Mobiele menu

Aandacht voor de mantelzorger in de palliatieve zorg thuis

Projectomschrijving

Het ontbrak zorgverleners in de palliatieve zorg thuis, aan inzicht in de belasting van mantelzorgers. Daarbij misten zij de vaardigheden om hierover met mantelzorgers in gesprek te gaan. Ondersteuning van zorgverleners op dit vlak ontbrak. Integraal Kankercentrum Zuid (IKZ) en Vilans hebben de aandacht voor mantelzorgers in palliatieve zorg blijvend verbeterd door zorgverleners structureel te ondersteunen. 

Resultaten

Voor inzicht in de mentale belasting van mantelzorgers ontwikkelden het IKZ, Vilans en de Stichting Brabantse Raad Informele Zorg (BRIZ) het Formulier Mantelzorgondersteuning (FM). Zorgverleners gebruiken het mits zij hierin geschoold zijn. Vilans en Hogeschool Windesheim dragen daar zorg voor. Met de netwerken Palliatieve Zorg is een plan ontwikkeld om het gebruik van het FM te bevorderen in het IKZ- werkgebied. Zorgverleners ontvangen een training in gespreksvoering. Zo leren zij met mantelzorgers in gesprek te gaan over de zorg die zij bieden. Bovengenoemde resultaten zijn in de vorm van een werkmap aangeboden aan alle regio’s in Nederland.

Producten

Titel: Lesmodule Mantelzorg in de palliatieve fase (Train de trainershandleiding
Titel: Mantelzorg in de palliatieve fase (brochure)
Link: http://www.ikz.nl
Titel: Formulier Mantelzorgondersteuning (instructiefilm).
Link: http://www.vilans.nl en www.ikz.nl
Titel: Formulier Mantelzorg in het zorg(leef)plan : toelichting en instructie.
Link: http://www.ikz.nl; www.agora.nl

Verslagen


Eindverslag

Het doel van dit project was tweeledig:
1) de productie van het instrument Formulier Mantelzorg (FM) en een beschrijving maken op welke wijze en wanneer FM kan worden ingezet bij (wijk)verpleegkundigen die palliatieve zorg bieden op grond van de ervaringen die zijn opgedaan bij het IKZ;
2) De implementatie en borging van de invoering van het FM bij en door de regionale Netwerken Palliatieve Zorg
Dit hebben we gedaan door enerzijds het materiaal gebruiksklaar en hanteerbaar te maken voor verpleegkundigen en anderzijds de verspreiding en implementatie te ondersteunen door middel van workshops, een instructiefilm, het ontwikkelen en testen van een lesmodule voor Train-de-trainers. De ervaringen van verpleegkundigen met het werken met het formulier zijn hierin verwerkt. Onze analyse levert het volgende beeld op: veel verpleegkundigen zijn zich nog onvoldoende bewust van het betrekken van het brede sociale netwerk. Ze focussen zich vooral op de centrale mantelzorgers en veel minder op de mogelijkheden van ondersteuning door de overige leden van het netwerk (de zogenaamde tweede ring). Er bleek daarnaast ook weerstand om met een formulier te werken, dat als een administratieve handeling werd ervaren. Eenmaal werkend met het Formulier bleken veel verpleegkundigen verrast door het verkrijgen van inzicht in de overbelasting van de mantelzorgers in de palliatieve fase en in de potentie van het bredere sociale netwerk van zowel de patiënt als de mantelzorgers. Ook het aanboren van bronnen uit het vrijwilligerswerk was een eye-opener.

De deelnemende organisaties en verpleegkundigen werkten aan:
1) Systematisch in kaart brengen van de stressfactoren die overbelasting van mantelzorgers veroorzaken en het adviseren van overbelaste mantelzorgers om hun stress te reduceren;
2) Bewustwording van het belang om het bredere sociale netwerk in te schakelen bij overbelasting van centrale mantelzorgers;
3) Houding van verpleegkundigen optimaliseren om hun weerstand met het werken met een Formulier te verminderen;
4) Vaardigheden van verpleegkundigen vergroten om stressfactoren via het formulier systematisch in kaart te brengen en vervolgens adviesgesprekken te voeren met de overbelaste mantelzorgers;
5) Vaardigheden van verpleegkundigen om gesprekken te voeren met het bredere sociale netwerk (de gesprekken in de driehoek patiënt, netwerkleden en verpleegkundige).
Een belangrijke opbrengst van dit traject is dat verpleegkundigen meer mogelijkheden ontdekten om te zorgen dat netwerkleden rondom een patiënt elkaar ondersteunen en dat daardoor overbelasting wordt voorkomen of gereduceerd.

