Vrijstelling staatssteun

De Europese Unie (EU) wil gelijke concurrentievoorwaarden scheppen voor alle ondernemingen op de interne markt. Staatssteun is in principe verboden omdat hiermee de mededinging op de Europese markt kan worden verstoord.

Overheidssteun die de concurrentie binnen de EU negatief kan beïnvloeden, is daarom in beginsel niet toegestaan. Handelen in strijd met de Europese staatssteunregels kan leiden tot terugvordering van de verleende steun. Subsidies die ZonMw verstrekt, worden aangemerkt als financiële steun vanuit de overheid. Ondanks dat er sprake kan zijn van staatssteun, kan ZonMw in veel gevallen toch subsidie verstrekken door toepassing van ’staatssteuninstrumenten’: de-minimis, AGVV en DAEB. In de subsidieoproepen staat welke regeling(en) van toepassing zijn. De verschillende instrumenten worden hieronder globaal beschreven.

Een onderneming is elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd. Hierbij wordt niet gekeken of een onderneming een winstoogmerk heeft of niet. Onder economische activiteit wordt verstaan: iedere activiteit die erin bestaat goederen of diensten op een markt aan te bieden.

Dat betekent dat ZonMw bij het verlenen van een subsidie eerst bekijkt of sprake is van een economische activiteit. Als een activiteit niet economisch van aard is, is geen sprake van staatssteun. Is een activiteit wel economisch van aard, dan kijkt ZonMw naar mogelijkheden om 'geoorloofd' staatssteun te verlenen.

Een subsidie kan ten slotte ook een (indirect) voordeel opleveren voor andere organisaties dan de subsidieontvanger, doordat een deel van de subsidie wordt doorgezet naar deze andere organisaties. Dit levert een indirect voordeel op als dit concurrentie binnen de EU negatief beïnvloedt.

De-minimis

Op grond van de de-minimisverordening kan een onderneming van verschillende overheidsinstellingen maximaal € 300.000,-  aan de-minimis subsidie ontvangen over een periode van 3 jaar zonder dat dit ongeoorloofde staatssteun oplevert.

Wat betekent dit als u een aanvraag indient bij ZonMw?

Elke gesteunde onderneming (die een deel van de subsidie ontvangt) in uw project geeft in een de-minimisverklaring aan, welke de-minimissteun in de voorgaande 3 jaren is ontvangen. Deze de-minimisverklaring vindt u bij de subsidieoproep. Het gaat hierbij dus om alle steun die de onderneming heeft ontvangen van de overheid onder de de-minimisregeling en niet alleen om subsidie van ZonMw. ZonMw gaat ervan uit dat de-minimisverklaringen volledig en naar waarheid zijn ingevuld. Wanneer ondernemingen de de-minimisdrempel overschrijden, handelen zij in strijd met de Europese staatssteunregels. Subsidie kan dan niet worden verstrekt.

Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV)

Op grond van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening kan ZonMw voor de volgende activiteiten geoorloofd staatsteun verlenen in de vorm van subsidie voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&I). Er gelden bepalingen ten aanzien van:

• het maximale percentage van uitgaven dat mag worden ondersteund met publieke middelen;
• de maximale hoogte van de steun;
• welke kosten voor steun in aanmerking komen.

De onder de AGVV-voorwaarden gefinancierde activiteiten moeten, als er geen sprake is van fundamenteel onderzoek, altijd met aanvullende financiering tot stand komen. Naast deze specifieke bepalingen voor verschillende activiteiten geldt er ook een aantal algemene voorwaarden.

U dient in een verklaring, die u vindt bij de subsidieoproep, aan te geven dat:

• U pas na het indienen van de subsidieaanvraag met de activiteiten zult starten. Een voorwaarde van de AGVV is namelijk dat er sprake moet zijn van een stimulerend effect, en dat is niet aan de orde als de activiteiten al gestart zijn.
• U het maximale bedrag dat u aan steun mag ontvangen niet overschrijdt. Wanneer voor dezelfde kosten steun is toegekend door andere overheden, dan mag het totale bedrag niet hoger zijn dan het toegestane bedrag.
• Bij uw onderneming geen bevel tot terugvordering van onrechtmatige staatssteun uitstaat.
• Uw onderneming niet in financiële moeilijkheden verkeert. Een voorwaarde van de AGVV is namelijk dat er geen steun verleend mag worden aan ondernemingen in financiële moeilijkheden.

Diensten van algemeen economisch belang (DAEB)

Op grond van een DAEB-Vrijstellingsbesluit kan ZonMw ondernemingen geoorloofd staatssteun verlenen. Diensten van algemeen economisch belang (DAEB) zijn economische activiteiten die een publiek belang dienen. Overheidssteun voor deze activiteiten is noodzakelijk omdat de markt deze activiteiten niet vanzelf oppakt of niet tegen maatschappelijke aanvaardbare voorwaarden verricht. Deze ‘maatschappelijk aanvaardbare voorwaarden’ betreffen aspecten als kwaliteit, veiligheid, betaalbaarheid, gelijke behandeling of algemene toegang van grote groepen burgers tot deze diensten.

Overheden hebben zelf de bevoegdheid om bepaalde diensten aan te wijzen als DAEB en om de uitvoering hiervan te financieren. Dit betekent dat ZonMw een onderneming kan belasten met het uitvoeren van een taak in het publiek belang voor zover de verhoudingen op de interne markt niet onevenredig verstoord worden. Dit doet ZonMw via een aanwijzingsbesluit. In de subsidie-oproep staat aangegeven of er een DAEB van toepassing kan zijn.

Wat betekent dit als u een aanvraag indient bij ZonMw?

Alleen (economische) activiteiten die in het projectvoorstel staan beschreven en worden begroot, mogen worden uitgevoerd onder de DAEB. Specificeer en begroot de activiteiten dus zorgvuldig. Het aangevraagde subsidiebedrag mag niet meer bedragen dan de nettokosten van de voorziene projectactiviteiten. Gebleken overcompensatie vordert ZonMw terug. Bij projecten met een looptijd van langer dan 3 jaar voert ZonMw tussentijds een controle uit op overcompensatie.

Wat betekent dit voor ondernemingen die belast zijn met een DAEB?

Voorafgaand aan de subsidieverlening belast ZonMw ondernemingen die binnen het projectactiviteiten gaan uitvoeren via een aanwijzingsbesluit met een DAEB. Elke onderneming ontvangt een eigen aanwijzingsbesluit. Ondernemingen zijn verplicht om in hun boekhouding de kosten en baten die samenhangen met deze DAEB-activiteiten te scheiden van die van overige activiteiten.

• Lees meer over deze vrijstellingen van staatssteun op de website van Kenniscentrum Europa Decentraal
• Raadpleeg de juridische afdeling van uw onderneming
• Bij vragen: neem contact op met de ZonMw programmamanager van de betreffende subsidieoproep