Mobiele menu

INVEST Duurzame borging van samenhangende zorg voor kwetsbare ouderen: van regionale initiatieven naar landelijk implementeerbare financieringsmodellen

Projectomschrijving

Financiering op orde

De experimenten die binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg worden uitgevoerd gaan meestal over complexe veranderingen. Om ervoor te zorgen dat die veranderingen blijvend zijn, is financiële borging erg belangrijk. Versnippering van de verschillende geldbronnen (van Wet maatschappelijke ondersteuning tot zorgverzekeraars) maakt dat lastig.

Doel
Het doel van het project is onderzoeken wat de knelpunten zijn in de financiering van NPO-projecten. Door dat in een vroeg stadium te doen, kunnen de partijen zoeken naar mogelijkheden voor financiering na afloop van de subsidieperiode.

Werkwijze
Het project onderzoekt landelijk de knelpunten door naar de huidige financiering van projecten te kijken. De onderzoekers bespreken dit met stakeholders en experts. Dat levert enkele voorbeeldmodellen voor financiering op. Sommige NPO-netwerken zijn al bezig met financiering. Daar maken de onderzoekers ook een analyse van: welke oplossingen zijn gekozen? En wat blijken succesfactoren?

Doelgroep
Alle transitie-experimenten van het Nationaal Programma Ouderenzorg.

Producten

Titel: INVEST

Verslagen


Eindverslag

Binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg wordt in transitieprojecten geëxperimenteerd met zorg en ondersteuning aan (kwetsbare) ouderen. Vaak werkt men hierin met verschillende disciplines samen op verschillende domeinen (Zvw, ABWZ en WMO) en projecten zijn vaak gericht op een verbetering van de samenhang op het gebied van zorg (care en cure) en welzijn. De bestaande versnippering in regelgeving en financiering in de ouderenzorg lijkt een belangrijke belemmering bij het implementeren van deze ontwikkelde innovaties na afloop van de projectperiode. Het project Invest NPO heeft zich gericht op deze problematiek waarin de financiele borging van de activiteiten uit de transitieprojecten centraal stond. Het doel was om al tijdens de projectperiode samen met betrokken partijen na te gaan wat knelpunten zijn en mogelijke oplossingen in borging van de financiering van innovaties in NPO transitieprojecten.

In deze studie is de responsieve methodologie de belangrijkste gebruikte methode. Hierin wordt in interactie met belangrijke stakeholders de problematiek gedefinieerd en stapsgewijs gewerkt aan mogelijke oplossingen. Er is gebruik gemaakt van verschillende methoden van dataverzameling, zowel kwantitatief (vragenlijst) als kwalitatief (interviews, veldonderzoek) en daarnaast zijn methoden gebruikt vanuit de gezondheidseconomische literatuur zoals de ABC-methode. Na een globale verkenning van de NPO transitieprojecten is een aanpak uitgezet in drie fasen.

In de eerste fase zijn de inhoud en kenmerken van alle NPO transitieprojecten via een analyse van activiteiten in de projecten nauwgezet in kaart gebracht. Dit werd uitgewerkt in één herkenbaar en door de transitieprojecten gedragen eenvoudig model van kernelementen dat als onderlegger is gebruikt voor de volgende fasen. Kenmerkend voor dit model zijn de gestructureerde stapsgewijze aanpak van het zorgproces en daarnaast de onderlinge samenhang en continuïteit in uitvoering en structuur.

In fase 2 lag de nadruk op knelpunten in borging van de financiering. De gevonden knelpunten hebben vooral te maken met het gebrek aan onderbouwing van indirecte, niet patientgebonden activiteiten in de zorg voor kwetsbare ouderen zoals coördinatie, samenwerking en randvoorwaardelijke zaken. Ook hebben knelpunten te maken met het nog steeds bestaan van afzonderlijke domeinen met eigen verantwoordelijkheden / taken en honoreringssysteem. Hierdoor is er weinig zicht op mogelijke overlap en zijn er belemmeringen om zorg op een creatieve wijze in te zetten buiten de bestaande kaders. Winst is er volgens stakeholder, met name volgens ouderen en hun mantelzorgers en volgens zorgverleners, te behalen in doelmatiger samenwerken en het voorkomen van overlap in zorg en betere coordinatie van verschillende soorten zorg uit ZvW, AWBZ en WMO.

