Mobiele menu

De impact van de COVID-19 uitbraak op de diagnostiek en behandeling van kankerpatiënten: lessen voor de toekomst.

Projectomschrijving

De corona crisis heeft invloed gehad op het diagnostisch traject bij kanker. Patiënten hebben vooral tijdens de eerste golf de huisarts gemeden, ook bij zogenaamde ‘alarmsymptomen’ voor kanker. Daarnaast zorgde corona voor vertraging bij herkenning en verwijzing van patiënten darm- en longkanker bij de huisarts. Of dit invloed heeft gehad op het ziektebeloop is nog onbekend. Met name in de eerste golf is de incidentie (hoeveel nieuwe ziektegevallen er zijn in een bepaalde periode) van kankerpatiënten gedaald, maar later is dit grotendeels ingehaald. Verder hebben veranderingen plaatsgevonden in de uitgevoerde diagnostiek en behandelingen in het ziekenhuistraject, maar de impact hiervan is beperkt. Daarbij is de doorlooptijd tot start behandeling voor de meeste patiënten korter geweest in de corona crisis dan eerdere jaren. De belangrijkste lessen voor de toekomst zijn dat richtlijnen snel geïmplementeerd kunnen worden en er mogelijkheden zijn voor fysieke en online consulten in de toekomst, waarbij afstemming met de patiënt hierin belangrijk is.

Doel

Er worden ‘lessen voor de toekomst’ geformuleerd, waarmee een optimale balans tussen door COVID-19 noodzakelijke aanpassingen in de zorg en de kwaliteit/beschikbaarheid van zorg voor mensen met kanker wordt gewaarborgd.

Achtergrond

De opsporing van en de zorg voor patiënten met kanker is mogelijk anders en minder goed verlopen tijdens de COVID-19 uitbraak.

Onderzoeksopzet

Om bij een volgende uitbraak of vergelijkbare ingrijpende gezondheidscrises te voorkomen, worden de volgende vragen beantwoord:

  1. Hoe groot was de invloed van de COVID-19 uitbraak op de opsporing van kanker?
  2. Waarom werden kankerdiagnoses later gesteld en hoe kunnen we dat voorkomen?
  3. Op welke manier is de zorg aangepast en wat is effect hiervan op de kwaliteit van zorg? Hoe kan dit volgende keer beter?

Eerste resultaten

De resultaten van dit project kunnen zorginhoudelijke, organisatorische en bekostigingsbesluiten in de zorg op korte en lange termijn ondersteunen. De resultaten zijn belangrijk voor de maatschappij en de toekomstige patiënt, omdat zorgmijding en gezondheidsverlies voorkomen moet worden. De eerste resultaten zijn in een factsheet samengevat. Op de website van Integraal Kankercentrum Nederland staan nog andere resultaten.

Context uitgestelde zorg

Dit onderzoek is één van de 4 onderzoeken naar het onderwerp uitgestelde zorg. Door de COVID-19-pandemie zijn geplande operaties en behandelingen deels uitgesteld. Deze gestapelde zorg legt extra druk bij patiënten en zorgprofessionals. De resultaten van dit onderzoek en aanverwante onderzoeken geven inzicht in mogelijke gevolgen van deze uitgestelde zorg, waardoor beleid eventueel aangepast kan worden ten einde kwalitatief hoogstaande zorg kunnen blijven leveren.

ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.

