Wat is de waarde van de innovaties van morgen? Is het kostenbesparing voor de maatschappij? Winst in overleving of betere kwaliteit van leven voor de patiënt? Ontzorging van zijn of haar naasten? Financiële winst voor de ontwikkelaar van de innovatie? Toegankelijkheid of bemensbaarheid van de zorg?
Vraag het tien personen en je krijgt mogelijk tien verschillende antwoorden. Het begrip waarde bestaat uit diverse domeinen, die ingevuld en ingekleurd worden afhankelijk van bijvoorbeeld de persoon die je het vraagt, het gekozen perspectief, het specifieke zorgstelsel of de marktregulering. Tegelijkertijd is waarde een sleutelbegrip voor innovaties in de zorg. Een duidelijke waardepropositie kan bijvoorbeeld helpen om financiering te krijgen voor ontwikkeling of onderzoek van een innovatie, om het R&D proces efficiënt in te richten, en om eindgebruikers te overtuigen de innovatie te onderzoeken en/of gebruiken.
Veel innovatoren stranden bij die laatste horde. Omdat waarde afhankelijk is van verschillende factoren, is het lastig voor ontwikkelaars om, met slechts de eigen expertise, een compleet beeld van de waarde van een innovatie te schetsen. De belangen en behoeften, maar ook de specifieke rol van een stakeholder beïnvloeden hoe waarde wordt beredeneerd. Andersom wordt ook de uitgedragen waarde van een innovatie vaak afgestemd op het publiek. Waardeclaims van medische innovaties worden overigens lang niet altijd in de context van de zorgpraktijk geplaatst. Enthousiasme en hoop kunnen drijfveren zijn voor ontwikkelaars om een innovatie te ontwikkelen, maar ook voor eindgebruikers om een medische innovatie snel aan te nemen en/of te implementeren.
Moeten we dan naar consensus over wat waarde van een innovatie is? Moet het bijvoorbeeld altijd extra kwaliteit van leven of levensjaren opleveren? Nee, want feit blijft dat verschillende innovaties verschillende soorten waarde hebben. Een diagnose bij een kind met een ontwikkelingsachterstand kan heel waardevol zijn voor de ouders, ook al is er geen behandeling en heeft de diagnose geen invloed op de kwaliteit van leven of levensverwachting van het kind. Laten we de definitie van waarde juist niet dicht timmeren, maar laten we open blijven staan voor verschillende perspectieven. Het breed verkennen en zorgvuldig framen van de waardepropositie voor specifieke stakeholders zal de innovatie ten goede komen.
Door vroeg in de ontwikkeling van een innovatie in gesprek te gaan over waarde, en deze in maat en getal uit te drukken, kan waardevolle kennis worden opgehaald. Waar zien verschillende stakeholders de waarde van de innovatie, hoe kan deze waardevol worden ingezet, en wat is daarvoor nodig? Hoe kan de waarde van de innovatie vergroot worden, en hoe kan dit tijdens en aan het einde van het innovatieproces worden aangetoond? Omdat uiteindelijk elke innovatie zich zal moeten bewijzen, is het van belang om al vroeg te begrijpen wat de waarde kan zijn, en hoe je die zou kunnen meten. Vroege Health Technology Assessment (HTA) biedt methoden om dit te verkennen. Eindgebruikers zullen dan sneller overtuigd zijn van de waarde van de innovatie, als onderzoek positieve resultaten laat zien, wat de implementatie zal versnellen. Op die manier komen waardevolle innovaties sneller bij de patiënt.
Uiteindelijk hebben alle partijen belang bij een waardevolle toepassing van innovatie in de zorg. Laten we elkaar scherp houden gedurende het ontwikkel- en onderzoeksproces van zorginnovaties. Hebben we het einddoel nog voldoende in zicht, de waarde van de innovaties van morgen voor de patiënt? Ontwikkelen we de innovaties die waardevol kunnen zijn, die de zorg gaan veranderen, omdat er behoefte aan is en niet alleen omdat het technisch mogelijk is? Besteden we onderzoeksgeld aan de innovaties die ertoe gaan doen, die het verschil gaan maken? Investeren we als ziekenhuis tijd en middelen aan die innovaties die van waarde zijn voor onze zorg? Als we dit vroeg met elkaar bespreken, naar elkaar luisteren, en open staan voor verschillende opvattingen, kunnen we al in een vroege fase bijdragen aan de uiteindelijk waardevolle inzet van innovaties in de zorg, en daarmee bijdragen aan een doelmatig en houdbaar zorgsysteem.
Geert Frederix is universitair hoofddocent in het UMC Utrecht en hoofd van de afdeling Health Technology Assessment. Janneke Grutters is universitair hoofddocent aan het Radboudumc, verbonden aan de afdelingen Health Evidence en Operatiekamers. Zij zetten zich in voor de toepassing en verbetering van de (vroege) evaluatie van de waarde van zorginnovaties.