Betrokkenheid van alle partijen: de sleutel tot succesvolle implementatie

Geleerde lessen over implementatie
Wat maakt nu dat implementatie slaagt? Dat was het onderwerp van gesprek tijdens het European Implementation Event in Zwitserland, waar het 'hoe', 'wat' en 'waarom' van implementeren besproken werd. Implementatiespecialist Dagmar Strikwerda was erbij en deelt enkele lessen en uitdagingen die aan bod kwamen.

Kom naar het symposium ‘Knowing how’!

ZonMw bestaat 25 jaar en dat vieren we tijdens ‘Knowing how’, een symposium dat volledig in het teken staat van implementatie. Sinds 1998 is onze kennis aanzienlijk gegroeid over hoe nieuwe onderzoeksresultaten te implementeren, hoe de praktijk te veranderen en dus hoe de gezondheid en gezondheidszorg te verbeteren. Meld uzelf aan en luister, praat en denk met ons mee over de belangrijkste geleerde lessen, uitdagingen en oplossingsrichtingen als het om implementatie gaat.

Betrokkenheid van alle partijen, dát is de sleutel tot succesvolle implementatie, zo bleek maar weer tijdens het European Implementation Event in Basel. Strikwerda: ‘Relaties leggen en onderhouden kost tijd en energie, maar is voor implementatie belangrijk. De kunst is om iedereen waar je mee moet samenwerken tijdig te betrekken en waar dat kan een stem te geven in het proces.’

‘Om een voorbeeld te geven: stel dat je in het ziekenhuis het proces van visite lopen op een afdeling aan wil passen. Dan is de eerste gedachte dat alleen artsen en verpleegkundigen daarover mee moeten denken. Totdat blijkt dat de baliemedewerker de planning maakt en een belangrijke spil is in het proces. Ook die moet betrokken worden, om de implementatie van het nieuwe proces tot een succes te maken. Op grotere schaal is het belangrijk om geen partijen te vergeten die misschien geen werk hebben in het proces, maar voor wie de uitkomst wel belangrijk is, zoals patiënten.’

Goede implementatie: een kwestie van de lange adem

‘Goede implementatie is lange termijn werk en kost tijd, heel veel tijd. In enkele jaren kan je bijvoorbeeld wel een werkwijze geïmplementeerd hebben, maar ervoor zorgen dat dit door iedereen gedaan wordt en dat mensen dit blijven doen kost nóg meer tijd. In Basel werd geconstateerd dat er over het algemeen te weinig tijd wordt besteed aan reflectie en dat we snel door gaan met nieuwe ontwikkelingen. En dat terwijl we als mens juist gevoelig zijn voor het ontwikkelen van routines. Daarbij wordt het systeem waarin we werken steeds complexer en dit vereist meer dan ooit een reflectieve benadering. Bijvoorbeeld het invoeren van een nieuwe app in een behandeltraject. Hierbij moet je rekening houden met Europese wetgeving, wat je systeem waarin je je moet bewegen veel groter maakt dan alleen de eigen zorginstelling.

Een projectleider die het proces in goede banen leidt is goud waard.
Dagmar Strikwerda
Implementatiespecialist ZonMw

‘Er komt ook steeds meer aandacht voor de brede rol van de projectleider bij implementatie en de diverse vaardigheden die daarbij nodig zijn. Een projectleider die het proces in goede banen leidt is goud waard. Een projectleider begeleidt niet alleen het proces, maar legt ook relaties, begrijpt waar de professional dagelijks tegen aan loopt en moet flexibel zijn in het aanpassen van de strategie, het plan of zelfs de interventie die geïmplementeerd wordt. Het belang van werkbezoeken, een dag meelopen met een zorgprofessional of gewoon een goed gesprek kan bijdragen aan inzicht in obstakels die implementatie in de weg zitten en maken de weg vrij voor het bedenken van oplossingen.’

Aandacht voor wat je níet meer gaat doen

Een ander onderwerp dat tijdens het European Implementation Event aan bod kwam de-implementatie. Strikwerda: ‘Dat is een mooi woord voor iets wat de prullenbak in kan en wat je dan dus niet meer gaat doen. De zorg loopt over van lijstjes, tools en werkwijzen. Er kan niet altijd maar meer bij. Factoren die de-implementatie moeilijker maken zijn:

  • Individuele handelingen - van bijvoorbeeld artsen (‘het is een gewoonte’);
  • De context -  zoals verwachtingen vanuit de maatschappij, individuele verwachting van patiënt etc.;
  • Het proces - handelingen uit een proces halen is soms moeizaam, protocollen moeten worden aangepast;
  • Evidence - het durven loslaten van handelingen en voldoende vertrouwen hebben in de onderbouwing uit onderzoek.

‘Een mooi citaat van Lao Tse dat aan bod kwam in Basel was: to attain knowledge: add things every day. To attain wisdom: substract things every day.” Dat is moeilijk, maar de kunst is om te beginnen met de groep die bereid is tot verandering en ook durft om dingen los te laten. Dat kan leiden tot mooie resultaten. Een voorbeeld hiervan is het weghalen van temperatuurlijsten op koelkasten in een verpleeghuis. Het bijhouden van de lijsten werd gedaan omdat het idee leefde dat dit “moest”, van de Inspectie of een andere toezichthouder. Dat was voor de verzorgenden al niet duidelijk. Maar in werkelijkheid was het vooral belangrijk dat de inhoud van de koelkast goed op temperatuur bleef. Daarom werd afgesproken om voortaan alleen nog actie te ondernemen bij een te hoge of te lage koelkasttemperatuur. Het lijstje kon worden weggegooid.

Een eerlijke kans op een zo gezond mogelijk leven

Tot slot werd in Basel het perspectief op gelijkheid (equity perspective) besproken. Gelijkheid in gezondheid en de beste gezondheid voor iedereen is misschien niet haalbaar, maar belangrijk is wel ervoor te zorgen dat iedereen een eerlijke kans krijgt tot een zo gezond mogelijk leven. Dit sluit goed aan bij de missie van ZonMw: “met kennis werken aan een goede gezondheid voor iedereen”. Gelijkheid is meer dan gelijke behandeling (equality) en draait ook om het actief wegnemen van achterstanden en obstakels die de gezondheid bedreigen; zoals armoede, discriminatie en slechte toegankelijkheid tot zorg. Voor de toekomst ligt er de belangrijke uitdaging om blijvend aandacht te hebben voor gelijkheid in gezondheidszorg en -onderzoek. Een uitdaging waarin ook ZonMw een belangrijke rol speelt.’

Meer weten over implementatie?

Wilt u meer weten over de geleerde lessen over implementatie, en de uitdagingen die we de komende jaren moten aanpakken? Sluit dan op 26 september online of fysiek aan bij het symposium Symposium ‘Knowing HOW: 25 Years of Implementation Science and Practice’, dat ZonMw organiseert in het kader van het 25-jarig bestaan. Wilt u specifiek meer weten over de uitkomsten van het congres in Basel? Neem dan contact op met één van de implementatiespecialisten van ZonMw via gcz@zonmw.nl