Beter (her)gebruik van data
Wat zijn FAIR-data?
FAIR is een acroniem en staat voor Findable, Accessible, Interoperable & Reusable. Wanneer data FAIR worden gemaakt volgens de FAIR-principes worden ze vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar gemaakt, zodat anderen er (onder voorwaarden) ook gebruik van kunnen maken. Data zijn pas FAIR als ook computers begrijpen waar ze over gaan en er met online tools en kunstmatige intelligentie analyses op gedaan kunnen worden. Hiervoor zijn FAIR-metadata nodig, die zelf ook computerleesbaar zijn. We noemen ze daarom metadata-for-machines (M4M). ZonMw ontwikkelt voor programma’s M4M-metadataschema’s samen met de onderzoekers en datastewards in een bepaald onderzoeksdomein. In een interactieve video op onze website worden de FAIR-principes nog eens uitgelegd.
Bekijk onze video over het FAIRificeren van data in de projecten:
Waarom stimuleert ZonMw het FAIR maken van data in onderzoek?
Data vormen de grondstof voor kenniscreatie in ZonMw-projecten. Daarmee zijn data – evenals de publicaties uit een project - de vorm waarin kennis wordt vastgelegd (geborgd) en verspreid. Door data herbruikbaar te maken kun je ze gebruiken om onderzoeksresultaten te verifiëren, voor het doen van nieuw onderzoek, of voor de onderbouwing van beleid. Om data herbruikbaar te maken is datamanagement nodig, zoveel als mogelijk volgens de FAIR-principes. Het doel is uiteindelijk dat databestanden uit ZonMw-projecten bijdragen aan de kwaliteit van het onderzoek en aan de kennisontwikkeling en innovatie op het gebied van gezondheid en zorg.
FAIR-data en de ZonMw-programma’s Antibioticaresistentie en Infectieziektebestrijding
Een belangrijk onderdeel van het FAIR maken van data is dat een onderzoeker FAIR metadata maakt over de data. Met FAIR-metadata krijg je een gestandaardiseerde beschrijving van de data, gebruikmakend van gecontroleerde termen, die computerleesbaar zijn (metadata-for-machines, M4M).
ZonMw heeft samen met GO FAIR Foundation en Health-RI voor de thema’s infectieziektebestrijding en antibioticaresistentie workshops georganiseerd met onderzoekers en datastewards om vast te stellen welke thema’s en termen gebruikt moeten worden voor een FAIR/M4M metadataschema dat past bij het domein van infectieziekten en antibioticaresistentie. De programma’s IZB en ABR kunnen nu en in komende rondes gebruik maken van de metadataschema’s. De informatie op basis van de metadata komt beschikbaar op het dataportaal van Health-RI, dat nu geschikt gemaakt wordt voor andere informatie dan alleen over COVID-19 (zie de presentatie van Rita Azevedo).
Binnen de derde subsidieronde van het programma Antibioticaresistentie speelt FAIR-data een belangrijke rol. In 8 projecten over FAIR-data en antibioticaresistentie vindt onderzoek plaats met alleen bestaande data en werken de onderzoekers en hun datastewards aan het verbeteren van de data. Om deze data meer FAIR te maken, hebben ze ook de FAIR/M4M metadataschema’s toegepast.
Tijdens een interviewronde zijn de onderzoekers van het ABR-programma gevraagd hoe zij het FAIR maken van data ervaren. Zij zien het belang in van het FAIR maken van data en zijn hier ook positief over. FAIR-data kunnen het beantwoorden van nieuwe vragen met bestaande data mogelijk maken. Onderzoekers vinden de uitvoering van het FAIR maken van data echter nog wel lastig, omdat niet altijd duidelijk is welke methodes ze moeten kiezen en omdat het nog veel tijd kost. Een datasteward kan hierbij helpen, omdat die kan zorgen voor de ‘vertaling’ van wat de onderzoeker heeft aan data en wat nodig is voor het FAIR maken van de data. Daarnaast waren de onderzoekers tevreden met de ondersteuning en begeleiding vanuit ZonMw.
De presentaties van de sprekers op de bijeenkomst
De bijeenkomst werd gehost door Merik Seven en Monique van der Hoeven. Merik is directeur programma’s bij ZonMw. Monique is clusterhoofd van het cluster Gezondheidsbescherming, waar de programma’s Antibioticaresistentie en Infectiebestrijding zijn ondergebracht.
Tijdens de bijeenkomst hebben 8 sprekers een presentatie gegeven:
Margreet Bloemers en Ayla Hesp van ZonMw, Mijke Jetten van Health-RI /DTL, Rita Azevedo van Health-RI / Lygature, Barend Mons van GO FAIR Foundation / LUMC, Erik Schultes van GO FAIR Foundation, Jeroen Belien van Health-RI / AUMC / VU en Mirjam van Reisen van het LUMC.
De deelnemers kregen de mogelijkheid om vragen aan de sprekers te stellen. Ook kregen ze de mogelijkheid om aan elkaar vragen te stellen.
Margreet Bloemers van ZonMw
Margreet coördineert FAIR-data & data management bij ZonMw. Tijdens haar presentatie heeft ze verteld over het toepassen van datamanagement in ZonMw projecten voor herbruikbare data, de stappen richting FAIR-data, de toepassing in het onderzoeksveld IZB&AMR en over het programma van deze projectleidersbijeenkomst.
Mijke Jetten van Health-RI/DTL
Mijke is community manager (FAIR) Data Stewardship en heeft een presentatie gegeven over support en community building voor onderzoekers en datastewards.
Ayla Hesp van ZonMw
Ayla is programmamanager van het programma Antibiotica Resistentie en JPIAMR bij ZonMw. Tijdens haar presentatie vertelde ze over de laatste subsidieronde over antibioticaresistentie, waarbij het gebruik van bestaande data centraal stond.
Rita Azevedo van Health-RI/Lygature
Rita is senior programmamanager Health-RI Action Line III manager. Ze gaf tijdens de workshop een demonstratie over ‘human readable’ metadata op de Health-RI (COVID-19) data portal.
Barend Mons van GO FAIR Foundation, LUMC
Barend is hoogleraar biosemantiek bij het LUMC en wetenschappelijk directeur van de GO FAIR Foundation. Hij vertelde over hoe je onderzoek kunt doen met FAIR-data.
Erik Schultes van GO FAIR Foundation
Erik is FAIR Implementation Lead. Tijdens zijn presentatie liet hij zien welke concepten en tools er zijn om FAIR-data te creëren.
Jeroen Belien van Health-RI / AUMC / VU
Jeroen is associate professor bij VU medisch centrum. Tijdens zijn presentatie vertelde hij over de vindbaarheid van FAIR-data door mensen en machines.
Mirjam van Reisen van LUMC
Mirjam is hoogleraar FAIR-data Science. Zij vertelde over het project VODAN-Africa, dat over het toepassen van FAIR-data in Afrika gaat. De voorzitter van de Virus Outbreak Data Network Africa dr. Mouhammad Mpezamihigo was ook aanwezig op de bijeenkomst.