Mobiele menu

Hoe verandert de ervaren zorgbelasting van partner-mantelzorgers over de tijd? Variaties naar sekse en zorgbehoefte nader onderzocht.

Projectomschrijving

Met de vergrijzing van de populatie worden echtparen en ongehuwde stellen steeds vaker samen oud. Zij krijgen daardoor vaker te maken met gezondheidsproblemen en bijbehorende zorgbehoefte van één of beide partners. Partners zijn de eerste in de rij om mantelzorg te leveren voor een langere periode.

Werkwijze

Dit onderzoek gaf antwoord op de vraag hoe de zorgverlening door oude partner-mantelzorgers in de tijd verloopt en in hoeverre dat bijdraagt tot een verandering in de ervaren zorgbelasting. Hierbij zijn verschillende groepen met elkaar vergeleken. Vrouwen ervaren meer overbelasting met mantelzorg voor hun partner dan mannen. En mantelzorgers van hulpbehoevende met dementie of psychische problemen, rapporteren een hogere ervaren zorgbelasting dan mantelzorgers van hulpbehoevenden met alleen lichamelijke aandoeningen. Of dit verschil in ervaren zorgbelasting tussen verschillende groepen partner-mantelzorgers in de tijd toe- of afneemt is onderzocht.

Resultaten

Met behulp van de TOPICS-MDS data zijn de veranderingen in zorgbelasting van partner-mantelzorgers over een periode van 12 maanden geanalyseerd. Uit de resultaten blijkt dat: 
  1. Voor zowel vrouwen (N=463) als mannen (N=293) de ervaren zorgbelasting toeneemt als gecontroleerd wordt voor bekende predictoren (voorspellers) van het stress proces model. 
  2. Verschillende factoren leiden  tot hogere zorgbelasting. Daarbij valt te denken aan (1) een slechter lichamelijk functioneren van de partner (2) meer uren zorgverlening en (3) ervaren problemen in het combineren van de zorgtaken met andere taken. Daarnaast leiden relatieproblemen tot een hogere zorgbelasting voor vrouwen en voldoening met de zorgtaken tot een lagere zorgbelasting voor mannen. 
  3. De zorgsituatie voor vrouwen verandert over de tijd. Zo is het hebben van een partner met dementie en het aantal uren geleverde zorg een sterker effect na een jaar. Het verzachtende effect van de voldoening die het oplevert, verdwijnt dan.

Verslagen


Eindverslag

Partner-mantelzorgers leveren langdurig intensieve zorg en ervaren een hoge zorgbelasting, vrouwen meer dan mannen. Dit onderzoek richt zich op de ontwikkeling van de zorgbelasting over de tijd en de sekse verschillen daarin. Met behulp van de TOPICS-MDS data worden de veranderingen in zorgbelasting van partner-mantelzorgers over een periode van 12 maanden geanalyseerd. Uit de resultaten blijkt dat 1) voor zowel vrouwen (N=463) als mannen (N=293) de ervaren zorgbelasting toeneemt als gecontroleerd wordt voor bekende predictoren van het stress proces model. 2) Een slechter lichamelijk functioneren van de partner (in sterkere mate voor mannen), meer uren zorgverlening en het ervaren van problemen in het combineren van de zorgtaken leiden tot hogere zorgbelasting. Daarnaast leiden relatieproblemen tot een hogere zorgbelasting voor vrouwen en voldoening met de zorgtaken tot een lagere zorgbelasting voor mannen. 3) De zorgsituatie voor vrouwen verandert over de tijd: het hebben van een partner met dementie en het aantal uren zorg hebben een sterker effect na een jaar, terwijl het bufferende effect van de voldoening met de zorgtaken is verdwenen.

Samenvatting van de aanvraag

Met de vergrijzing van de populatie worden echtparen en ongehuwde stellen steeds vaker samen oud en krijgen daarmee vaker te maken met gezondheidsproblemen en bijbehorende zorgbehoefte van een of beide partners. Daarbij zal een zorgsituatie steeds langer kunnen duren dan voorheen. Partners zijn de eerste in de rij om mantelzorg te leveren en, in vergelijking met andere zorgverleners, leveren ze meer uren zorg in meerdere domeinen voor een langere periode. Partners verlenen de intensieve zorg vaak voor vele jaren en hebben dan ook, meer dan andere typen mantelzorgers, een hoog risico op overbelasting. Dit roept de vraag op hoe de zorgverlening door oude partner-mantelzorgers in de tijd verloopt en in hoeverre dat bijdraagt tot een verandering in de ervaren zorgbelasting.De zorgliteratuur is duidelijk over het feit dat langdurig zorg dragen voor een partner een zware wissel trekt op de mantelzorger. Een eerste mogelijkheid is dan ook dat de zorgbelasting in het algemeen over de tijd bezien eerder toe dan af zal nemen. Dit is het zogenaamde ‘wear and tear model’. De aanname bij dit model is dat met het groter worden van de zorgbehoefte, de belasting voor de zorggever ook groter wordt. Daar tegenover staat het ‘aanpassingsmodel’, hierin wordt verondersteld dat de mantelzorger zich aanpast aan de situatie en zijn of haar toestand zelfs kan verbeteren ook als de zorgbehoefte toeneemt. Uit voorgaande onderzoeken weten we dat vrouwen meer overbelasting ervaren met mantelzorg voor hun partner dan mannen. Dit roept de vraag op of het verloop van het zorgtraject hetzelfde is voor mannen als voor vrouwen, en of dit traject bijdraagt tot een afname dan wel een toename van de eerder aangetoonde sekseverschillen in ervaren zorgbelasting. Een ander belangrijk aspect om te betrekken bij een onderzoek naar de ervaren zorgbelasting over de tijd, is de aard van de ziekte van de partner. Mantelzorgers van hulpbehoevende met dementie of psychische problemen, rapporteren een hogere ervaren zorgbelasting dan mantelzorgers van hulpbehoevenden met alleen lichamelijke aandoeningen. Dit suggereert dat over de tijd bezien, de toename in de ervaren zorgbelasting voor de eerste groep mantelzorgers groter zal zijn dan voor de laatste groep mantelzorgers. Onderhavig onderzoek heeft als eerste doel het in kaart brengen van welke ontwikkelingen in zorgverlening en ervaren zorgbelasting in een periode van 12 maanden optreden bij partner-mantelzorgers. Dit wijst uit of de samenhangen uit cross-sectioneel onderzoek bevestigd worden in een longitudinaal design. Bovendien geeft het een beeld van de variatie in veranderingen in een zorgtraject in 12 maanden tijd. Een tweede doel is na te gaan in hoeverre deze longitudinale zorgtrajecten verschillen voor mannen en vrouwen en voor mantelzorgers van partners met cognitieve dan wel lichamelijke aandoeningen. We gebruiken uit de TOPICS-MDS dataset de gegevens van mantelzorgers die zorg leveren aan hun partner en waarvan de gegevens zowel van de zorgontvanger als van de (partner) mantelzorger beschikbaar zijn, en waarvan er in ieder geval een vervolgmeting na 12 maanden beschikbaar is (N=800 bij benadering).

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
633400010
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2016
2018
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
J.C. Swinkels MSc
Verantwoordelijke organisatie:
Vrije Universiteit Amsterdam