Mobiele menu

Gevolgen van verweduwing bij ouderen op welbevinden en zorg

Projectomschrijving

In het bijzonder voor ouderen kan het verliezen van de partner grote gevolgen hebben. Naast dat
zij vaak al jaren lief en leed delen, zijn ouderen vaak afhankelijk van hun partner voor informele
zorg en ondersteuning. Daarnaast is het sociale netwerk van ouderen doorgaans kleiner. Dit alles
maakt dat het wegvallen van de partner grote gevolgen kan hebben. Uit eerder onderzoek werd
duidelijk dat verweduwing gerelateerd is aan meer problemen met de gezondheid. Maar ook
kunnen ouderen die een partner verliezen meer zorg nodig hebben of hebben zij vaker psychische
problemen.

Werkwijze

In deze studie hebben we beschikbare data in de TOPICS MDS gebruikt. We hebben onderzocht
wat het effect is van het verliezen van de partner bij thuiswonende ouderen. Hierbij wilden we
weten of partnerverlies invloed heeft op psychisch welbevinden, de ervaren kwaliteit van leven en
een indicatie van zorgkosten. Op het eerste tijdmoment hadden de respondenten (9400 ouderen)
een partner en woonden zij zelfstandig. Na 12 maanden was de partner overleden van 250
ouderen en bij 9150 ouderen was dit niet het geval. We hebben beide groepen met elkaar
vergeleken.

Resultaten

Uit de resultaten blijkt dat ouderen die hun partner hadden verloren na 12 maanden inderdaad een
lager psychisch welbevinden rapporteerden. Ook de ervaren kwaliteit van leven van de
verweduwde ouderen was lager dan van de niet verweduwde ouderen. Op het gebruik van zorg en daaraan gerelateerd zorgkosten vonden we geen invloed van verweduwing.

We kunnen concluderen dat verweduwing veel gevolgen kan hebben voor de kwetsbaarheid van
thuiswonende ouderen. Het is belangrijk om zicht te houden op ouderen die hun partner verliezen.
Daarbij moet worden gekeken of deze ouderen extra ondersteuning of hulp nodig hebben.

Ook interessant

-Themapagina Ouderen
-Nieuwsbrief Ouderen

Producten

Titel: Community-Dwelling and Recently Widowed Older Adults: Effects of Spousal Loss on Psychological Well-Being, Perceived Quality of Life, and Health-Care Costs
Auteur: van Boekel, L. C., Cloin, J. C. M., Luijkx, K. G.
Magazine: International Journal of Aging and Human Developement
Link: https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0091415019871204
Titel: Effects of Spousal Loss on Psychological Well-Being, Perceived Quality of Life, and Healthcare Costs Among Community Dwelling Older Adults Within a Year After Widowing
Auteur: L.C. van Boekel, J.C.M. Cloin, K.G. Luijkx

Verslagen


Eindverslag

In dit onderzoek hebben we bestaande gegevens gebruikt uit de TOPICS-MDS dataset. We hebben onderzocht wat het effect is van verweduwing bij thuiswonende ouderen.

De resultaten van de studie laten zien dat ouderen die hun partner verloren een minder goede psychologische gezondheid hadden. Ook hadden zij een lagere score op ervaren kwaliteit van leven dan de ouderen die geen partner verloren. Tot slot vonden we geen effect van verweduwing op de zorgkosten. Echter de manier waarop zorgkosten zijn gemeten heeft wat haken en ogen. Dit maakt dat we niet helemaal zeker zijn of verweduwing inderdaad geen effect heeft op zorgkosten van ouderen.

Ouderen die hun partner verliezen zijn een kwetsbare groep. Het is belangrijk om een vinger aan de pols te houden als ouderen hun partner verliezen. Zij hebben namelijk een grotere kans op gezondheidsproblemen.