Fase 3 was gericht op het in kaart brengen van oplossingsrichtingen. Met behulp van drie scenario’s zijn stakeholders geraadpleegd over oplossingrichtingen.
Borging van de financiering binnen bestaande financierings- en bekostigingsstructuren is voor veel projecten de beste optie voor de korte termijn. Een groot deel van de betrokkenen denkt echter voor toekomstige financiering van integrale zorg aan kwetsbare ouderen aan een vorm van financiering over de bestaande schotten heen. Dit is mogelijk door onderlinge afspraken te maken en door zorg te contracteren voor een onderdeel of onderdelen van integrale zorg, met name de indirecte taken, over de schotten heen. Voor andere taken blijft reguliere financiering gehandhaafd. Hiervan zijn inmiddels enkele voorbeelden in de praktijk ontwikkeld. In een verdergaand scenario wordt over het totaal van integrale zorg tussen zowel hulpverleners als financiers afspraken gemaakt over de inhoud (zorg- welzijnsstandaard) en financiering / bekostiging. Hiervan zijn geen concrete uitwerkingen bekend. Op dit moment worden mogelijkheden vanuit verschillende trajecten nader uitgewerkt.

Er is tussen de stakeholders weinig discussie over d

Verspreid door het land zijn grote projecten gestart om de zorg voor kwetsbare ouderen te verbeteren. Deze projecten hebben een aantal belangrijke overeenkomsten. Bijna alle proberen zij de kwetsbare ouderen vroeger op te sporen en te ondersteunen om problemen vóór te zijn. De samenwerking tussen zorg, verzorging en welzijn wordt verbeterd. En er wordt veel meer informatie gedeeld en gebruik gemaakt van ICT-mogelijkheden. Maar hoe gaat dit verder als het Nationaal Programma Ouderenzorg deze projecten niet meer financieel ondersteunt? Daarover gaat ons project.
Een van de grote problemen in de huidige ouderenzorg is de versnippering ervan, er zijn veel verschillende partijen bij betrokken die niet altijd goed samenwerken. En een van de grote problemen om deze zorg duurzaam te verbeteren is de versnippering van de financiering van de ouderenzorg. Een kwetsbare oudere heeft vaak meerdere problemen en de oplossingen en ondersteuning moeten worden betaald uit meerdere bronnen: de Zorgverzekeringswet, de AWBZ, de WMO of andere gemeentelijke bronnen. Als we de zorg voor ouderen willen verbeteren zullen we ook die verschillende geldstromen bij elkaar moeten brengen.
Ons project INVESTnpo richt zich op financiering van de lopende projecten. Samen met alle betrokkenen ontwikkelen wij een model voor de financiering van moderne ouderenzorg. In de eerste fase van het project hebben wij een zorgmodel geformuleerd waarin alle elementen van de transitieprojecten in Nederland zijn verwerkt. In dit model is in kaart gebracht wat de huidige financiering is en welke financiering voor de toekomst gewenst is. Hiermee zijn de knelpunten voor de toekomst in kaart gebracht. In de volgende fase van het project onderzoeken wij welke oplossingen mogelijk zijn. Naast de transitieprojecten zijn ook VWS, NZa, CvZ, ZN en VNG betrokken bij het project.

