Mobiele menu

Effecten van Covid-19 op huisartsbezoek van patiënten in achterstandswijken

Projectomschrijving

Huisartsenpraktijken in achterstandswijken hebben tijdens COVID-19 meer zorg op afstand gegeven: telefonische adviezen, e-mail, videobellen, e-health. Onderzocht zijn de gevolgen van Covid-19 voor de huisartsenzorg aan kwetsbare groepen in achterstandswijken. Na de COVID-19 uitbraak is er in de eerste maanden een flinke afname gebleken in consulten. Na het eerste jaar is het zorggebruik in huisartsenpraktijken in de achterstandswijken grotendeels hersteld, maar de consulten voor COPD blijven achter. Huisartsen vinden zorg op afstand minder geschikt voor patiënten met weinig taal- en digitale vaardigheden en ouderen. Voor patiënten in achterstandswijken is het belangrijk dat er een goede toegang is tot huisartsenzorg in tijden van crisis. Zorg op afstand kan worden gegeven bij patiënten die dit kunnen en willen, maar alleen als er een goede vertrouwensrelatie is met de huisarts.

Doel

Dit onderzoek moet duidelijk maken voor welke groepen zorg op afstand geschikt is en waar ruimte ontstaat voor patiënten die meer zorg nodig hebben. Hiervoor worden de ervaringen met de veranderende manier van werken in kaart gebracht

Onderzoeksopzet

Het onderzoek wordt opgedeeld in verschillende fases waardoor het mogelijk is tussentijdse inzichten te gebruiken bij een heropleving van het virus. Huisartsen zijn actief betrokken bij het onderzoek, waardoor de opgedane kennis direct kan worden toegepast. De huisartsenpraktijken doen mee aan interviews en houden dagboeken bij. Ook registreren ze het gebruik van de huisarts door patiënten. Er zijn tweemaal huisartsen en Praktijkondersteuners Huisartsen (POH’s) geïnterviewd van 15 huisartsenpraktijken in achterstandswijken: in de eerste fase van de coronacrisis in 2020 en in het voorjaar van 2021.

Eerste resultaten

In de eerste fase van de coronacrisis in 2020 waren tegen 90% van de patiëntencontacten op afstand: met name telefonisch, maar ook (in mindere mate) beeldbellen of e-mail. In het voorjaar van 2021 schatten huisartsen de verhouding face-to-face en zorg op afstand vaak in op ongeveer 50%-50% of 2/3 vs.1/3 (met uitschieters naar 80%-20% en 40%-60%). POH’s leverden in de eerste fase in 2020 veelal zorg op afstand, met name via de telefoon. In het voorjaar van 2021 zijn de Praktijkondersteuners Huisartsen weer teruggegaan naar merendeels face-to-face consulten.

Face-to-face consult versus zorg op afstand

De huisartsen zijn overwegend positiever over zorg op afstand, door (succes)ervaringen en enthousiasme van patiënten. Maar veel huisartsen vinden nog steeds zorg op afstand minder geschikt voor minder taalvaardige inwoners of met een lage opleiding. Veel praktijkondersteuners vinden face-to-face contacten een betere manier om zorg te leveren, omdat ze dan ook de non-verbale communicatie van de patiënt beter kunnen waarnemen. Positief vinden POH’s de flexibiliteit als zorg in sommige gevallen op afstand mogelijk is.

De analyse van data uit huisartseninformatiesystemen wordt voorbereid en het effect van de mate van zorg op afstand op zorguitkomsten wordt onderzocht. De onderzoeksresultaten worden regelmatig gepresenteerd tijdens interactieve online-bijeenkomsten met stakeholders.

Voor meer informatie kun je deze factsheet, rapportage over zorg op afstand en de projectpagina op een website met onderzoeksprojecten met the thema kwetsbare groepen en COVID-19 bekijken.

Context Organisatie van zorg

Dit onderzoek is één van de 10 onderzoeken naar het onderwerp ‘organisatie van zorg’. De COVID-19-pandemie heeft een negatieve impact gehad op het gehele zorgsysteem in Nederland. De resultaten van dit onderzoek helpen bij het inrichten van zorg, zodat hoogwaardige kwaliteit van zorg geleverd kan blijven worden. Dit geldt zowel voor ziekenhuiszorg, als huisartsenzorg, geestelijke gezondheidszorg en thuiszorg.

ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.

Context

Waar in de eerste fases van de COVID19-epidemie vooral nadruk lag op de fysieke gezondheid, is er later steeds meer ruimte gekomen voor de mentale gezondheid. Onder mentale gezondheid verstaan we goed in je vel zitten. ZonMw financiert verschillende projecten over mentale gezondheid en mentale weerbaarheid. Die projecten kunnen gaan over de hele samenleving, maar ook vaak over een speciale doelgroep, zoals bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking of daklozen.

Producten

Titel: Marktvaccinaties in Rotterdam.
Auteur: Merkelbach I, Sana S, Magnée T, Kocken P, Peeter R, Denktas S.
Magazine: TSG Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen
Titel: Zorg op afstand
Auteur: Healthy'R, Centrum voor gedragsonderzoek en ontwikkeling
Link: https://healthyr.nl/app/uploads/2021/11/HealthyR_zorg_op_afstand-Infographic.pdf

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Dit project geeft antwoord op de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat zijn de ervaringen van huisartsen, POH’s en doktersassistenten met de veranderde werkwijze en organisatie van de zorg in de huisartsenpraktijken in achterstandswijken in de fasen van Covid-19 maatregelen? 2. Wat is het huisartsenzorggebruik bij patiënten in achterstandswijken met lichamelijke chronische aandoeningen (o.a. DMII, COPD, astma), psychologische/psychiatrische of sociale problemen in de fasen van Covid-19 maatregelen? Beantwoording van deze vragen is urgent omdat zorg op afstand (telefonische consulten, videobellen, e-mail, e-health) en de barrières voor huisartsbezoek door Covid-19 mogelijk grote impact hebben op kwetsbare groepen. Inzicht is nodig bij welke groepen zorg op afstand kan worden ingezet en waar ruimte ontstaat voor aandacht aan patiënten voor wie de zorg het meest nodig is. Onder meer de hypothese wordt getoetst dat er een negatieve relatie is tussen zorg op afstand en een toename in leeftijd van patiënten en wonen in een buurt met hogere achterstandsscore. Op vier momenten wordt gemeten (minus 1 jaar voor de Covid-19 uitbraak, de periode van Covid-19 maatregelen, de periode van geleidelijke afschaling, en de periode van vroegsurveillance). In een kwalitatief design worden in herhaalde metingen data verzameld bij huisartsen, POH’s en assistenten van 15 huisartspraktijken in achterstandswijken over de veranderingen van praktijkvoering (interviews, dagboekje en enquête). In het kwantitatieve deel (observationeel onderzoeksdesign) worden de Huisartsen Informatie Systeem (HIS)-data (Rijnmond Gezond database) van consulten en morbiditeit van de deelnemende huisartsenpraktijken geanalyseerd. Opschaling van de positieve elementen van zorg op afstand is direct mogelijk met gebruik van reeds beschikbare ICT-middelen, zoals apps. De resultaten worden via de huisartsen in de expertadviesgroep en gemeente Rotterdam landelijk verspreid in overleg met LHV en verzekeraars.

Kenmerken

Projectnummer:
10430022010021
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2020
2023
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
dr. P.L. Kocken
Verantwoordelijke organisatie:
Erasmus Universiteit Rotterdam