Zou je een levensreddend medicijn weigeren als er voor de ontwikkeling proefdieren gebruikt zijn? Dit is natuurlijk een prikkelende vraag. Doch, in de strijd tegen corona hoor ik niemand over het gebruik van proefdieren voor de ontwikkeling van een goede behandeling en diagnostiek.
Hetzelfde geldt voor immunotherapie. Zonder het gebruik van proefdieren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek zou immunotherapie nu nog in de kinderschoenen staan. Alle Nobelwaardige ontdekkingen in dit onderzoeksveld zijn namelijk gedaan met behulp van proefdieren, om vervolgens vertaald te worden naar de mens. Immunotherapie is niet meer weg te denken uit de oncologie, waar het heel veel kankerpatiënten uitzicht geeft op een toekomst. Deze mogelijkheid is dus een direct gevolg van het gebruik van proefdieren. Daarmee is het hoogst onwaarschijnlijk dat een kankerpatiënt enige vorm van therapie zal weigeren.
Als onderzoeker in opleiding deed ik onderzoek naar immuuncellen van de mens in het laboratorium van Hergen Spits te Amsterdam. Dit onderzoek vormde de basis voor de ontwikkeling van een medicijn dat een ernstig verloop kan voorkomen bij Respiratoir Syncytieel virus (RS-virus) geïnfecteerde baby’s. Het RS-virus is specifiek ziekmakend voor baby’s en staat wereldwijd te boek als de tweede doodsoorzaak van baby’s, met 118.000 doden per jaar. Voor de ontwikkeling van een medicijn heeft Hergen Spits en zijn team een antilichaam uit de mens geïsoleerd dat specifiek tegen het RS-virus is gericht. Hiervoor zijn geen proefdieren gebruikt. Door fundamenteel onderzoek aan antilichaam-producerende cellen te combineren met innovatie, is dit medicijn proefdiervrij ontwikkeld.
Deze twee voorbeelden geven mijns inziens goed weer hoe we met proefdieren kunnen omgaan in wetenschappelijk onderzoek. Zonder proefdieren was er geen immunotherapie. Daar tegenover staat dat er altijd nieuwe ontwikkelingen zijn die tot nieuwe inzichten en technieken leiden, waardoor er minder proefdieren gebruikt hoeven te worden.
De meeste innovaties komen voort uit fundamenteel onderzoek. Intrinsiek aan dit type onderzoek is dat er niet altijd een vooropgezet plan is voor innovatie, valorisatie of een verminderde inzet van proefdieren. Zo heeft mijn team in het LUMC, in nauwe samenwerking met het laboratorium van Martijn Verdoes (Radboudumc), een genoom modificatie techniek ontwikkeld om bestaande cellen die antilichaam produceren, te modificeren. Ons plan was om makkelijk, snel en goedkoop specifieke antilichamen te kunnen veranderen en te produceren. Een groot bijkomend voordeel van deze innovatie is dat er minder proefdieren nodig zijn voor de productie van antilichamen. Om deze reden hebben wij voor dit werk recent de Willy van Heumen prijs ontvangen, een prijs die wordt uitgereikt voor onderzoek naar het terugdringen van het gebruik van proefdieren.
Onze regering heeft in het verleden geroepen dat Nederland in 2025 proefdiervrij moet zijn. In plaats van deze onrealistische oproep, die het debat over dit onderwerp alleen maar polariseert, kan de regering beter zorgen voor een goed gefinancierde wetenschappelijke sector. Met voldoende ruimte voor de oorsprong van innovatie middels fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Door de mens centraal te zetten in plaats van proefdier gebruik (in de toekomst) te verbieden, zal het gebruik van proefdieren verminderd worden. Recente innovaties hebben voor excellente proefdier vrije mogelijkheden gezorgd, zoals organ-on-a-chip en het kweken van organoïden. Door deze lijn door te trekken, kunnen er op termijn nog meer humaan gerichte onderzoeken en innovaties ontstaan. En daarmee ook de (proefdier-arme) therapieën van morgen.