Gender differences in adverse drug reactions: knowledge synthesis and exploration

Projectomschrijving

Verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen

Projectomschrijving

Achtergrond

Mensen ervaren regelmatig bijwerkingen van medicijnen. Onderzoek laat zien dat vrouwen mogelijk vaker bijwerkingen hebben dan mannen. Dit kan veroorzaakt worden door lichamelijke of medische verschillen tussen mannen en vrouwen. Ook sociaal-psychologische en culturele verschillen kunnen een rol spelen bij het ervaren of rapporteren van bijwerkingen.

Huidige project

Het doel van dit project is de kennis over verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen te vergroten. Allereest maken we een overzicht van verschillen tussen mannen en vrouwen in gemelde bijwerkingen. Hierbij richten we ons op alle medicijnen in Nederland. Vervolgens kijken we bij één medicijngroep naar mogelijke oorzaken van verschillen. Het gaat dan om medicijnen, die gebruikt worden door mensen met diabetes. We gebruiken een aantal bestaande informatiebronnen om de verschillen in bijwerkingen tussen mannen en vrouwen te verklaren.

Producten

Titel: Gender differences in adverse drug reactions reported to the national pharmacovigilance centre in the Netherlands An explorative observational study
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, C. Ekhart, J.S. Burgers, N. Kleefstra, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Magazine: British Journal of Clinical Pharmacology
Titel: Sex Proportionality in Pre-clinical and Clinical Trials: An Evaluation of 22 Marketing Authorization Application Dossiers Submitted to the European Medicines Agency
Auteur: Marieke J.H.J. Dekker, Sieta T. de Vries, Carolien H.M. Versantvoort, Ellen G.E. Drost-van Velze, Mansi Bhatt, Peter J.K. van Meer, Ineke K. Havinga, Christine C. Gispen-de Wied, Peter G.M. Mol
Magazine: Frontiers in Medicine
Titel: Verschillen in bijwerkingen bij man en vrouw onder de loep
Auteur: Frits Baltesen
Magazine: Pharmaceutisch Weekblad
Titel: Vrouwen hebben vaker bijwerkingen van medicijnen
Auteur: Tekst: Marion van Es op basis van telefonisch interview met Sieta de Vries
Magazine: Hartbrug magazine
Titel: Sex differences in adverse drug reactions of metformin: A longitudinal survey study
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, C. Ekhart, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Magazine: Drug Safety
Titel: Hap slik beter? Bij vrouwen werken medicijnen soms net even anders
Auteur: Tekst: Margriet Zuidgeest op basis van telefonisch interview met Sieta de Vries
Magazine: Libelle
Titel: Sex proportionality in pre-clinical and clinical trials evaluated in the marketing authorisation application dossiers
Auteur: Marieke Dekker, Sieta de Vries, Carolien Versantvoort, Ellen Drost-van Velze, Mansi Bhatt, Peter van Meer, Ineke Havinga, Peter Mol, Christine Gispen-de Wied
Link: https://www.figondmd.nl/
Titel: Genderspecifieke bijwerkingen
Auteur: E. van Puijenbroek, P.G.M. Mol, S.T. de Vries
Link: https://www.nvfg.nl/activiteit/nvfg-ppn-voorjaarsbijeenkomst/
Titel: Gender differences in spontaneously reported possible adverse drug reactions in the Netherlands
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Link: http://www.rug.nl/staff/s.t.de.vries/FIGON_Gender_poster.pdf
Titel: Sex differences in prescribed drugs among patients with type 2 diabetes mellitus treated in primary care
Auteur: S.T. de Vries, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek, P. Denig
Link: http://www.rug.nl/staff/s.t.de.vries/Gender_GIANTT_poster_FIGON.pdf
Titel: Gender differences in reported adverse drug reactions at different time periods after drug initiation
Auteur: Sieta T de Vries, Petra Denig, Peter GM Mol, Eugène P van Puijenbroek
Link: https://www.pharmacoepi.org/meetings/35icpe/agenda/
Titel: Man/Vrouw verschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen
Auteur: S.T. de Vries
Titel: Man/Vrouw verschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen: Een kennissynthese en verkenning
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig
Link: https://www.iederepatientisanders.nl/
Titel: Sex differences in reported adverse drug reactions are primarily seen in the first weeks after metformin initiation
Auteur: Sieta de Vries, Petra Denig, Corine Ekhart, Peter Mol, Eugene van Puijenbroek
Link: https://www.eurodurg2020.com/
Titel: Sex differences in cardiometabolic treatment among patients with type 2 diabetes
Auteur: Petra Denig, Sieta T Vries, Eugène van Puijenbroek, Peter GM Mol
Link: https://www.pharmacoepi.org/meetings/35icpe/agenda/
Titel: Differences in side effects between women and men: sex or gender?
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Titel: Man/Vrouw verschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen
Auteur: S.T. de Vries
Titel: Differences between women and men in Adverse Drug Reactions
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Titel: Sex proportionality in pre-clinical and clinical trials evaluated in the dossiers supporting marketing approval
Auteur: Marieke Dekker, Sieta de Vries, Carolien Versantvoort, Ellen Drost-van Velze, Mansi Bhatt, Peter van Meer, Ineke Havinga, Peter Mol, Christine Gispen-de Wied
Link: https://www.eurodurg2020.com/
Titel: Gender verschillen in bijwerkingen
Auteur: S.T. de Vries
Titel: Gender Differences In Adverse Drug Reaction Reports; How Can They Be Explained?
Auteur: E. Van Puijenbroek, S.T. de Vries, P. Mol, C. Ekhart, P. Denig
Link: https://www.isop2018geneva.org/files/ISoP-A5-Final-Programme-2018_b16.pdf
Titel: Gender differences in reported adverse drug reactions at different time periods after drug initiation
Auteur: Sieta T. de Vries; Petra Denig; Peter G.M. Mol; Corine Ekhart; Eugène P. van Puijenbroek
Link: https://www.figondmd.nl/
Titel: Sex differences in cardiometabolic treatment among patients with type 2 diabetes
Auteur: Sieta de Vries, Eugene van Puijenbroek, Peter Mol, Petra Denig
Link: https://www.eurodurg2020.com/
Titel: Man/Vrouw verschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen
Auteur: S.T. de Vries
Link: https://genderengezondheid.nl/
Titel: Sex proportionality in pre-clinical and clinical trials evaluated in the marketing authorisation application dossiers
Auteur: Marieke JHJ Dekker, Sieta T de Vries, Carolien HM Versantvoort, Ellen GE Drost-van Velze, Mansi Bhatt, Peter JK van Meer, Ineke K Havinga, Peter GM Mol, Christine C Gispen-de Wied
Link: https://gender-summit.com/
Titel: Gender differences in drug - adverse drug reaction combinations reported to the national pharmacovigilance centre in the Netherlands
Auteur: S.T. de Vries, P. Denig, P.G.M. Mol, E.P. van Puijenbroek
Link: https://www.rug.nl/staff/s.t.de.vries/Gender_poster_ICPE.pdf
Titel: Medicijnjournal juli 2019
Auteur: Instituut Verantwoord Medicijngebruik
Link: https://www.medicijngebruik.nl/nieuwe-geneesmiddelen/medicijnjournaal/3970