Samenvatting van de aanvraag

Dit voorstel heeft als doel de implementatie van interventies uit NPO-projecten te bevorderen door de ontwikkeling van financieringsmodellen als basis voor toekomstige contractering van complexe ouderenzorg. Gebruik makend van het regionale transitieproject en door inzet van het 'lerend netwerk' worden vanaf het eerste stadium alle relevante partijen betrokken in een cyclisch, interactief project met maatschappelijk haalbare financiele modellen voor samenhangende integrale zorg voor ouderen als uitkomst. Deze modellen maken continuiteit van zorg van transitieprojecten mogelijk na afloop van het NPO, en zijn bruikbaar voor ondersteuning van implementatie elders. De noodzaak van dit implementatieonderzoek is gelegen in de complexiteit van interventies voor kwetsbare ouderen. De interventies uit de transitieprojecten zijn bijna zonder uitzondering complexe interventies, die bestaan uit onderling samenhangende activiteiten waarbij verschillende disciplines betrokken zijn, en die zich uitstrekken van vroege detectie en diagnostiek tot behandeling (medisch en paramedisch) en ondersteuning (ADL, wonen, hulpmiddelen). Om interventies in de toekomst duurzaam te implementeren is financiering nodig uit diverse bronnen, zoals de Zorgverzekeringswet, AWBZ en WMO. Feitelijk zijn deze complexe interventies voor kwetsbare ouderen zelf kwetsbare interventies, omdat de zorgketen alleen effectief is wanneer deze integraal kan functioneren. Als een onderdeel in de keten niet kan worden uitgevoerd heeft dit grote gevolgen voor de effectiviteit; de schotten in de financiering zijn daarom een te voorzien belangrijk knelpunt bij de borging van de verworvenheden van het NPO. Voor de praktische uitvoering van dit project wordt gebruik gemaakt van het eerste transitieproject binnen ACZIO (zie bijlage). Op basis van de ervaringen en bevindingen van onderzoekers, zorgprofessionals, zorgorganisaties en zorgfinanciers die betrokken zijn bij dit transitieproject worden financieringsmodellen van samenhangende zorg systematisch en stapsgewijs uitgewerkt. Er wordt een combinatie van methoden gebruikt, waaronder kwalitatieve, responsieve methoden en methoden die zijn gebaseerd op de 'realistic evaluation' uit de implementatieliteratuur. De aard van het onderzoek is open; op basis van de inhoudelijke uitkomsten van iedere stap in het project wordt een volgende stap in het proces gedefinieerd. De gebruikte methoden, zoals interviews, homogene en heterogene focusgroepen worden aangepast aan de fase en de actuele benodigdheden van het project. Inhoudelijk is het project te verdelen in een aantal fasen. Allereerst worden projecten gesegmenteerd in componenten die kunnen worden toegeschreven aan potentiele financiers zoals zorgverzekeraars, zorgkantoren en locale overheden. In de volgende ronde wordt de bereidheid van zorgfinanciers om de (componenten van) zorgketens te contracteren onderzocht ('is it worth to invest?'), en de condities voor contractering in kaart gebracht ('terms and conditions to invest'). Het is belangrijk dat deze fase samenloopt met de eerste fase van het transitieproject omdat in deze fase mogelijk aanpassing van interventies plaatsvindt in het 'lerend netwerk'; ook kunnen bevindingen uit deze ronde van dit implementatieproject zelf inzichten geven in de maatschappelijke haalbaarheid van interventies, die aanleiding kunnen zijn om (componenten van) interventies bij te stellen. De volgende fase in het project is het opstellen en interactief uitwerken van conceptmodellen voor financiering, gebaseerd op de bevindingen uit de vorige ronde. Centraal staat hierbij de vraag of de verhouding tussen activiteiten, middelen en opbrengsten voor alle partijen voldoende is om in de zorgketen te participeren ('value for money'). In een aantal ronden worden de conceptmodellen aangeboden aan betrokken partijen, en op basis van de bevindingen opnieuw verbeterd. Afhankelijk van de acceptatie wordt gekozen voor homogene of heterogene focusgroepen. In de laatste fase van het onderzoek wordt het model in de praktijk gevalideerd door de betrokken stakeholders. Hiervoor zijn mogelijkheden zoals de beleidsregel innovatie, waarin een dergelijk model past. Op basis van de bevindingen zal het model opnieuw worden bijgesteld. Het eindproduct is een breed gedragen model waarin de onderdelen van complexe interventies voor ouderenzorg samenhangend worden beschreven en waarbij per onderdeel de betrokken zorgverleners en financiers hebben vastgelegd op welke wijze structurele aspecten en verrichtingen worden georganiseerd en gefinancierd.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
311070401
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2009
2012
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. S.O. Hobma
Verantwoordelijke organisatie:
Maastricht Universitair Medisch Centrum+