Onderzoek naar veranderingen in zorggebruik tijdens COVID19: reden tot extra zorg(en)?

Dr. Silvan Licher (klinisch epidemioloog) en dr. Evelien de Schepper (huisarts-epidemioloog) van de Erasmus MC onderzoeken in de studie ‘Zorggebruik in de eerstelijnszorg tijdens de coronapandemie’ de verandering in zorggebruik in de huisartspraktijk. Welke zorgvragen worden door patiënten of zorgverleners uitgesteld? Wie zijn de risicogroepen en hoe zit het met zorgmijding? Samen schreven zij een blog, waarin zij hun verhaal delen.

Normaal gesproken heb je als onderzoeker een aantal maanden de tijd om een onderzoeksvoorstel te schrijven, maar tijdens een pandemie telt opeens elke seconde. Met jouw onderzoek een bijdrage kunnen leveren aan een maatschappelijk of biomedisch vraagstuk, dat is waar wij als klinisch epidemiologen voor zijn opgeleid. We gaan dan ook meteen van start en stellen in vier weken tijd het team samen. We leggen contact met belanghebbende partijen en schrijven het voorstel. Om in deze turbulente tijd, met lockdowns die veel vragen van ons privéleven en reguliere werkzaamheden, een voorstel te schrijven, werken we in ploegendiensten. Via WhatsApp geven we de pen aan elkaar door.

Terwijl wij het voorstel schrijven start het onderzoekscentrum van Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO), een langlopende populatiestudie in de wijk Ommoord te Rotterdam, met het uitdraaien van vragenlijsten. De deelnemers worden ondervraagd over COVID-19, zorggebruik, sociale gezondheid en gerelateerde onderwerpen aan de pandemie. De respons rate is bijzonder hoog. Er zijn namelijk meer dan 6000 deelnemers, gemiddeld 70 jaar oud, bereid om mee te doen met deze vragenlijsten. Een vragenlijst binnen een dergelijke populatie is uniek en zal later antwoord geven op onze meest belangrijke vraag: in hoeverre hebben mensen hun (huis)arts gemeden tijdens de pandemie, terwijl zij wel medische klachten hebben? Op datzelfde moment worden de Rotterdamse huisartsen van Integrale Zorggroep Eerstelijn Rijnmond (IZER) uitgenodigd om zich aan te sluiten bij de Rijnmond Gezond database, zodat we beter zicht krijgen op de daadwerkelijk geleverde zorg in de huisartspraktijk.

Er gaan weken voorbij waarin metro’s leeg zijn, stoplichten verspringen voor lege wegen en speeltuinen er verlaten bij liggen. Onderweg naar het Erasmus MC is niemand te zien, totdat de liften open gaan in het Na gebouw van het Erasmus MC waar we werken. Veel bedrijvigheid en lege koffiebekertjes. Stapels ingevulde vragenlijsten liggen te wachten om te worden verwerkt. Data-analisten proberen grip te krijgen op alle verzamelde data. De spanning is dagelijks voelbaar. Wat zijn de besmettingscijfers vandaag? Komen er nieuwe maatregelen? Hoeveel mensen hebben vandaag hun vragenlijst opgestuurd? Welke huisartsen willen meewerken aan de database?

Het onderzoek vormt zich voor onze ogen, maar de antwoorden laten nog op zich wachten. Het geeft onzekerheid, maar ook een zekere mate van ongeduldigheid. De wereld zoekt vandaag naar oplossingen en verlangde gisteren al naar antwoorden. Er komen regelmatig verzoeken binnen: ‘is er al iets te melden op basis van jullie data?’, ‘kunnen wij het beleid aanpassen of nieuw beleid sturen op jullie bevindingen?’

We werken zo hard als we kunnen en kijken ondertussen met een schuin oog naar elkaar om ervoor te zorgen dat het team wel een goede werkbalans houdt.

Vlak voor de kerst in 2020 is het dan zo ver, de eerste resultaten zijn binnen! Nu nog opschrijven in de vorm van een wetenschappelijk artikel. Alhoewel we allemaal ervaren onderzoekers zijn, is dit nieuw voor ons. Traditioneel wachten we op een publicatie die is nagekeken door onafhankelijke collega-onderzoekers, om vervolgens de ‘buitenwereld’ te informeren. Daar is dit keer geen tijd voor, maar breken met de regels van de wetenschap is een no-go. We besluiten tot een middenweg: we rapporteren de rauwe cijfers in een eerste persbericht. Uiteindelijk zijn wij het onderzoek gestart om de maatschappij tijdig te informeren, en via deze weg is dat zeker gelukt want het bericht wordt wijd verspreid.

De eerste tekenen van de eerder vermeden of uitgestelde zorg beginnen zich inmiddels te tonen. Er volgen observaties van verder gevorderde stadia van kanker dan gebruikelijk, gemiste beroertes en uitgestelde operaties. Een nieuw schouwspel voltrekt zich momenteel: uitgebluste zorgverleners die weer een winter vol met infecties ingaan. Ondertussen lopen collega-zorgprofessionals twee afdelingen verderop op hun tandvlees om de achterstand in uitgestelde zorg weg te werken. Het is wachten op een stabiele groepsimmuniteit. En ook als dit is bereikt, zullen de naweeën van de pandemie nog lang voelbaar zijn. Tot die tijd is er reden tot extra zorg(en).

Inmiddels zijn de eerste resultaten gepubliceerd in PLOS medicine op 23 november 2021 en op 29 december 2021 in het tijdschrift Neurology.

Dit onderzoek is één van de 4 onderzoeken naar het onderwerp uitgestelde zorg. Door de COVID-19-pandemie zijn geplande operaties en behandelingen deels uitgesteld. Deze gestapelde zorg legt extra druk bij patiënten en zorgprofessionals. De resultaten van dit onderzoek en aanverwante onderzoeken geven inzicht in mogelijke gevolgen van deze uitgestelde zorg, waardoor beleid eventueel aangepast kan worden ten einde kwalitatief hoogstaande zorg kunnen blijven leveren.

ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.