Producten

Titel: Orale presentatie over de impact van COVID-19 op de borstkankerzorg tijdens de Bossche mammadagen op 15 juni 2021
Auteur: Anouk Eijkelboom Sabine Siesling
Titel: Orale presentatie over de impact van COVID-19 op de borstkankerzorg tijdens het San Antonio Breast Cancer Symposium op 7-10 december 2021.
Auteur: Anouk Eijkelboom Sabine Siesling
Titel: The impact of the COVID pandemic on presentations to general practice with cancer-related symptoms
Auteur: M Grant, C van Gils, C Helsper, N van Erp, H van Weert, N de Wit. On behalf of COVID and Cancer-NL consortium, ZonMW (#10430022010014).
Titel: Orale presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor Nederlands Epidemiogisch Conference (WEON2022) op 9 en 10 juni 2022.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant Niek de Wit
Titel: The impact of the COVID pandemic on presentations to general practice with cancer-related symptoms
Auteur: M Grant, C van Gils, C Helsper, N van Erp, H van Weert, N de Wit. On behalf of COVID and Cancer-NL consortium, ZonMW (#10430022010014).
Titel: Poster discussie over impact van COVID-19 op de follow-up van de borstkankerzorg, Real World Evidence en Borstkanker Symposium, 30 Juni 2022.
Auteur: Anouk Eijkelboom Lotte van Dongen Sabine Siesling
Titel: Poster presentatie over de impact van COVID-19 op de darmkankerzorg tijdens het European Network of Cancer Registries congres op 12-14 oktober 2021.
Auteur: Joyce Meijer
Titel: De impact van de COVID-19 uitbraak op de diagnostiek en behandeling van kankerpatiënten: lessen voor de toekomst
Auteur: Sabine Siesling, senior onderzoeker IKNL & Universiteit Twente
Link: https://www.soncos.org/therapie-op-maat/
Titel: Effect van de COVID-19 pandemie op de diagnose en behandeling van borstkankerpatiënten
Auteur: Anouk Eijkelboom, onderzoeker IKNL
Titel: Orale presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor CanTest International School for Cancer Detection Research in Primary Care (CanTest), Cambridge, november 2022.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant
Titel: Orale presentatie en poster presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor WONCA 28 juni-1 juli 2022.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant
Titel: Nutzung von Real World Daten:Bewältigung von Pandemien in den Niederlanden anhand nutzbarer Daten
Auteur: Prof. Dr. Sabine Siesling Netherlands Comprehensive Cancer Organisation (IKNL), Utrecht University of Twente, Enschede
Titel: Orale presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor Nederlands Epidemiogisch Conference (WEON2021) op 3 en 4 juni 2021.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant
Titel: Poster discussie over de impact van COVID-19 op de slokdarm- en maagkankerzorg voor ESMO World Congress GI Cancer, 29 Juni - 2 Juli 2022.
Auteur: Jeanne Bakx
Titel: Orale presentaties COVID en kanker Symposium over de impact van COVID-19 op de kankerzorg (huisartsenzorg, ziekenhuiszorg en ervaringen patiënten/professionals), totaal overzicht van alle studies die uitgevoerd zijn binnen het project, 1 december 2022.
Auteur: Sabine Siesling Joyce Meijer Marloes Elferink Boukje van Dijk Ellis Slotman Charles Helsper Matthew Grant Jolanda van Hoeve Anouk Eijkelboom Lotte van Dongen Lydia van der Geest Irene Dingemans Lisa van Hoogstraten
Titel: Orale presentatie voor de Patient Acadamy op 22 juni 2021.
Auteur: Irene Dingemans
Titel: Poster presentatie over de impact van COVID-19 op de huidkankerzorg (niet melanoom) tijdens het European Network of Cancer Registries congres op 12-14 oktober 2021.
Auteur: Ellis Slotman
Titel: Orale presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor de NHG wetenschapsdag 10 juni 2022.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant Niek de Wit
Titel: De impact of Covid-19 on breast cancer number of diagnoses, stage, treatment and follow-up
Auteur: Prof. Dr. Sabine Siesling Netherlands Comprehensive Cancer Organisation (IKNL), Utrecht University of Twente, Enschede
Titel: Poster presentaties over de impact van COVID-19 op borstkankerzorg tijdens het San Antonio Breast Cancer Symposium op 6-10 december 2022.
Auteur: Sabine Siesling Joyce Meijer
Titel: Orale presentatie voor NFU-kennisnetwerkbijeenkomst “de patiënt als partner”, 29 juni 2021.
Auteur: Irene Dingemans
Titel: Orale presentatie over impact van COVID-19 op de huisartsenzorg voor Cancer in Primary Care Conference (Ca-PRI) op 9 en 10 juni 2021.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant Niek de Wit
Titel: Impact COVID-19 op de zorg voor mensen met symptomen van kanker geïntegreerd in onderwijsprogramma’s van de huisartsopleiding.
Auteur: Charles Helsper Matthew Grant Carla van Gils Niek de Wit
