Mobiele menu

Lifestyle intervention to improve metabolic health in severe mentally ill inpatients

Projectomschrijving

In de studie ELIPS (Effectiviteit van Leefstijl Interventies in de Psychiatrie) hebben we onderzocht wat het effect is van een leefstijlinterventie op de lichamelijke en psychische gezondheid van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die verblijven in een beschermde of klinische woonvorm van de GGZ.

Gezonder
De interventie was gericht op het gezonder maken van omgeving: meer sport- en beweegactiviteiten, een gezonder voedingsaanbod en verpleegkundigen en woonbegeleiders die het goede voorbeeld geven. In een gezonde leefomgeving wordt het voor patiënten makkelijker om een gezonde keuze te maken. De interventie bleek succesvol: na een jaar was de buikomvang bij de interventiegroep gedaald en bij de controlegroep gestegen; dit was een significant verschil. Op andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten zagen we geen verschil, en ook niet op depressieve of psychotische symptomen. De economische analyse liet zien dat de interventie kosteneffectief is: een centimeter afname buikomvang kost slechts 13 euro.

Producten

Titel: Het begeleiden van mensen met psychische beperking bij het maken van gezondere keuzes.
Titel: Verbeteren van de leefstijl van cliënten in de langdurige GGZ.
Link: http://www.lichaamengeest.nl/terugblik-ggz-kennisdag-2011
Titel: ELIPS, Leefstijlveranderingen gericht op het personeel: effecten op leefstijl bij patiënten.
Titel: Verbeteren van de leefstijl van langdurig opgenomen GGZ patiënten.
Link: http://www.sympopna.nl/presentatiemb/presentatie13.pdf
Titel: ELIPS: leefstijlinterventies als onderdeel van langdurige rehabilitatie bij patiënten met Severe Mental Illness.
Titel: ELIPS, leefstijlinterventies bij langdurig opgenomen patiënten.
Titel: Effectiviteit van een leefstijlinterventie bij langdurig opgenomen SMI patiënten.
Link: http://www.rgoc.nl/#home/symposia
Titel: The effect of lifestyle interventions on psychosocial functioning and wellbeing in patients with severe mental illness.
Titel: ELIPS, leefstijlinterventie bij langdurig opgenomen patiënten.
Titel: A pragmatic lifestyle intervention on nutritional status and food intake in severe and persistent mentally ill patients: the role of symptom severity.
Titel: The influence of physical activity on depressive and negative symptoms.
Titel: Lifestyle intervention to improve metabolic health in severe mentally ill inpatients
Titel: Welke verandering ontstaat er door beweeginterventies bij psychiatrische patiënten?
Titel: Psychiatrische Rehabilitatie. Jaarboek 2013-2014
Auteur: F. Jörg (auteur hoofdstuk Leefstijlveranderingen) JJ van Busschbach JJ, S. van Rooijen S, J van Weeghel (eindredacteuren).

Verslagen


Eindverslag

In deze studie, ELIPS (Effectiviteit van Leefstijl Interventie in de Psychiatrie), hebben we onderzocht wat het effect is van een leefstijlinterventie op de lichamelijke en psychische gezondheid van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die verblijven in een beschermde of klinische woonvorm van de GGZ. De interventie bestond uit minimaal 2 beweegactiviteiten per week, een voedingsactiviteit per week, 3 aanpassingen aan het voedingspatroon en een verandering aan de leefomgeving van bewoners, zodat die gezonder zou worden. De teams bepaalden zelf met elkaar en de bewoners welke activiteiten ze wilden uitvoerden. Op die manier paste de interventie goed in de lokale mogelijkheden en wensen. In totaal deden 29 teams mee; 15 experimentele teams en 14 controleteams, en hebben we metingen gedaan bij 800 patiënten. De interventie werd uitgevoerd door leefstijlcoaches in opleiding. Zij droegen hun leefstijlkennis en -vaardigheden gedurende drie maanden over op de woonbegeleiders en verpleegkundigen van de woonteams. Vervolgens voerden gedurende negen maande de medewerkers de leefstijlactiviteiten zelf uit, onder intensieve monitoring door een ervaren leefstijlcoach. Een jaar na de start van interventie vond de nameting plaats.

Dit project behelst het onderzoeken van de (kosten) effectiviteit van een gecombineerde voedings- en beweeginterventie op de lichamelijke gezondheid van patienten met een ernstige psychiatrische aandoening die langdurig verblijven op een klinische afdeling of in een beschermde woonvorm.

