Kennisverkenning Gender- en sekseverschillen bij diabetes
Projectomschrijving
Gender-/sekseverschillen en seksespecifieke elementen van diabetes vormen een thema dat relatief onderbelicht blijft. In geval van vrouwspecifieke elementen, ligt de nadruk vaak op zwangerschap tijdens diabetes of zwangerschapsdiabetes.
In de hart- en vaatzorg is meer aandacht voor de relevantie van gender-/sekseverschillen; hart- en vaataandoeningen bij vrouwen gaan gepaard met andere symptomen dan bij mannen, die lastiger te herkennen zijn. Het is de vraag in hoeverre en of deze kennis van belang is voor vrouwen met diabetes die een vrij hoog risico hebben om complicaties aan hart- en bloedvaten te ontwikkelen. Daarnaast geven vrouwen aan dat bloedglucoseniveaus lastiger te reguleren zijn tijdens periodes met hormonale veranderingen, zoals de puberteit, menstruele cyclus en de overgang. Omdat ruwweg de helft van de 1,2 miljoen mensen met diabetes hier mee te maken kan hebben, wil het Diabetes Fonds meer aandacht aan deze thematiek besteden. Het Diabetes Fonds wil daarom in samenwerking met ZonMw een kennisverkenning laten uitvoeren naar 1) wat er bekend is over gender-/sekseverschillen en seksespecifieke elementen in de preventie, behandeling en genezing van diabetes, en 2) of zorgverleners, beleidsmakers, patiënten en onderzoekers op de hoogte zijn van deze informatie en hiernaar handelen. Aansluitend op de behoefte naar meer persoonsgericht zorg, behandeling, preventieve maatregelen en onderzoek vormt deze verkenning een eerste stap richting meer aandacht voor diversiteit bij de activiteiten van het Diabetes Fonds.
Het initiatief voor deze verkenning komt voort uit het meerjarenbeleid 2016-2020 van het Diabetes Fonds en bouwt voort op de kennisagenda en de prioriteringstudie die hebben plaatsgevonden in de aanloop naar het ZonMw Kennisprogamma Gender en Gezondheid. Dit programma is gericht op het verkleinen van de kennisachterstand over man-vrouwverschillen in gezondheid en zorg en om zo passende zorg voor iedereen te realiseren en de gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen te verminderen. De kennis uit de aan dit programma onderhavige diabetes projecten dient ook als input voor deze verkenning.
Hoofdvraag: Welke sekse-/genderverschillen en seksespecifieke elementen zijn belangrijk voor de preventie en behandeling van diabetes en de kwaliteit van leven van diabetespatiënten en hoe kan daarmee rekening worden gehouden in onderzoek, preventie en (zelf)zorg.
De verkenning heeft als doel de reeds bestaande kennis over gender-/sekseverschillen en seksespecifieke elementen in kaart te brengen bij preventie, ziekte en behandeling van diabetes. Het streven hierbij is om gerichter preventie, zorg en behandeling te kunnen bieden en uiteindelijk de kwaliteit van leven te verbeteren. Het gaat om gender-sekseverschillen en sekse-specifieke elementen bij alle vormen van diabetes, zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 als ook mody, lada en zwangerschapsdiabetes. De aanbevelingen kunnen richting geven aan thema’s voor een onderzoeksagenda of een communicatie- of implementatieplan zodat bestaande kennis zorgverleners of patiënten bereikt. Mogelijk kunnen deze activiteiten opgepakt worden in het nieuwe meerjarenbeleid (2020-2023) van het Diabetes Fonds en zo een opmaat vormen naar meer aandacht voor diversiteit en diabetes.
Uit een voorverkenning zijn deze thema’s naar voren gekomen: gender-/sekseverschillen en seksespecifieke elementen bij/in:
- Preventie, zorg en behandeling van diabetes tijdens de puberteit, zwangerschap, menstruele cyclus en de overgang.
- Preventie, zorg en behandeling van diabetescomplicaties.
- Kwaliteit van leven, in het bijzonder psychosociale klachten.
- Omgaan met de gevolgen van diabetes in het dagelijks leven.
- Mortaliteit.
- Ontwikkeling van mogelijke innovatieve oplossingsroutes voor diabetes.
- Wat is het patiëntperspectief op deze verschillende thema’s?
Concreet resultaat is een beschrijvend overzichtsrapport waarvan een exemplaar ter publicatie aangeboden wordt aan relevante stakeholders. Het Diabetes Fonds en ZonMw zullen samen een slotbijeenkomst rond de resultaten organiseren.
Verslagen
Eindverslag
Er is te weinig bekend over de verschillen tussen mannen en vrouwen met diabetes; daar moet meer onderzoek naar komen. Dit blijkt uit een kennisverkenning door de Universiteit Leiden in opdracht van het Diabetes Fonds en ZonMw.
Deze biologische en culturele verschillen tussen mannen en vrouwen kunnen een rol spelen in de preventie, behandeling en genezing van diabetes. Daarom gaf het Diabetes Fonds samen met ZonMw opdracht aan de Universiteit Leiden om te kijken wat hier al over bekend is.
De onderzoekers deden een 'kennisverkenning' waarbij ze literatuuronderzoek deden, interviews hielden met zorgprofessionals en mensen met diabetes, en een onderzoek uitvoerden onder huisartsen.
De conclusie van de kennisverkenning is dat het goed zou zijn als er meer onderzoek komt naar sekse- en genderverschillen op verschillende gebieden van diabetes(zorg):
• Het lijkt erop dat mannen en vrouwen een andere motivatie hebben om gezonder te gaan leven. Hier kan in leefstijlondersteuning rekening mee worden gehouden.
• Hormoonschommelingen (zoals in de overgang) hebben invloed op de bloedsuiker en stemming en daarmee op het zelfmanagement van diabetes.
• Daarnaast zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om complicaties van diabetes.
• Wisselwerking tussen medicijnen en hormonen kan ervoor zorgen dat deze verschillend werken bij mannen en vrouwen.
De aanbevelingen van het rapportkunnen dienen als basis voor verdere uitwerking van onderzoekthema’s, richtlijnen en protocollen voor behandelingen.