De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?
Projectomschrijving
Sociale robots zijn nieuw in de zorg voor thuiswonende mensen met dementie. We hebben onderzoek gedaan naar robot Tessa. Zij kan iemand structuur bieden, doordat ze een herinnering geeft voor afspraken en dagelijkse handelingen. Maar wat betekent Tessa voor mensen met dementie? Geeft ze iemand inderdaad meer structuur? En kan ze de mantelzorger ondersteunen?
Resultaten
Ons onderzoek laat zien dat Tessa inderdaad van betekenis kan zijn voor mensen met dementie. Ze kan ondersteuning bieden om grip op de dag te krijgen of om mensen met dementie te activeren. Ook kan ze een ‘maatje’ worden omdat haar stem de stilte in huis doorbreekt. Toch zitten er beperkingen aan Tessa waardoor ze de verwachtingen niet altijd kan waarmaken. Tessa kan niet reageren op mensen, en ze is zich niet bewust van haar omgeving. Hierdoor is Tessa niet in alle situaties even geschikt.
Het inzetten van Tessa zal daarom vaak een zoektocht zijn die tijd en aandacht vraagt (en blijft vragen) van de mantelzorger en/of zorgverlener.
Meer informatie
- Lees over de ervaringen van deelnemers met robot Tessa
- Onderzoek op website hogeschool Windesheim
- Tessa website hogeschool Windesheim
Producten
Auteur: Geraldine Visser, Ruud Janssen, Jantine Bouma
Auteur: Jantine Bouma, Ruud Janssen, Geraldine Visser
Auteur: Gözde Duran
Auteur: Bart Cusveller
Auteur: Geraldine Visser, Femke de Jong, Ruud Janssen, Jantine Bouma
Auteur: Bart Cusveller
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser, Jantine Bouma, Bart Cusveller, Rik Wesselink, Wiebe Kooistra, Wouter Keuning
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser
Auteur: Geraldine Visser, Tijs Vandemeulenbroucke
Auteur: Bart Cusveller
Auteur: Rik Wesselink, Jantine Bouma
Auteur: Wouter Keuning
Auteur: Rik Wesselink, Jantine Bouma
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser, Jantine Bouma, Bart Cusveller, Rik Wesselink, Wouter Keuning, Wiebe Kooistra, Elles Gyaltsen-Lohuis, Judith Kaptein
Auteur: Donovan Walter
Auteur: Wouter Keuning, Rik Wesselink
Auteur: Peter Franken, Jimmy Tu, Loles Sanchez, Kaj van der Horst, Mitch Brinkman, Arwin Meijerink
Auteur: Wouter Keuning, Rik Wesselink
Auteur: Windesheim
Link: https://www.windesheim.nl/
Auteur: ProMemo
Link: https://promemo.org/
Auteur: Janssen, T.J.W.M.
Verslagen
Eindverslag
Samenvatting van de aanvraag
Probleemstelling ‘Wat zou het toch fijn zijn als een computer of een robot antwoord zou kunnen geven op veel gestelde vragen van thuiswonende mensen met dementie. Is er niet zo iets?’ Deze vraag werd ons gesteld door mensen met dementie, mantelzorgers en casemanagers en vormt de aanleiding voor dit project. Dit project beoogt twee ontwikkelingen in de dementiepraktijk te integreren en op een hoger plan te brengen: enerzijds het langer thuis blijven wonen en anderzijds de opkomst van sociale robots. Bij het langer thuis blijven wonen zijn de volhoudtijd van de mantelzorger en de sociale gezondheid van mensen met dementie essentieel. Sociale robots zouden deze volhoudtijd kunnen verlengen en de sociale gezondheid kunnen versterken. Veel sociale robots zijn echter standaard uitgerust en kunnen geen zorg op maat leveren. Enkele nieuwe robots bieden wel de mogelijkheid om toepassingen op maat te ontwikkelen. Het ontbreekt echter aan kennis over hoe en op welke gebieden deze sociale robots dit waar kunnen maken. Voor een dergelijke robot beoogt dit project applicaties te ontwikkelen waarmee mensen met dementie langer thuis kunnen blijven wonen. Relevantie Dit project sluit aan bij Memorabel thema 4 ‘Doelmatige zorg en ondersteuning’, prioriteit 4.3. Sociale robots met applicaties