Link: https://www.elo.huisartsopleidingutrecht.nl/course/view.php?id=666
Titel: Fewer head and neck cancer diagnoses and faster treatment initiation during COVID-19 in 2020: A nationwide population-based analysis
Auteur: Rosanne C. Schoonbeek Dominique V.C. de Jel Boukje A.C. van Dijk Stefan M. Willems Elisabeth Bloemena Frank J.P. Hoebers Esther van Meerten Berit M. Verbist Ludi E. Smeele György B. Halmos Matthias A.W. Merkx Sabine Siesling Remco De Bree Robert P. Takes on behalf of the Dutch Head, Neck Society
Magazine: Radiotherapy and Oncology
Link: https://doi.org/10.1016/j.radonc.2021.12.005
Titel: Cancer detection during the COVID-19 pandemic – experiences in primary care and recommendations for the future
Auteur: Marinde F. R. Siepman Van den Berg MSc Matthew Grant MBBS, MBioethics, PhD Nicole van Erp MD, MSc, PhD Carla H. van Gils PhD Jean Muris MD, PhD Daan Brandenbarg PhD Kristel M. van Asselt MD, PhD Niek J. de Wit MD, PhD, FRCPe Charles W. Helsper MD, MSc, PhD COVID and Cancer-NL Consortium
Magazine: Cancer
Link: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jgf2.597
Titel: The Impact of the COVID Pandemic on the Incidence of Presentations with Cancer-Related Symptoms in Primary Care
Auteur: Matthew P Grant Charles W Helsper Rebecca Stellato Nicole van Erp Kristel M van Asselt Pauline Slottje Jean Muris Daan Brandenbarg Niek J de Wit Carla H van Gils
Magazine: Cancers
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36358772/
Titel: The Impact of the COVID-19 Pandemic on Bladder Cancer Care in the Netherlands
Auteur: Lisa M.C. van Hoogstraten Lambertus A. Kiemeney Richard P. Meijer Geert J.L.H. van Leenders Ben G.L. Vanneste Luca Incrocci Tineke J. Smilde Sabine Siesling Alfred J. Witjes Katja K.H. Aben on behalf of the BlaZIB study group and the COVID and Cancer-NL consortium
Magazine: Cancer
Link: https://doi.org/10.3233/BLC-211608.
Titel: Impact of the COVID-19 Outbreak—Delayed Referral of Colorectal and Lung Cancer in Primary Care: A National Retrospective Cohort Study
Auteur: Charles W. Helsper Carla H. Van Gils Nicole F. Van Erp Marinde F. R. Siepman van den Berg Omar Rogouti Kristel M. Van Asselt Otto R. Maarsingh Jean Muris Daan Brandenbarg Sabine Siesling Niek J. De Wit Matthew P. Grant on behalf of the COVID and Cancer Consortium
Magazine: Cancers
Link: https://doi.org/10.3390/cancers15051462.
Titel: Impact of the COVID-19 outbreak on prostate cancer care in the Netherlands
Auteur: Désirée van Deukeren Berdine L. Heesterman Lianne Roelofs Lambertus A. Kiemeney J. Alfred Witjes Tineke J. Smilde Geert J.L.H. van Leenders Luca Incrocci Ben G.L. Vanneste Richard P. Meijer Sabine Siesling Bart P.J. van Bezooijen Katja K.H. Aben
Magazine: Cancer
Link: https://doi.org/10.1016/j.ctarc.2022.100553
Titel: Response to “Head and neck cancer diagnoses and faster treatment initiation during COVID-19: Correspondence
Auteur: Rosanne C. Schoonbeek Dominique V.C. de Jel Boukje A.C. van Dijk Stefan M. Willems Elisabeth Bloemena Frank J.P. Hoebers Esther van Meerten Berit M. Verbist Ludi E. Smeele György B. Halmos Matthias A.W. Merkx Sabine Siesling Remco De Bree Robert P. Takes on behalf of the Dutch Head, Neck Society
Magazine: Radiotherapy and Oncology
Link: https://doi.org/10.1016/j.radonc.2022.01.029.
Titel: Impact of the COVID-19 pandemic on diagnosis, stage, and initial treatment of breast cancer in the Netherlands: a population-based study
Auteur: Anouk H. Eijkelboom, Linda de Munck, Marie-Jeanne T. F. D. Vrancken Peeters, Mireille J. M. Broeders, Luc J. A. Strobbe, Monique E. M. M. Bos, Marjanka K. Schmidt, Cristina Guerrero Paez, Marjolein L. Smidt, Maud Bessems, Janneke Verloop, Sabine Linn, Marc B. I. Lobbes, Aafke H. Honkoop, Desirée H. J. G. van den Bongard, Pieter J. Westenend, Jelle Wesseling, C. Willemien Menke-van der Houven van Oordt, Vivianne C. G. Tjan-Heijnen and Sabine Siesling* on behalf of the NABON COVID-19 Consortium a
Magazine: International Journal of Hematology
Link: https://jhoonline.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/s13045-021-01073-7.pdf
Titel: The impact of the COVID-19 pandemic on keratinocyte carcinoma in the Netherlands: Trends in diagnoses and magnitude of diagnostic delays
Auteur: E. Slotman K. Schreuder T.E.C. Nijsten M. Wakkee L. Hollestein A. Mooyaart S. Siesling M.W.J. Louwman
Magazine: Cancer
Link: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/jdv.17976
Titel: Impact of the suspension and restart of the Dutch breast cancer screening program on breast cancer incidence and stage during the COVID-19 pandemic