Samenvatting van de aanvraag

De belasting van mantelzorgers in de palliatieve zorg thuis is groot. Van alle transities vindt 39% plaats in de laatste week voor het overlijden. De zware druk op de schouders van de mantelzorgers is een belangrijke oorzaak van (ziekenhuis)opname. De aandacht voor deze overbelasting is in de zorg nog geen vanzelfsprekendheid. Het Integraal Kankercentrum Zuid (IKZ) is in 2008 gestart met een project “Samen zorgen”, versterken van de informele zorg in de palliatieve zorg thuis. De Netwerken Palliatieve zorg zijn hierbij nauw betrokken. Met dit project wil het IKZ: • De mogelijkheden voor patiënten en hun naasten om thuis te sterven in stand houden en zo mogelijk verruimen. • Een betere afstemming van de zorg tussen mantelzorgers, beroepskrachten en vrijwilligers waardoor de kwaliteit van de palliatieve zorg thuis stijgt. • Voorkomen van overbelasting van de mantelzorger in de palliatieve zorg thuis. In het kader van dit project is een Formulier Mantelzorgondersteuning (FM) ontwikkeld dat gebruikt kan worden door (wijk)verpleegkundigen en dat ingevoegd zou moeten worden in het zorg(leef)plan/dossier van cliënten die palliatieve zorg ontvangen. (Wijk)verpleegkundigen vinden het niet altijd makkelijk om het gesprek met de mantelzorger te voeren over de zorg die mantelzorgers bieden en wat de impact hiervan is op het leven van de mantelzorgs zelf. Mantelzorgers zelf beseffen vaak niet hoe de zorg hun leven kan beheersen. Het FM is een instrument voor (wijk)verpleegkundigen om in gesprek te komen met de mantelzorger over de zorg die zij verlenen. Het FM geeft aan in hoeverre de mantelzorger overbelast is en of de mantelzorger ondersteuning kan gebruiken om de zorg te verlichten en daardoor langer kan volhouden. Na de invulling van het FM door de (wijk)verpleegkundige samen met de mantelzorger is duidelijk of de mantelzorger overbelast is of dreigt te worden (groen, oranje of rood licht) en welke mogelijkheden beschikbaar zijn om de overbelasting te voorkomen of aan te pakken. In 2010 heeft het IKZ in een pilot met (wijk)verpleegkundigen een start gemaakt om het FM te introduceren. Twintig (wijk)verpleegkundigen hebben het FM gebruikt in hun praktijk. Uit een eerste evaluatie blijkt dat zowel (wijk)verpleegkundigen als mantelzorgers positief zijn over de meerwaarde van het gebruik van het instrument. Het bevordert de communicatie tussen beroepskrachten en mantelzorgers, mantelzorgers voelen zich gehoord en erkend in hun zware taak en het gebruik van dit instrument leidt tot het versterken van de eigen regie van de mantelzorger. De resultaten zijn besproken met de coördinatoren van de Netwerken Palliatieve zorg in het werkgebied van het IKZ (6). Zij onderkennen de meerwaarde en zijn bereid de implementatie op brede schaal mee te ondersteunen. In het Palliatieve Netwerk Zuidoost Brabant is het formulier besproken. Dit leverde veel enthousiaste reacties op van de betrokken instellingen. Dit project resulteert in een goede beschrijving van het Formulier Mantelzorgondersteuning, de instructie en de wijze waarop het formulier ingezet kan worden door (wijk)verpleegkundigen. Tevens ontwikkelen we een scholingsaanbod voor (wijk)verpleegkundigen. Er wordt een werkmap ontwikkeld om de introductie van het formulier vorm te geven en een implementatieplan gemaakt voor de netwerken Palliatieve zorg in het IKZ gebied dat kan worden verbreed naar alle netwerken palliatieve zorg in Nederland.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
11510023
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2011
2014
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Drs. T. Royers
Verantwoordelijke organisatie:
Vilans