Uitproberen, aanpassen, opbranden?

Daan Westra en Bram Fleuren, leiden samen het project: ‘Uitproberen, aanpassen, opbranden? ’aan de Universiteit Maastricht. In dit project onderzoeken zij, samen met hun team, hoe ziekenhuizen zich aan de COVID-19 pandemie aanpassen en welke gevolgen dit heeft voor de duurzame inzetbaarheid van hun personeel. In deze blog vertellen zij over hun ervaringen binnen het onderzoek.

Organisatie van zorg

Al vroeg in de COVID-19 pandemie moest de zorg alle zeilen bijzetten om de golf aan patiënten te kunnen helpen. Uit verschillende delen van de wereld doken indrukkwekkende beelden op van zorgverleners die tot het uiterste gingen. Het virus bleek al snel niet alleen een medisch-inhoudelijke uitdaging, maar ook een essentieel organisatie- en personeelsvraagstuk te worden.

Zorgorganisaties moesten zichzelf in zeer korte tijd snel aanpassen aan de nieuwe omstandigheden, zonder te weten hoe de situatie zich verder zou ontwikkelen en hoe de veranderingen die zij doormaakten zouden uitpakken. Dat het een zware wissel zou trekken op het personeel was echter al duidelijk. Om vanuit onze vakgebieden een bijdrage te kunnen leveren aan het complexe vraagstuk hoe ziekenhuizen de crisis konden doorstaan zonder daarbij hun personeel op te branden, startten we ons project.

Limburgse lessen

In ons project hebben we een jaar lang de 5 grootste Limburgse ziekenhuizen in detail gevolgd. Omdat de COVID-19 pandemie vooral een zware impact had op deze Limburgse ziekenhuizen vergeleken met andere provincies, zijn er voor het hele land belangrijke lessen te leren uit onze studie.

Door de hoge concentratie besmettingen in het zuiden van het land aan het begin van de COVID-19 pandemie in Nederland, werden ziekenhuizen in Limburg (maar ook Brabant) als eersten geconfronteerd met de uitdagingen die COVID-19 met zich meebrengen. Zorg moest op- en afgeschaald worden, logistieke vraagstukken rondom patiënten en personeelsinzet drongen zich op en tegelijkertijd moest personeel beschermd worden tegen de fysieke, maar ook psychologische werkomstandigheden. De lessen die we van de Limburgse ziekenhuizen leren, delen we in het komend jaar met ziekenhuizen in de rest van Nederland.

COVID-19 als vergrootglas

Doordat de Limburgse ziekenhuizen hun volledige medewerking verlenen aan het onderzoek, komen er uit de eerste fase van het project al verschillende belangrijke bevindingen naar voren. Uit interne documenten en interviews met personeel blijkt bijvoorbeeld dat het voor ziekenhuizen een uitdaging om zich continu op de veranderlijke omstandigheden aan te passen. De interviews wijzen daarnaast uit dat de toewijding van medewerkers aan de COVID-19 zorg door uitputting, tegenstrijdige verantwoordelijkheden en een gevoel van gebrek aan waardering afneemt. Analyses van vragenlijstgegevens van meer dan 1000 medewerkers laten zien dat goede relaties binnen afdelingen een essentiële beschermfactor is wanneer medewerkers zich zorgen maken om COVID-19. Uit die gegevens blijkt bovendien dat duidelijkheid over de werkomstandigheden belangrijk is in het reduceren van de emotionele belasting van het ziekenhuispersoneel.

Al met al fungeert de COVID-19 pandemie vooral als vergrootglas van bestaande problemen. De pandemie heeft bijvoorbeeld het (dreigende) personeelstekort en de hoge werkdruk in de zorg prominent aan het licht gebracht. Ons onderzoek levert daarom belangrijke inzichten op, zoals het belang van een goede psychosociale werkomgeving. Die inzichten zijn direct toe te passen, bijvoorbeeld door zoveel mogelijk duidelijkheid te geven aan vaste (COVID-19) teams. Op die manier helpen we de zorg om zo goed mogelijk voor haar belangrijkste onderdeel te zorgen; het personeel.

Meer informatie

Context organisatie van zorg

Dit onderzoek is één van de 10 onderzoeken naar het onderwerp ‘organisatie van zorg’. De COVID-19-pandemie heeft een negatieve impact gehad op het gehele zorgsysteem in Nederland. De resultaten van dit onderzoek helpen bij het inrichten van zorg, zodat hoogwaardige kwaliteit van zorg geleverd kan blijven worden. Dit geldt zowel voor ziekenhuiszorg, als huisartsenzorg, geestelijke gezondheidszorg en thuiszorg.

ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.