Uit jaarlijkse ROM metingen (Routine Outcome Monitoring) is gebleken dat de lichamelijke gezondheid van patienten in langdurige verblijfsafdelingen zeer slecht is. Ongeveer 50% van de patienten voldoet aan de criteria van het metabool syndroom. Dat wil zeggen: een te grote buikomvang, en verder minimaal 2 van de volgende risicofactoren: te hoge bloeddruk, te hoog gehalte aan triglyceriden in het bloed, een te hoog glucose gehalte of een te laag gehalte HDL (het ‘gezonde’) cholesterol. Mensen die lijden aan het metabool syndroom hebben een sterk verhoogde kans op hart- en vaatziekte en diabetes type 2.

In het project hebben we klinisch en beschermd wonen afdelingen door loting toebedeeld aan de interventie- of controleconditie. In de controleconditie krijgen patienten de gebruikelijke zorg. De interventieteams krijgen gedurende 3 maanden een aantal leefstijlcoaches in opleiding op bezoek. De leefstijlcoaches dragen kennis en vaardigheden over aan de verpleegkundigen en woonbegeleiders van het team. Die kennis en vaardigheden gaan over gezonde producten, over sport- en spelmogelijkheden, over het vergroten van de beweegactiviteiten in het dagelijks leven, en over gezonde maaltijden. De interventie is heel nadrukkelijk gericht op het team, om op die manier te waarborgen dat de veranderingen duurzaam zijn, en niet verdwijnen zodra de leefstijlcoaches weer weg zijn. De interventie is ook gericht op het creëren van een gezonde omgeving, meer dan op de persoonlijke motivatie van patienten. Uiteraard werken de begeleiders daar wel aan, maar de nadruk ligt op het creëren van een gezonde omgeving waarin het maken van een gezonde keuze de makkelijke keuze is. Wat er bijvoorbeeld gebeurt is dat de producten uit de voorraadkast en de ijskast worden vervangen door gezonde of lightproducten, dat er een rooster gemaakt wordt met wekelijkse of dagelijkse activiteiten, dat er altijd fruit op tafel staat en dat er regelmatig samen gekookt wordt. Een voorbeeld van het stimuleren van meer beweging in het dagelijks leven is het wandelend voeren van gesprekken met de persoonlijk begeleider, in plaats van zittend in een kantoortje. Behalve de gunstige effecten van het bewegen, blijkt ook dat patienten zich vrijer voelen om moeilijke onderwerpen te bespreken wanneer zij naast iemand lopen in plaats van tegenover iemand zitten.

Het project ziet er als volgt uit. Leefstijlcoaches dragen hun kennis en vaardigheden gedurende drie maanden over op de teamleden. Daarna voeren de teams de activiteiten zelfstandig uit. Eens per maand komt een ervaren leefstijlcoach langs op de afdeling en spreekt dan met de teammanager, de teamleden en de patienten. Ze houdt bij in hoeverre de ingezette veranderingen uitgevoerd worden, en lost waar mogelijk samen met team knelpunten op. De teammanagers en leefstijl-aandachtsfunctionarissen komen halverwege de looptijd bij elkaar om hun ‘best practice’ te presenteren. Dit inspireert de teams om zelf ook weer nieuwe mogelijkheden tot meer activiteiten en gezondere voeding te onderzoeken en uit te voeren.

Aan het begin van de interventie, na 3 maanden en na 12 maanden wordt bij alle patienten de lichamelijke gezondheid gemeten, maar ook hun psycho-sociaal functioneren, positieve en negatieve (psychotische) symptomen en kwaliteit van leven. We hopen niet alleen een verbetering te zien in de lichamelijke gezondheid, maar ook in hun psychisch functioneren en kwaliteit van leven.