Samenvatting van de aanvraag

Het huidige rijksoverheidsbeleid is gericht op het langer zelfstandig laten wonen van ouderen. Ook ouderen met een lichte tot middelmatige zorgbehoefte worden geacht langer zelfstandig te blijven wonen. Daarbij kunnen zij bovendien minder beroep doen op professionele zorg, omdat de norm om hiervoor in aanmerking te komen is verhoogd (TK 2012/2013). Juist bij zelfstandig wonende ouderen is het daarom belangrijk om inzicht te krijgen in kwetsbaarheid, gezondheid en welzijn. Als het langer alleen wonen ten koste gaan van de kwaliteit van leven van deze groep, is dat immers een onbedoeld negatief effect van het beleid. Onze aandacht gaat daarbij in het bijzonder uit naar veranderingen rond het wegvallen van de partner. Eerder onderzoek toont aan dat het verliezen van een partner van invloed is op de gezondheid en het welzijn van ouderen. Zo hebben ouderen zonder partner vaker langdurige zorg nodig en meer gezondheidsklachten (Gaugler et al. 2007; Wingen & Otten, 2009; Wong et al., 2010). Ook het alleenstaand worden (verweduwing) is gerelateerd aan minder goede gezondheid en het blijkt dat zorgkosten stijgen als gevolg van verweduwing (Campen van, et al. 2013; Elwert & Christakis, 2008; Rolden et al. 2014; Schulz et al., 2001). Op basis van eerdere bevindingen is de verwachting dat zorggebruik stijgt na verweduwing, en dat ervaren kwaliteit van leven en psychisch welbevinden verminderen. Weinig studies hebben echter gebruik gemaakt van longitudinale gegevens voor en na verweduwing en daarbij is in weinig studies gecontroleerd voor demografische gegevens. De TOPICS-MDS dataset bevat samengevoegde gegevens van studies gericht op ouderen (65+). Deze database biedt een unieke mogelijkheid om de invloed van het wegvallen van de partner longitudinaal te onderzoeken en te controleren voor demografische variabelen. De onderzoeksvraag van dit project is: wat is het gevolg van verweduwing op zorggebruik, psychisch welbevinden en ervaren kwaliteit van leven van zelfstandig wonende ouderen? We selecteren respondenten die op T0 samenwonen met iemand anders en getrouwd of duurzaam samenleven. Uit deze groep respondenten wordt een selectie gemaakt van respondenten waarbij gegevens beschikbaar zijn van minimaal één vervolgmeting, en die bij de vervolgmeting burgerlijke status ‘weduwe / weduwnaar’ rapporteren. In eerste instantie beschrijven we de scores van de ouderen in de steekproef op psychisch welbevinden, ervaren kwaliteit van leven en zorgkosten uitgesplitst naar geslacht, leeftijd, SES/opleiding en co-morbiditeit. Voor de verklarende analyses (controle voor achtergrondkenmerken) naar ontwikkelingen over de tijd maken we gebruik van multivariate regressiemodellen. Deze modellen wijzen uit of het psychisch welbevinden, de ervaren kwaliteit van leven en zorgkosten tussen de basismeting en vervolgmeting veranderd zijn onder invloed van verweduwing, rekening houdend met demografische variabelen zoals geslacht, leeftijd, SES/opleiding, co-morbiditeit. Daarnaast staan modellen met interacties tussen verweduwing en bijvoorbeeld geslacht toe na te gaan of dit effect anders is voor vrouwen en mannen en voor bijvoorbeeld groepen met een lagere SES. Inherent aan het gebruik van gecombineerde onderzoekersgegevens is de kanttekening is dat de groep respondenten niet representatief is voor alle zelfstandig wonende ouderen (65+) in Nederland. Echter de verdeling in de TOPICS-MDS populatie wat betreft geslacht, burgerlijke status en woonvorm, komt overeen met de distributie in de algehele Nederlandse populatie 65+ ouderen. Dit project biedt inzicht in de leefsituatie van ouderen die verweduwen en hun kwetsbaarheid, een groep die minder vanzelfsprekend dan voorheen een beroep kan doen op zorg. Mocht het zo zijn dat deze ouderen in kwaliteit van leven en het maken van zorgkosten er op achteruit gaan, duidt dat op een grotere noodzaak vanuit het beleid voor tijdige signalering van problemen of meer begeleiding van ouderen die een partner hebben verloren. Het project levert een Engels- en Nederlandstalige publicatie op waarin de resultaten worden beschreven. Daarnaast worden de resultaten gepresenteerd op een congres op het gebied van ouderenzorg. Eveneens worden onderzoeksresultaten gedeeld met de ouderenzorgorganisaties en GGD-en van de Academische Werkplaats Ouderen en Publieke gezondheid van Tranzo. De projectgroep wil de bevindingen en ervaringen met de database, zoals methodologische uitdagingen of problemen in het gebruik van de data, delen met de onderzoeksgroep geriatrie (Radboud UMC) die de TOPICS-MDS database beheert. De projectgroep staat open om actief mee te denken over mogelijke verbeterpunten in het gebruik van de database. De projectgroep heeft de intentie om dit project te continueren met een kwalitatieve studie waarbij ervaringen van ouderen die onlangs hun partner hebben verloren worden geïnventariseerd. Deze mogelijke kwalitatieve vervolgstudie valt echter buiten deze aanvraag.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
633400011
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2017
2018
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. L.C. van Boekel MSc
Verantwoordelijke organisatie:
Universiteit van Tilburg