op maat kunnen bijdragen aan doelmatige zorg en ondersteuning. Deze interventie kan een positieve bijdrage leveren aan de autonomie en reciprociteit van mensen met dementie en benadrukt hun bestaande capaciteiten. Een sociale robot op maat maakt het mogelijk om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. De kennisvraag is afkomstig van mensen met dementie en mantelzorgers. De kennisvraag focust op hoe sociale robots mensen met dementie en hun naasten in hun dagelijks leven kunnen ondersteunen zodat zij langer thuis kunnen blijven wonen met behoud van kwaliteit van leven. Voor de vraagarticulatie zijn 20 mensen geïnterviewd waaronder 17 ervaringsdeskundigen (mensen met dementie en mantelzorgers) over wat voor hen belangrijk is, dagelijkse belemmeringen en de mogelijkheden van sociale robots. Zij willen vooral ondersteuning bij hun geheugenproblemen en een oplossing voor de herhaalde vragen van de persoon met dementie aan de mantelzorger. Andere ondersteuningswensen betreffen het herinneren van afspraken, activiteiten, de dagstructuur, veiligheid en communicatie. Doel- en vraagstelling Met dit project leveren we in co-creatie met thuiswonende mensen met dementie en mantelzorgers kennis op over hoe en op welke gebieden sociale robots hun sociale gezondheid (functioneren, zelfregie/veerkracht en participatie) en volhoudtijd kunnen bevorderen zodat zij zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Deze kennis vertalen we naar (het ontwikkelen en testen van) concrete applicaties voor sociale robots. Het project is gericht op beantwoording van de onderzoeksvragen: 1. Wat is de betekenis van het inzetten van sociale robots voor mensen met dementie en mantelzorgers? 2. Welke toepassingen voor een sociale robot zijn voor mensen met dementie en mantelzorgers waardevol? De beantwoording van deze vraag resulteert in kennis en concrete producten : (1) applicaties voor een sociale robot met Handleiding, Implementatieplan en Richtlijnen voor inpassing sociale robots in de zorgpraktijk (2) Rapportage onderzoeksbevindingen (3) Business model Structureel aanbod sociale robots door expertisecentrum ProMemo (4) Handreiking zinvolle toepassing van sociale robots bij dementie Implementatie De ontwikkelde applicaties zijn van belang voor verschillende partijen: mensen met dementie zelf, hun mantelzorgers, Alzheimer Nederland, zorgorganisaties, gemeentes en zorgverzekeraars. Expertisecentrum ProMemo zal de opgeleverde producten blijvend aan de markt aanbieden. Dit past binnen de doelstelling van ProMemo om kennis en instrumenten rondom dementie te ontwikkelen en beschikbaar te stellen aan de zorgpraktijk. In het werkpakket ‘Implementatie in de zorgpraktijk en borging van het aanbod’ werken de projectleden samen met het Zorginnovatie Forum en bovengenoemde partijen de bijbehorende business case uit. Het project levert daarnaast input voor het actueel houden van de Zorgstandaard Dementie. Hiervoor werkt de projectgroep samen met Alzheimer Nederland en Vilans. Plan van Aanpak Bij de ontwikkeling is het perspectief van mensen met dementie en hun familie leidend. Het project wordt in co-creatie vorm gegeven waarbij praktijk en onderzoek hand in hand gaan. Het plan van aanpak gaat uit van deze participatieve insteek waarbij mensen met dementie en mantelzorgers in verschillende rollen kunnen bijdragen. Verder volgt het project de stappen van Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek en, voor de ethische vraagstelling, van ethisch-normatief onderzoek. De vijf werkpakketten zijn (1) veldonderzoek, (2) ontwerp en ontwikkeling, (3) implementatie in de zorgpraktijk en borging van het aanbod, (4) kennisdeling en (5) het projectmanagement.