Verslagen


Eindverslag

Mensen ervaren regelmatig bijwerkingen van medicijnen. Uit eerder onderzoek blijkt dat vrouwen vaker bijwerkingen ervaren dan mannen. Het doel van dit project was om de kennis over verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen te vergroten.

Allereerst hebben we een overzicht gemaakt van mogelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen die gemeld zijn bij het Nederlands bijwerkingencentrum Lareb. Bij 15% van de gemelde bijwerkingen voor specifieke medicijnen zagen we mogelijke man-vrouw verschillen. In de meeste gevallen waren er meer meldingen voor vrouwen. Het gaat dan onder andere om bijwerkingen bij medicijnen, die voorgeschreven worden voor schildklieraandoeningen, gewrichtsontstekingen, depressie en ADHD. Voor vrouwen worden daarnaast vaak andere bijwerkingen gemeld dan voor mannen. Zo hadden vrouwen vaker last van misselijkheid, haaruitval, hoofdpijn, duizeligheid en hartkloppingen. Mannen hadden vaker last van agressie, seksuele problemen, koorts, pees problemen en oorsuizen.

Vervolgens hebben we nader gekeken naar verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen van medicijnen, die veel door patiënten met type 2 diabetes worden gebruikt. Hieruit bleek dat de verschillen tussen mannen en vrouwen in het ervaren van bijwerkingen over de tijd kunnen afnemen. Mogelijk spelen hierbij verschillen in de aanpassing van doseringen een rol. Daarnaast kan het zijn dat vrouwen vaker overstappen naar andere middelen of stoppen met bepaalde medicijnen. Uit ons onderzoek bleek namelijk dat vrouwen vaker lagere doseringen van deze medicijnen voorgeschreven kregen. Daarnaast bleek dat ze deels ook minder en andere medicijnen voor diabetes, bloeddrukverlaging en cholesterolverlaging kregen voorgeschreven.

