Grip op antibioticagebruik in de varkenshouderij

Op het symposium werden de resultaten van een aantal projecten gepresenteerd. Alle projecten hadden als doel het terugdringen van resistente bacteriën in de varkenshouderij. Drie projecten waren gericht op verantwoord gebruik van antibiotica en één project op het gebruik van bacteriën die competeren met resistente bacteriën.

De projecten hadden verschillende invalshoeken: van sociologische interventies bij het managementteam (veehouder, dierenarts en voeradviseur) op bedrijven tot een interventieprogramma voor dierenartsen voor het gebruik van een richtlijn. Maar ook van de ontwikkeling van modellen om veehouders en dierenartsen meer inzicht te geven in het te verwachten effect van te nemen maatregelen op bedrijven (inclusief economische gevolgen) tot het gebruik van bioinformatica om de juiste competerende bacteriën te identificeren ter vermindering van MRSA.

De resultaten van de projecten geven inzichten en handvaten voor een breed scala van stakeholders in de veehouderij, van het erf tot aan universiteiten en van ministeries als LNV en VWS tot partners in Europa.

Optimaliseren Diergezondheid Varkenshouderij

Bij het project ‘Optimaliseren Diergezondheid Varkenshouderij’ hebben drie ondernemerscoaches 47 varkensbedrijven begeleid in een tweejarige interventieaanpak om het antibioticagebruik verder naar beneden te brengen. De focus in de aanpak lag op sociologische interventies en managementinterventies. De uitkomsten van dit project geven inzicht hoe een intensieve coaching aanpak bedrijven kan helpen in het succesvol reduceren van hun antibioticagebruik. 

VET-ENHANCE

In het ‘VET-ENHANCE’ project is samen met praktiserende varkensdierenartsen een nascholingsprogramma ontwikkeld en uitgevoerd rondom de richtlijn ‘Streptococcus suis bij gespeende biggen’. Dit heeft geresulteerd in een significante reductie in antibioticagebruik op de varkensbedrijven van de deelnemende dierenartsen. De opgedane inzichten kunnen bijdragen aan de veterinaire richtlijnontwikkeling en richtlijnimplementatie in de toekomst. 

MRSA-PREVENT

‘MRSA-PREVENT’ richt zich op het verminderen van de overdracht van de methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) bacterie van varkens naar mensen. Het overgrote deel van de Nederlandse varkens is gekoloniseerd met MRSA en is een bron voor de mens. In dit project is onderzocht of bacteriën die van nature bij varkens in de neus voorkomen de groei van MRSA kunnen remmen als deze als probioticum bij jonge biggen toegediend wordt. De geïdentificeerde bacteriën worden in het najaar 2023 in een veldstudie getest op hun ‘kolonisatie resistentie’ zodat MRSA zich minder kan vestigen in de varkensneus. De resultaten van de veldstudie volgen binnenkort.

CIAOCIAO

‘CIAOCIAO’ onderzoekt de benodigde aanpassingen in bioveiligheid (analoog van infectiepreventie bij de mens), vaccinatie en bedrijfsmanagement om te komen tot een verminderd antibioticagebruik bij vleeskuikens, kalveren, en varkens in Nederland. Bedrijfsspecifieke gegevens zijn gecorreleerd aan het antibioticagebruik op bedrijven, waarbij belangrijke bedrijfs-eigenschappen geïdentificeerd zijn. Deze werden vertaald naar antibioticareductie interventie voorstellen waarvoor de "AMU-let" applicatie is ontwikkeld, een onlineapplicatie die het effect van de voorgestelde interventie en economische haalbaarheid kwantificeert en die gebruikt kan worden door veehouders en dierenartsen.

We hebben een daling in het antibioticagebruik gerealiseerd en het zou mooi zijn als de resultaten van de projecten nog verder geïmplementeerd worden in de praktijk. Bij het onderzoek ‘Optimaliseren Diergezondheid Varkenshouderij’ is dit al voor een deel gebeurd door de coaching aanpak te verplichten in de kwaliteitssystemen van de varkenshouderij als bedrijven meerdere jaren veel antibiotica gebruiken.
De aanpak van ‘VET-ENHANCE’ laat zien dat door gerichte interventies waaronder nascholing, maar ook bijeenkomsten, richtlijnen beter toegepast gaan worden. Beide projecten geven aan dat met name focus moet liggen op overleg, zowel op de bedrijven maar ook door deskundigen zoals dierenartsen onderling (intercollegiaal overleg). Er is een wereld van verschil tussen advies geven en het opvolgen daarvan.

De AMU-let applicatie is direct online bruikbaar voor veehouders en dierenartsen om te voorspellen welke managementmaatregelen (alleen of in combinatie) een gunstig effect op het antibioticumgebruik hebben met welke financiële consequenties. Het onderzoek ‘MRSA-PREVENT’ richt zich op het gebruik van nieuwe DNA-technieken om op een systematische manier probiotica te ontwikkelen en niet via ‘trial and error’ zoals tot voor kort vaak gebeurde. Omdat er een agrotech bedrijf in het project meewerkt, wordt tijdens het onderzoek kritisch gekeken naar de toepassing in het veld. 

De onderzoeken benaderden de problematiek rondom het antibioticagebruik en -resistentie vanuit verschillende invalshoeken. Hierdoor is inzicht verkregen hoe we met een multidisciplinaire benadering antibioticagebruik kunnen verminderen en daarmee het risico op overdracht van resistentie kunnen verkleinen. De projecten ‘Optimaliseren Diergezondheid Varkenshouderij’ en ‘VET- ENHANCE’ hadden overlap in de aanpak door het gebruik van wetenschappelijk onderbouwde gedragsmodellen in het veterinaire onderzoek en konden daarbij ervaringen en kennis met elkaar uitwisselen.

Maar ook tussen de andere projecten is er door de onderzoekers veel samengewerkt. Bijvoorbeeld op het gebied van project logistiek zoals tips voor het werven van deelnemers, de bruikbaarheid van tools en het ontwerpen van vragenlijsten. Bij het verwerken en toetsen van de data is er gezamenlijk naar de interpretatie gekeken en of deze kloppend is met de situatie in de praktijk. Uiteindelijk hebben alle vier de projecten hetzelfde doel en konden onderzoekers gezamenlijk discussies voeren en nieuwe inzichten delen wat tevens een boeiende eind discussie opleverde met de stakeholders tijdens het gezamenlijk eindsymposium afgelopen oktober in Utrecht.