De interventie is het afgelopen jaar uitgevoerd bij de woonteams van GGZ Friesland. Vanaf november 2011 gaan we starten met de interventie bij Lentis in de provincie Groningen. In Friesland hebben we circa 250 patienten uit interventieteams geincludeerd, en hetzelfde aa

Samenvatting van de aanvraag

Door het gebruik van antipsychotica, genetische kwetsbaarheid en een ongezonde leefstijl hebben patienten met ernstige psychiatrische aandoeningen, oftwel de 'severe mentally ill' (SMI), een sterk verhoogd cardiometabool risico. Desondanks ontbreken evidence-based strategieën om somatische comorbiditeit bij deze patiëntengroep te voorkomen of verminderen. Het doel is het bestuderen van de (kosten)effectiviteit van een gecombineerde leefstijlinterventie (voeding en beweging) op het cardiometabool risico bij SMI patiënten in een intramurale setting. In de algemene bevolking is deze interventie reeds effectief gebleken; bij SMI patiënten in een intramurale setting is daar echter nog weinig over bekend. De opzet is een parallel groep design: bij teams van GGZ Friesland wordt een leefstijlprogramma ingevoerd, gematchte teams van Lentis (Groningen) en GGZ Drenthe dienen als controle. Zij ontvangen ‘care as usual’. De studiepopulatie bestaat uit SMI patiënten, voornamelijk gediagnosticeerd met psychotische en bipolaire stoornissen, die vaak antipsychotica gebruiken en die langdurig opgenomen zijn op een klinisch wonen afdeling of die in een beschermde woonvorm wonen. De interventie zal 1 jaar duren. In groepsverband worden vijf keer per week laagdrempelige beweegactiviteiten aangeboden, en een keer per week workshops over het kiezen, kopen en koken van gezonde voeding. Daarnaast krijgen patiënten persoonlijke begeleiding van de leefstijlcoach om barrières te identificeren en doelen te formuleren. Onder begeleiding van een leefstijlcoach nemen de verpleegkundigen, psychomotorisch therapeuten en activiteitenbegeleiders na de eerste 3 maanden de activiteiten over. De primaire uitkomstmaat is een verschil in cardiometabool risico, gemeten als middelomtrek, met daaraan toegevoegd de overige componenten van het metabool syndroom, tussen interventie en controle. Secundaire uitkomstmaten zijn fysieke fitheid, voedingspatroon, kwaliteit van leven, psycho-sociaal functioneren en psychotische symptomen. Per groep zijn 240 patiënten nodig. Bij data-analyse zal multi-level regressie gebruikt worden om te corrigeren voor clustering van patiënten binnen teams. Een economische evaluatie wordt uitgevoerd met zorgconsumptie, middelomtrek en kwaliteit van leven als belangrijkste rekenmaten. Het tijdpad is als volgt: de eerste 6 maanden worden teams geïncludeerd en vindt de baseline meting plaats, waarna de interventie start. Overige metingen zijn na 3 en 12 maanden. Het laatste half jaar is gereserveerd voor data-analyse en rapportage. Summary Due to antipsychotic medication, genetic vulnerability and an unhealthy lifestyle, severe mentally ill (SMI) patients have a very high cardiometabolic risk. Nonetheless, evidence-based strategies to prevent the burden of somatic disease in these patients are lacking. Our aim is to investigate the (cost-) effectiveness of a combined lifestyle intervention (i.e. diet and exercise) on metabolic risk in SMI patients in an intramural setting. In the general population, this intervention has proven to be successful, whereas in SMI patients in an intramural setting, evidence is lacking. The study will have a parallel group design. Long-term care teams of GGZ Friesland, a large mental health organization (GGZ) in the North of the Netherlands, will receive the lifestyle intervention. Matched teams of Lentis (GGZ Groningen) and GGZ Drenthe will serve as control condition. They receive care as usual. The study population includes SMIl patients who primarily suffer from psychotic or bipolar disorders, who often use antipsychotic medication and who are in intramural long-term care. The intervention program will last for one year. It has been adapted from existing lifestyle intervention programs that combine diet and exercise. Group sessions include five times per week easy accessible organized physical activities and once a week workshops in healthy nutrition, including ‘choose, buy and cook’. In addition, patients receive individual counselling to identify personal barriers and set individuals goals. After the first three months, staff members take over the program activities, supported by a lifestyle coach. Primary outcome measure is the difference in cardiometabolic risk, measured by waist circumference, and additionally by other components of the metabolic syndrome, between intervention and control. Secondary outcome measures are physical fitness, diet, quality of life, psycho-social functioning and psychotic symptoms. Per group, 240 patients will be needed. Data will be analysed with multilevel regression methods to take into account that patients live within one group. The economic evaluation takes consumption of care, waist circumference and quality of life into account. The first 6 months are used to include teams and carry out baseline measurements. Follow up measurements are after 3 and 12 months. The last six months are used for data-analysis and reporting of the findings.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
171101002
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2010
2013
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. F. Jörg MPH PhD
Verantwoordelijke organisatie:
GGZ Friesland