Mobiele menu

Advance Care Planning in de eerste lijn voor de kwetsbare oudere patiënt en diens naasten

Projectomschrijving

Wanneer zorgverleners op de hoogte zijn van voorkeuren voor zorg rond het levenseinde van oudere patiënten, kunnen ze naar deze kennis handelen. Echter, gesprekken tussen de huisarts en de patiënt over aspecten van zorg rond het levenseinde komen vaker voor onder patiënten die overlijden aan kanker in vergelijking tot patiënten die overlijden aan een andere levensbedreigende ziekte. Gesprekken komen bovendien minder vaak voor bij mensen met een diagnose van dementie.

Doel

Doorontwikkelen van ervaringen met Advance Care Planning (ACP) uit West-Friesland en materialen zodat ze houvast geven voor brede toepassing van ACP en bruikbaar zijn in zowel huisartsenpraktijken als woonzorgcentra, alsmede het optimaliseren van de implementatie van ACP. Daarnaast willen wij inzicht krijgen in de effecten en mogelijke verbeterpunten van (toepassing van) ACP door een proces- en effectevaluatie en brede implementatie van ACP in Consortium Noord Holland en Flevoland bij positieve ervaringen.

Aanpak/werkwijze

Op basis van een raadpleging van experts en literatuuronderzoek werden een voorlopig draaiboek en training gemaakt voor implementatie van ACP. Vervolgens is ACP in 5 huisartsenpraktijken en 5 woonzorgcentra geïmplementeerd. Verpleegkundigen of eerst verantwoordelijk verzorgenden (EVV’ers) voerden een 1e gesprek met de patiënt en naaste, ter voorbereiding voor het gesprek met de huisarts, dat volgde. De verpleegkundigen en EVV’ers kregen een training in ACP van 3 sessies, met vervolgsessies om praktijkervaringen uit te wisselen. Een dossieronderzoek, een voor- en nameting onder patiënten, naasten en huisartsen en focusgroepen werden uitgevoerd om de zorg te evalueren.

Resultaten

Er zijn een draaiboek voor implementatie van ACP in de eerste lijn en een trainingsmodule voor ACP ontwikkeld. Implementatie van ACP in de eerste lijn was succesvol gezien de stijging in het aantal gesprekken en wilsverklaringen. De ervaringen van zorgverleners en ouderen zijn doorgaans positief. Het proces van implementatie verloopt beter in huisartsenpraktijken die samenwerken met hun eigen praktijkondersteuner, dan bij woonzorgcentra. Dit heeft onder andere te maken met de korte lijnen wanneer de zorgverleners samenwerken binnen dezelfde organisatie en locatie. De resultaten zijn te vinden op Palliaweb.

Afbeelding

Projectleider Annicka van der Plas en huisarts Astrid Kodde maakten onder andere een document voor patiënten met 11 voorbereidende vragen voor het ACP-gesprek. 'Dit document helpt huisartsen ook de mensen te bereiken die hier zelf niet snel over beginnen,' vertelt Kodde.

> Lees het interview

ZonMw en proactieve zorgplanning

Dit project financieren we vanuit ons programma Palliantie. Het tijdig herkennen en bespreekbaar maken van het levenseinde helpt patiënten en naasten om over hun doelen, wensen en behoeften rondom de palliatieve fase na te denken. Het is belangrijk dat zorgverleners tijdig en regelmatig hierover in gesprek gaan en dit inventariseren en vastleggen. Vanuit ons programma financieren we onderzoek naar handvatten voor proactieve zorgplanning en de toepassing daarvan in de zorgpraktijk.