Tenslotte hebben we voor een selectie van 9 medicijnen onderzocht in hoeverre de door ons gevonden man-vrouw verschillen in bijwerkingen beschreven waren in officiële documenten. Dit zijn documenten die gebruikt worden bij de toelating en regulering van medicijnen in Nederland. Het bleek dat over deze medicijnen weinig informatie was te vinden over man-vrouw verschillen in deze documenten.

Het doel van het project is de kennis over verschillen tussen mannen en vrouwen in bijwerkingen van medicijnen te vergroten. Eerder onderzoek heeft laten zien dat vrouwen meer bijwerkingen melden dan mannen. Ook is bekend dat het aantal gebruikers van een specifiek medicijn verschilt tussen mannen en vrouwen. Tot nu toe was onduidelijk voor welke gemelde bijwerkingen er verschillen tussen mannen en vrouwen waren en welke medicijnen dit betrof. In het eerste deel van het project hebben wij deze verschillen duidelijker in kaart gebracht. Wij hebben hierbij gebruik gemaakt van bijwerkingen die gemeld zijn aan het Nederlands bijwerkingencentrum Lareb. Alle meldingen van patiënten, artsen en apothekers over medicijnen in de periode 2003-2016 zijn meegenomen. In deze meldingen is gekeken naar de genoemde medicijnen en gemelde klachten/symptomen (bijwerkingen). In de analyses hebben wij rekening gehouden met het verschil tussen mannen en vrouwen in het aantal gebruikers van een specifiek medicijn. Deze informatie is verkregen uit de databank van het Genees- en hulpmiddelen Informatie Project van Zorginstituut Nederland. In totaal hebben wij 2.698 verschillende combinaties van medicijnen en bijwerkingen geïdentificeerd. Voor 371 van deze combinaties (14%) zijn statistisch significante verschillen tussen mannen en vrouwen gevonden. Voor 324 combinaties was het risico groter voor vrouwen en voor 47 combinaties was het risico groter voor mannen. Voor bepaalde groepen medicijnen en type bijwerkingen blijken verschillen tussen mannen en vrouwen meer uitgesproken dan voor andere. Dit onderzoek biedt hiervan een overzicht en gaat in op mogelijke verklaringen hiervoor.

Samenvatting van de aanvraag

Adverse drug reactions (ADRs) are common in clinical practice, especially in patients with chronic diseases using multiple drugs. Patient characteristics, including gender, may influence the occurrence of ADRs. Gender differences can be due do to biological, physiological, social, behavioural and cultural aspects, which may influence experiencing as well as reporting of ADRs. In general, females appear to have a higher risk for ADRs than males, but current knowledge about gender differences is inconsistent and incomplete. In this project, we aim to conduct a knowledge synthesis to identify gaps in evidence and improve our understanding of the inconsistencies in evidence. We will first conduct a systematic quantitative analysis of the spontaneously reported ADRs to the Netherlands pharmacovigilance centre Lareb to assess the extent of potential gender differences in drug-ADR associations in the Netherlands. Next, we will explore factors that may explain gender differences in ADRs (i.e. differences in pharmacokinetics/ pharmacodynamics/drug effects, differences in reporting/identifying ADRs, differences in drug exposure/use/dosing) in a case study, using oral blood glucose-lowering drugs as an example. For this case study, we will use data from a number of sources. These include the clinical trial files available at the Dutch Medicines Evaluation Board (CBG-MEB) as well as the post-marketing data about ADRs from the spontaneously reported ADR database of Lareb and from Lareb Intensive Monitoring (LIM). LIM provides patient-reported data about ADRs for selected drugs, among which oral blood glucose-lowering drugs at several time points after initiation. Data about drug prescribing will be collected from the Genees- en hulpmiddelen Informatie Project (GIP), being made available to Lareb, and the Groningen Initiative to Analyse Type 2 diabetes Treatment (GIANTT) database. This project will provide a summary of drug-ADR associations with potential relevant gender differences, and better insight in the factors that may explain such differences. The knowledge summary will be transferred to a wider audience with specific hypotheses and/or suggestions for further studies. The insight in the factors that may explain gender differences will be used to recommend specific types of pre- and post-marketing studies to increase our knowledge about gender differences in ADRs.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
849100006
Looptijd: 100%
2017
2018
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Reviews en kennissyntheses
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. P. Denig
Verantwoordelijke organisatie:
Universitair Medisch Centrum Groningen