Kiezen wordt steeds toegankelijker, maar gekozen worden..?

Er wordt keihard gewerkt aan toegankelijke verkiezingen, en de resultaten worden langzaam zichtbaar. Otwin vertelt: ‘8 jaar geleden hoefden gemeenten slechts een kwart van de stembureaus toegankelijk te maken. Nu is dat officieel 100%. Voor die wet heb ik me hard moeten inspannen toen ik nog in de Tweede Kamer zat, maar het is gelukt. En ook al verloopt het in de praktijk nog niet vlekkeloos, je merkt wel dat er veel meer aandacht is voor toegankelijkheid. Stembureaus krijgen niet alleen bredere deuren en minder drempels, maar ook de informatie over de verkiezingen wordt steeds toegankelijker. Vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen hadden veel politieke partijen een speciaal programma in begrijpelijke taal, met filmpjes en soms zelfs ook picto’s. We boeken dus echt wel vooruitgang in dit land. Maar begrijp me goed: we zijn er nog niet. Het werk dat nu wordt verricht blijft voorlopig nog nodig.’

Een van de partijen die zich hard maakt voor meer toegankelijke verkiezingen is de LFB, de belangenvereniging voor en door mensen met een verstandelijke beperking. ‘Vorig jaar hebben wij samen met Iederin, de Oogvereniging en andere partijen de informatie rondom de verkiezingen bekeken’, vertelt Ellis. ‘De programma’s van de partijen, maar bijvoorbeeld ook informatie over de volmachten of de coronamaatregelen. We zagen dat er vaak veel tekst onder elkaar staat, waardoor de boodschap lastig te lezen is. En dan gebeuren er twee dingen: óf mensen begrijpen de tekst verkeerd en geven er een andere invulling aan, óf ze gooien de informatie gewoon weg. Dat wil je allebei niet, want zo loop je heel veel stemmen mis! Met minder tekst en meer plaatjes wordt het veel makkelijker en bereik je iedereen.’

Een ander mooi initiatief is van Stichting Prokkel. Dankzij deze stichting kunnen mensen met een beperking in een aantal gemeenten een taak vervullen bij de verkiezingen. Oude IJsselstreek was vorig jaar een van de pilotgemeenten. Otwin: ‘Bij drie stembureaus hielpen mensen met een beperking mee, bijvoorbeeld als gastheer of -vrouw of als stemmenteller. Dat beviel heel goed, dus daar gaan we dit jaar mee door. Aan de ene kant kunnen mensen op deze manier iets betekenen voor de samenleving. Aan de andere kant voelen kiezers met een beperking zich extra welkom op het stembureau. Zij merken: er is in deze gemeente ruimte voor mensen zoals ik.’ 

Hoe beter mensen met een beperking zichtbaar zijn, hoe vanzelfsprekender het wordt dat zij meedoen aan politiek. Niet alleen als kiezer, maar ook als volksvertegenwoordiger. ‘Als je iemand in de gemeenteraad of de Tweede Kamer ziet met een beperking, denk je wellicht: als hij het kan, kan ik het ook’, weet Otwin, die zelf in een rolstoel zit. ‘Zo was president Roosevelt voor mij altijd een inspiratie. Ik dacht: hij leidde Amerika vanuit een rolstoel door de Grote Depressie én de Tweede Wereldoorlog. Dan lukt het mij best wethouder te zijn van een stad met 60.000 inwoners’, lacht hij. ‘Rolmodellen maken dat je vertrouwen krijgt in je eigen kunnen. En hoe meer mensen je als voorbeeld kunt nemen, hoe vanzelfsprekender het wordt dat jij ook je doelen bereikt. Maar van dat soort voorbeelden zijn er nog maar weinig in Nederland. Net als ik zijn er wel burgemeesters, Tweede Kamerleden, wethouders en gemeenteraadsleden met een beperking, maar dat zijn uitzonderingen.’

De politiek zou een afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Dat lukt nog niet. In Nederland heeft 10 tot 15 procent van de mensen in Nederland een beperking, maar slechts 0,5% van de politici. Uit onderzoek blijkt dat daar 3 redenen voor zijn, vertelt Otwin. ‘Ten eerste heel praktisch: er zijn weinig regelingen voor politici met een beperking. Een aangepaste auto of werkplek moet je vaak zelf betalen. Ten tweede zijn veel raadzalen niet toegankelijk. De publieke tribune misschien wel, maar het spreekgestoelte niet. En ten derde: politieke partijen gaan nog niet actief op zoek naar kandidaten met een beperking. Je kunt gericht op zoek gaan naar mensen die blind of doof zijn en ze extra ondersteuning bieden in hun werk. En mensen met een licht verstandelijke beperking uitnodigen voor je steunfractie. Dat laatste helpt mij ook, heb ik gemerkt! Zij kunnen hun behoeften veel beter uitleggen dan welke adviseur dan ook.’

Iets anders dat misschien meespeelt in de lage participatie, is dat politiek best hard kan zijn. Dat ervaart Ellis, die zelf ook een licht verstandelijke beperking heeft. ‘Als directeur van een belangenorganisatie weet ik dat mijn dagen lang zijn en daar kies ik voor. Maar ik merk dat het ook fijn is om mijn grenzen aan te geven. Respecteren dat ik misschien niet alles kan wat een ander kan. En ik vind het ook niet altijd fijn me te moeten verdedigen omdat ik “ergens van ben.”’

Otwin: ‘Dat is heel waardevol wat Ellis zegt. Ik denk dat oog voor beperkingen in de politiek ons helpt anders naar het werk te kijken. Moet een gemeenteraadsvergadering écht tot 1.00 uur ’s nachts duren? En moeten we écht zo hard en fel debatteren? Ook voor mensen zonder beperking zijn dat geen fijne omstandigheden! Ik hoop dat hoe meer mensen met een beperking we in de raadszalen krijgen, hoe meer rekening we met elkaar gaan houden en oplossingen gaan zoeken. Want wees eerlijk: zo is het toch eigenlijk ook ooit bedoeld?’

Tekst: Martine de Wit 
Beeld: Studio 38c, Jeroen Liebers (header), Mathilde Dusol (foto Otwin), privéarchief (foto Ellis)
Eindredactie: ZonMw