ZonMw en NWO gebruiken open data voor monitor open access
Open Access Monitor
‘Als onderzoeksfinanciers hebben we niet alleen de ambitie om de output van door ZonMw en NWO gefinancierd onderzoek zo direct en open mogelijk beschikbaar te stellen, we passen de principes van open science ook steeds meer toe op onze eigen procedures. Daar zijn we onder andere mee begonnen door data over gefinancierd onderzoek zo open mogelijk beschikbaar te maken en waar mogelijk open (meta)data te gebruiken voor analyses met een open API. En dit jaar hebben we voor het eerst gekozen voor een nieuwe methode om de open access-monitor te doen. Met een mooi resultaat van meer dan 90% open access. Dat is ook in internationale context een bijzonder mooie score,’ legt Ikram uit.
Open data voor de monitor
De open access-cijfers van door ZonMw en NWO gefinancierd onderzoek vertonen al jaren een opgaande lijn. Bij de vorige analyse kwam onderzoeksinstituut CWTS, onderdeel van de Universiteit Leiden, op een percentage van 90% voor 2021. Deze en andere analyses maakten echter gebruik van data uit commerciële databases en konden daardoor niet worden gedeeld. Voor de nieuwe rapportage maakten ZonMw en NWO gebruik van Crossref, de Directory of Open Access Journals (DOAJ) en Unpaywall, die allen open (meta)data over non-profit basis wetenschappelijke publicaties ontsluiten. De eerdere cijfers zijn daarom niet volledig vergelijkbaar met die van dit jaar.
Goede voorbeeld geven
Het gebruik van deze nieuwe open metadata brengt ook problemen: de kwaliteit en compleetheid laat nog te wensen over. Naar schatting ontbreekt in de analyse over 2022 40 tot 45% van het werkelijke aantal publicaties. De uitkomsten zijn echter in lijn met berekeningen van universiteiten op basis van andere informatiesystemen voor institutioneel onderzoek. ‘We willen bovendien graag het bewustzijn vergroten van het belang van samenwerking tussen financiers, instellingen, bibliotheken, uitgevers en dienstverleners als Crossref om metadata van wetenschappelijke publicaties te verbeteren en te verrijken. Als ZonMw en NWO zetten we nu deze eerste stap. We hopen anderen te inspireren dit voorbeeld te volgen en collectief te streven naar verbeterde kwaliteit en volledigheid van open metadata’, aldus Hans de Jonge, directeur van Open Science NL, onderdeel van NWO.
Open Acces verplichting
Respectievelijk sinds 2013 en 2015 eisen ZonMw en NWO dat publicaties die voortkomen uit hun onderzoeksfinanciering open access beschikbaar moeten zijn. Met ingang van 2021 hebben zij zich aangesloten bij Plan S van cOAlitie S, wat onder meer betekent dat publicaties onmiddellijk, zonder embargo, en onder een open licentie beschikbaar moeten zijn.
Ambities
Hoewel 100% open access voor beide financiers het doel blijft, worden ook andere aspecten van open uitgeven steeds belangrijker. Zo groeien internationaal de zorgen over de afhankelijkheid van een steeds kleinere groep commerciële uitgevers voor wetenschappelijk publiceren, daaraan verbonden stijgende kosten, en de eerlijkheid en toegankelijkheid van open access publiceren voor landen en regio’s waar minder financiering beschikbaar is door de hoge publicatiekosten. ZonMw en NWO willen zich komende jaren blijven inzetten om bij te dragen aan een gelijkwaardiger en diverser open publicatielandschap. Dit vindt ook weerklank in het thema van de International Open Access Week die op 23 oktober van start is gegaan: ‘Community over Commercialization’.