The effectiveness of case management in addition to disease management: a study in patients with diabetes mellitus and comorbidity as an example

ACHTERGROND Voor veel patiënten die lijden aan meerdere chronische ziekten, leidt deelname aan meerdere programma’s voor systematische zorg voor de afzonderlijke chronische ziekten tot ongecoördineerde zorg. De afzonderlijke programma’s voorzien niet in coördinatie tussen zorgprogramma’s. De behandeling van de verschillende ziekten is niet meer optimaal, kan leiden tot onveilige situaties, onnodig gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen, en hogere kosten. Zorgverleners zijn ervan overtuigd dat voor deze groep patiënten zorg-op-maat het meest geëigend is, in de vorm van een geïndividualiseerd zorgprogramma (“case management”), dat enerzijds wetenschappelijk bewezen optimale zorg omvat, maar anderzijds is toegesneden op de individuele voorkeuren van de patiënt; zeker waar de optimale zorg voor de afzonderlijke aandoeningen tegenstrijdige of moeilijk te combineren behandelingen en adviezen inhoudt. Echter, de meerwaarde van een dergelijk case management programma is nog niet wetenschappelijk aangetoond. DOELSTELLING In het voorgestelde onderzoek wordt de meerwaarde onderzocht van een case management programma als aanvulling op een ziekte-specifiek zorgprogramma in vergelijking met uitsluitend een ziekte-specifiek zorgprogramma. Het onderzoek vindt plaats onder patiënten met suikerziekte (diabetes mellitus) en tenminste één andere chronische ziekte. VRAAGSTELLINGEN 1. Wat is de effectiviteit van een case management programma aanvullend op een ziekte-specifiek zorgprogramma in vergelijking met uitsluitend een ziekte-specifiek zorgprogramma bij patiënten met diabetes mellitus en tenminste één andere chronische ziekte wat betreft de kwaliteit van zorg (vanuit patiënten- en professioneel perspectief), de gezondheidstoestand en het gebruik van zorgvoorzieningen? 2. Voor welke van deze patiënten is het case management programma aanvullend op een ziekte-specifiek zorgprogramma meer effectief dan uitsluitend het ziekte-specifieke zorgprogramma? 3. Welke factoren zijn bevorderend, resp. belemmerend voor het realiseren van het case management programma aanvullend op een ziekte-specifiek zorgprogramma? PLAN VAN AANPAK Het onderzoek betreft een z.g. cluster-gerandomiseerd interventie-onderzoek met een controlegroep. Randomisatie vindt plaats op het niveau van huisartspraktijken. De interventie bestaat uit de toepassing van een case management programma door een daartoe getrainde praktijkondersteuner in de huisartspraktijk als aanvulling op een diabetes-zorgprogramma. Het case management programma bestaat uit 6 elementen (inventarisatie, opstellen van zorgplan, maandelijkse monitoring van het zorgplan, coördinatie van de zorg van alle betrokken zorgverleners, faciliteren van toegang tot zorgverleners en voorzieningen, registratie en documentatie). De patiënten in de controlegroep blijven deelnemen aan het diabetes-zorgprogramma en ontvangen gebruikelijke zorg in de huisartsenpraktijk. De effectiviteit van de combinatie van het case management programma als aanvulling op het diabeteszorgprogramma in vergelijking met uitsluitend het diabeteszorgprogramma en gebruikelijke zorg wordt 12 maanden na de start van het case management programma bepaald. DOELGROEP Het onderzoek vindt plaats onder patiënten met diabetes mellitus en tenminste één van de volgende chronische ziekten: chronische ischemische hartziekte, cerebrovasculair accident, depressie, reumatoïde artritis, artrose van heup of knie, kanker of chronisch obstructieve longziekte. De patiënten zullen worden gerecruteerd onder de deelnemers aan het Diabetes Zorgsysteem West-Friesland. UITKOMSTMATEN EN METINGEN De belangrijkste uitkomstmaat is de kwaliteit van zorg vanuit het perspectief van de patiënt, afgemeten aan de ‘zorg-op-maat’ schaal van de Consumer Quality Index, een vragenlijst over de kwaliteit van de zorg. Het verschil van de verandering van de scores op deze schaal van de interventie- en de controlegroep tussen de start en na 12 maanden is de primaire uitkomstmaat. Andere uitkomstmaten betreffen de kwaliteit van zorg vanuit professioneel perspectief (de mate waarin de verleende zorg voor diabetes mellitus en de andere chronische ziekte(n) overeenkomt met professionele richtlijnen aan de hand van eerder geconstrueerde kwaliteitsindicatoren), de gezondheidstoestand (afgemeten aan de SF-36, een niet-ziekte-specifieke vragenlijst), de mate waarin de diabetes onder controle is (afgemeten aan de Hba1c-waarde), en het gebruik van zorgvoorzieningen (op basis van gegevens uit vragenlijsten). De gegevens zullen verzameld worden middels schriftelijke vragenlijsten bij aanvang van het onderzoek, en na 3 en 12 maanden. Verder zullen gegevens ontleend worden aan de medische dossiers van het Diabetes Zorgsysteem en in de huisartsenpraktijken. Informatie over bevorderende en belemmerende factoren voor het realiseren van de interventie wordt verzameld middels interviews bij patiënten, praktijkondersteuners, diabetesverpleegkundigen en huisartsen.