Auteur: Anouk H.Eijkelbooma, Linda de Munck, Marc B.I.Lobbes, Carla H.van Gils, JelleWesseling, Pieter J.Westenend, CristinaGuerrero Paez, Ruud M.Pijnappel, Helena M.Verkooijen, Mireille J.M.Broeder, Sabine Siesling, On behalf of the NABON COVID-19 Consortium and the COVID and Cancer-NL Consortium
Magazine: Preventive Medicine
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0091743521001869
Titel: Limited impact of the COVID-19 pandemic on colorectal cancer care in the Netherlands in 2020
Auteur: Joyce Meijer Marloes A. G. Elferink Geraldine R. Vink Femke P. C. Sijtsma Jeroen Buijsen Iris D. Nagtegaal Pieter J. Tanis Miriam L. Wumkes Ignace H. J. T. de Hingh Sabine Siesling
Magazine: International Journal of Colorectal Diseases
Link: https://doi.org/10.1007/s00384-022-04209-4
Titel: DE IMPACT VAN DE COVID-19-UITBRAAK OP DE DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN ONCOLOGIEPATIËNTEN
Auteur: Prof. dr. Sabine Siesling
Magazine: Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Titel: Changes in breast cancer treatment during the COVID-19 pandemic: a Dutch population-based study
Auteur: Anouk H. Eijkelboom Linda de Munck C. Willemien Menke-van der Houven van Oordt Mireille J. M. Broeders Desiree H. J. G. van den Bongard Luc J. A. Strobbe Marc A. M. Mureau Marc B. I. Lobbes Pieter J. Westenend Linetta B. Koppert Agnes Jager Ester J. M. Siemerink Jelle Wesseling Helena M. Verkooijen Marie-Jeanne T. F. D. Vrancken Peeters Marjolein L. Smidt Vivianne C. G. Tjan-Heijnen Sabine Siesling on behalf of The NABON-COVID-19 Consortium & The COVID and Cancer Care-NL Consortium
Magazine: Breast Cancer Research and Treatment
Link: https://doi.org/10.1007/s10549-022-06732-y.
Titel: Impact of the COVID-19 Pandemic on Colorectal Cancer Care in the Netherlands: A Population-based Study
Auteur: Joyce Meijer Marloes A.G. Elferink Jolanda C. van Hoeve Jeroen Buijsen Felice van Erning Iris D. Nagtegaal Pieter J. Tanis Geraldine R. Vink Miriam L. Wumkes Ignace H.J.T. de Hingh Sabine Siesling
Magazine: Clinical Colorectal Cancer
Link: https://doi.org/10.1016/j.clcc.2022.02.005
Titel: Impact of COVID-19 and suspension of colorectal cancer screening on incidence and stage distribution of colorectal cancers in the Netherlands
Auteur: Esther Toes-Zoutendijk Geraldine Vink Iris D. Nagtegaal Manon C.W. Spaander Evelien Dekker Monique E. van Leerdam Sabine Siesling Iris Lansdorp-Vogelaar Marloes A.G. Elferink on behalf ofCOVID and Cancer-NL consortium
Magazine: European Journal of Cancer
Link: https://doi.org/10.1016/j.ejca.2021.11.008
Titel: Nieuwsbericht over rapportage ”Kankerzorg in de anderhalvemeter-samenleving, wat is jouw ervaring”, 15 december 2020.
Auteur: Irene Dingemans Vivian Engelen
Link: https://nfk.nl/nieuws
Titel: Nieuwsbericht over publicaties naar de impact van COVID-19 op de darmkanker screening in European Journal of Cancer en de impact op de darmkankerzorg in Clinical Colorectal Cancer, 22 maart 2022.
Auteur: Werner Tolsma Joyce Meijer
Link: https://iknl.nl/nieuws/2022/diagnoses-darmkanker-snel-weer-op-niveau-na-hersta
Titel: Nieuwsbericht over symposium COVID en kanker op 1 december 2022, inclusief video’s van deze avond van de presentaties en paneldiscussie, 14 december 2022.
Auteur: Werner Tolsma Jolanda van Hoeve Sabine Siesling
Link: https://iknl.nl/nieuws/2022/terugblik-covid-pandemie-oncologie
Titel: Nieuwsbericht over publicatie in Journal of Hematology and Oncology, COVID-19 op de borstkankerzorg in het Journal of Hematology & Oncology, 30 april 2021.
Auteur: Anouk Eijkelboom Sabine Siesling Linda de Munck
Link: https://iknl.nl/nieuws/2021/borstkankerzorg-tijdens-eerste-coronagolf-minder-d
Titel: Rapportage ”Kankerzorg in de anderhalvemeter?samenleving, wat is jouw ervaring”
Auteur: Dr. Vivian Engelen (v.engelen@nfk.nl) en Drs. Irene Dingemans (i.dingemans@nfk.nl).
Titel: Podcast voor Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Auteur: Sabine Siesling
Link: https://www.ntvo.nl/podcast/prof-dr-sabine-siesling/
Titel: Podcast Uitgestelde zorg
Auteur: Sabine Siesling Charles Helsper
Link: https://www.zonmw.nl/nl/de-impact-van-uitgestelde-zorg-door-de-covid-19-pandemie
Titel: E-learning MEDtalks Oncologische zorg in het COVID tijdperk: wat hebben we geleerd.
Auteur: Irene Dingemans Avinash Dinmohamed
Titel: Toelichting op studies naar de impact van COVID-19 op de diagnostiek, behandeling en beloop van borstkanker zoals gepresenteerd tijdens het San Antonio Breast Cancer Symposium, San Antonio, Texas, 7-10 december 2021
Auteur: Sabine Siesling Anouk Eijkelboom
Titel: Toelichting op studies naar de impact van COVID-19 op de borstkankerzorg zoals gepresenteerd tijdens het San Antonio Breast Cancer Symposium, San Antonio, Texas, 6-10 december 2022
Auteur: Sabine Siesling Joyce Meijer

