereist een vertaalslag van tablet naar drankje. Het Radboudumc maakte die voor het geneesmiddel valaciclovir, een middel om virusinfecties te voorkomen en behandelen. Kinderen krijgen dit medicijn als zij een stamceltransplantatie ondergaan. 

Hoge dosering

‘Valaciclovir was alleen beschikbaar voor volwassenen en dus in een te hoge dosering’, vertelt ziekenhuisapotheker en onderzoeker David Burger. Hij begeleidde Diane Bastiaans, die hierop is gepromoveerd. Burger: ‘Het middel was bovendien alleen beschikbaar in de vorm van tabletten. Daar hebben met name kleine kinderen vaak moeite mee. Hetzelfde geldt overigens voor sommige volwassenen, bijvoorbeeld mensen die een sonde hebben of slikklachten.’

Juiste grondstof

Het Radboudumc kreeg subsidie uit het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen om een drankje te ontwikkelen. Dat heeft behoorlijk wat tijd gekost, vertelt de ziekenhuisapotheker. ‘We zijn al in 2010 begonnen. Het bleek niet eenvoudig de juiste grondstof voor het medicijn te verkrijgen. Er is wereldwijd maar één leverancier. Het lukte ook niet meteen er een drankje van te maken. De grondstof was niet van de juiste kwaliteit en de juiste documentatie ontbrak.’ Een tweede probleem was dat de drank niet stabiel bleek te zijn. ‘Er vond chemische ontleding plaats. Een medicijn moet idealiter minimaal zes maanden stabiel zijn, op kamertemperatuur of in de koelkast.'

Test met elektronische tong

Een derde probleem was dat het medicijn een bittere smaak had. ‘Daar hebben we met behulp van smaakstoffen wat aan gedaan, maar ook dat kostte veel tijd. Voordeel was wel dat we in contact kwamen met een onderzoeksgroep in Düsseldorf die een elektronische tong had ontwikkeld waarmee de smaak getest kan worden.’

Opname is gelijk

Toen de drank eenmaal klaar en stabiel was, volgde een test bij proefpersonen. ‘We hebben het aan gezonde proefpersonen gegeven in de vorm van een tablet en een drankje, en de resultaten vergeleken door bloedmonsters te nemen. De opname van het medicijn bleek gelijk te zijn. De opname van het medicijn bij het drankje ging wat sneller, maar dat was niet bezwaarlijk. Het drankje had geen nadelen, zoals extra bijwerkingen.’

Gebruik in praktijk

Het is nu de bedoeling het drankje ook nog te testen bij kinderen die een stamceltransplantatie hebben ondergaan. Burger: ‘Dat is niet strikt noodzakelijk, het drankje is gelijkwaardig aan het medicijn in tabletvorm. Maar ZonMw heeft ons gevraagd ook deze laatste onderzoeksfase uit te voeren. Door alle vertraging is echter de onderzoekster inmiddels gepromoveerd en is de kinderoncologie gecentraliseerd in het Prinses Máxima Centrum. Het medicijn wordt daar al in de vorm van een drankje gebruikt, dus feitelijk hebben we ons doel al bereikt.’

Een vergelijkbaar ZonMw-project draaide om twee medicijnen voor kinderen: amlodipine als bloeddrukverlagend middel en lorazepam als middel om ontwenning tegen te gaan na langdurige sedatie. De ziekenhuisapotheek van het Erasmus MC en het Laboratorium der Nederlandse Apothekers (LNA) hebben voor beide middelen drankjes ontwikkeld en getest, vertelt Lidwien Hanff. Zij was tijdens het onderzoek ziekenhuisapotheker in het Erasmus MC en begeleidde de promovenda Annette van der Vossen. 

Verslikt in tablet

De bestaande pillen waren voor kinderen ongeschikt vanwege de dosering en de smaak. De directe aanleiding voor het onderzoek was dat een kind zich in een tablet verslikte en daardoor op de intensive-careafdeling belandde. Hanff: ‘We hebben toen een aanvraag ingediend bij het programma Goed Gebruik Geneesmiddelen om te zorgen voor goede toedieningsvormen voor alle leeftijden. We hebben de middelen eerst bij vrijwilligers getest en daarna bij kinderen die het geneesmiddel al gebruikten.’

Slecht oplosbaar

De onderzoekers testten de ontwikkelde drankjes eerst op stabiliteit. Hanff: ‘De oplossing van het slaapmiddel bleek lastig, omdat het slecht in water oplosbaar is. We konden geen alcohol gebruiken en een ander oplosmiddel bleek naar zeep te smaken.’ Uiteindelijk lukte het met een mengsel van organische oplosmiddelen: glycerol, polyethylene glycol 400 en propylene glycol. ‘Bij het onderzoek naar de stabiliteit van de drankjes hebben we ze getest op kamertemperatuur, op 40 graden en in de koelkast. De ontleding binnen zes maanden bleek heel gering en niet schadelijk.’ 

Even effectief

Een proef bij gezonde mensen wees uit dat de opname in het bloed bij de drankjes niet anders was dan bij de pillen. Tot slot testten de onderzoeker de drankjes bij kinderen die het middel al innamen, bijvoorbeeld vanwege een te hoge bloeddruk door een nieraandoening. De drankjes waren net zo effectief als de tabletten en de kinderen vonden ze niet vies smaken. De ouders gaven de voorkeur aan de drank, omdat ze een tablet eerst moesten splitsen en oplossen om door de sonde te kunnen geven. 

Te kleine markt

Vanwege het succes is al nagedacht over een vervolg, vertelt Hanff. ‘Voor welke geneesmiddelen zouden ook drankjes ontwikkeld moeten worden? Er is wel een inventarisatie gemaakt op Europees niveau. Het probleem is echter dat er geen geld voor is. De geneesmiddelen voor kinderen is een te kleine markt.’

Tekst: Mario Gibbels
Publicatiedatum: 2 juni 2020, Mediator 41