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Onderzoeksvraag Welke impact heeft de COVID-19 uitbraak de zorg voor mensen met symptomen van kanker en de zorg voor mensen met kanker. Welke factoren spelen hierbij een rol en welke lessen kunnen we leren voor de toekomst? Urgentie Sinds de COVID-19 uitbraak daalde het aantal diagnoses kanker enorm. Door verminderde capaciteit en beperkende maatregelen is de toegankelijkheid, logistiek en inhoud van de zorg aangepast. Negatieve effecten op kwaliteit van zorg- en leven bij kanker worden verwacht. Volgende besmettingsgolven van COVID-19 of vergelijkbare ingrijpende gezondheidscrises zijn niet onwaarschijnlijk. Ook zal het inhalen van de uitgestelde diagnoses en/of zorg zal in de nabije toekomst extra druk op het zorgsysteem leggen, over de gehele zorgketen. Hypothese Een grondige analyse van de effecten op het hele zorgpad voor kanker is nodig voor concrete aanbevelingen bij het (re)organiseren van zorg. Hierbij moet worden gezocht naar een optimale balans tussen de door COVID-19 noodzakelijke aanpassingen in de zorglogistiek en inhoud en de kwaliteit van het diagnostisch- en behandelingsproces bij kanker. Plan van aanpak Voor de COVID-periode (maart-juni 2020) wordt: 1) voor mensen met symptomen van darm-, borst-, longkanker en melanoom het diagnostisch traject bij kanker in beeld gebracht. Data hiervoor komt uit de Intercity database (>1.000.000 1e lijns patienten), waarin op basis van vrije tekst- en gecodeerde informatie zorgmijding en diagnostische zorgintervallen worden geanalyseerd. Het effect van COVID-19 op de efficiëntie van diagnostiek wordt bepaald op data van PALGA en DHD. 2) voor mensen met kanker wordt op basis van observationele data (NKR, PALGA, DHD, STIZON) logistiek en inhoud van tweedelijns diagnostiek en behandeling vergeleken met voorgaande jaren. Een capaciteitsplanningstool zal worden ontwikkeld. 3) Ervaringen van patiënten, huisartsen, medisch specialisten, verpleegkundigen en managers worden uitgevraagd en geven duiding aan de cijfers.

Kenmerken

Projectnummer:
10430022010014
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2020
2023
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
dr. C.W. Helsper
Verantwoordelijke organisatie:
Integraal Kankercentrum Nederland