Verslagen


Eindverslag

Wanneer zorgverleners op de hoogte zijn van voorkeuren voor zorg rond het levenseinde van oudere patiënten, kunnen ze naar deze kennis handelen. Advance Care Planning (ACP) is een hulpmiddel om te zorgen dat zorg aansluit bij de wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten. In dit project zijn een draaiboek voor implementatie van ACP in de eerste lijn en een trainingsmodule voor ACP ontwikkeld.
Wanneer zorgverleners op de hoogte zijn van voorkeuren voor zorg rond het levenseinde van oudere patiënten, kunnen ze naar deze kennis handelen. Advance Care Planning (ACP) is een hulpmiddel om te zorgen dat zorg aansluit bij de wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten. Dit project bouwt voort op ervaringen met ACP in West Friesland waar verpleegkundigen en eerstverantwoordelijk verzorgenden van woonzorgcentra een eerste gesprek hebben met de bewoner (als opmaat voor ACP met de huisarts). De doelstellingen zijn: 1) De bestaande training en materialen bruikbaar maken voor zowel huisartsen praktijken als woonzorgcentra; 2) het verkrijgen van inzicht in effecten en mogelijke verbeterpunten van (toepassing van) ACP; 3) brede implementatie van ACP in Consortium Noord Holland en Flevoland bij positieve ervaringen. Eindproducten zijn een draaiboek voor implementatie van ACP in de eerste lijn, een trainingsmodule voor ACP, wetenschappelijke onderbouwing voor het gebruik van ACP.

Samenvatting van de aanvraag

In Nederland is 16,5% van de inwoners ouder dan 65 jaar. Dit aandeel van ouderen in de bevolking groeit in de komende jaren. Een deel van deze ouderen is kwetsbaar wat wil zeggen dat er sprake is van een opstapeling van lichamelijke, psychologische en sociale beperkingen in het functioneren, waardoor de kans op ongunstige zorguitkomsten toeneemt (SCP, 2011). Onder patiënten van 65 jaar of ouder die in het ziekenhuis werden opgenomen via de Spoedeisende Hulp, kwamen onder kwetsbare patiënten meer complicaties voor (zoals blaasontsteking en longontsteking) dan onder niet-kwetsbare patiënten, en van de 5 patiënten die in het ziekenhuis overleden waren allen kwetsbaar (Joseph et al, 2014). Na een operatie neemt de kans toe op overlijden binnen een jaar naarmate de patiënt kwetsbaarder is (Kim et al, 2014). Wanneer zorgverleners op de hoogte zijn van voorkeuren voor zorg rond het levenseinde van patiënten, kunnen ze naar deze kennis handelen. Echter, gesprekken tussen de huisarts en de patiënt over aspecten van zorg rond het levenseinde komen vaker voor onder patiënten die overlijden aan kanker in vergelijking tot patiënten die overlijden aan een andere levensbedreigende ziekte (Abarshi, 2011). Gesprekken komen bovendien minder vaak voor bij mensen met een diagnose van dementie (Evans, 2014). Advance Care Planning (ACP) is een hulpmiddel om te zorgen dat zorg aansluit bij de wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten. ACP is een continu proces waarin wensen en doelen van zorg rond het levenseinde tijdig besproken en geregistreerd worden. De patiënt wil keuzes rond behandeling en ondersteuning vaak in samenspraak met diens naasten maken. Het is daarom van belang de naaste van het begin af aan actief in het ACP gesprek te betrekken. Dit project bouwt voort op ervaringen met ACP in de eerste lijn in West Friesland. ACP wordt nu op kleine schaal, bij twee organisaties in West Friesland, toegepast, terwijl er binnen Consortium Noord Holland en Flevoland veel animo is voor systematische toepassing van ACP. De doelstellingen van dit project zijn: 1) Doorontwikkelen van de bestaande training en materialen zodat ze houvast geven voor brede toepassing van ACP en bruikbaar zijn in zowel huisartsen praktijken als woonzorgcentra, alsmede het optimaliseren van de implementatie van ACP; 2) het verkrijgen van inzicht in effecten en mogelijke verbeterpunten van (toepassing van) ACP middels een proces- en effectevaluatie; 3) brede implementatie van ACP in Consortium Noord Holland en Flevoland bij positieve ervaringen. Implementatie van ACP is geslaagd wanneer ACP wordt toegepast en de doelen van ACP worden bereikt. Dit betekent dat met minstens 60% van de bewoners in woonzorgcentra en 60% van de kwetsbare patiënten in de huisartsenpraktijken ACP gesprekken worden gevoerd. Doelen van ACP zijn: de huisarts en naaste zijn op de hoogte van de wensen van de patiënt met betrekking tot opname, reanimatie, beademing, chirurgie, behandeling (zoals bijvoorbeeld antibiotica), kunstmatige voedsel- en vochttoediening, gewenste plaats van overlijden; de geboden zorg is zoveel mogelijk in overeenstemming met de wensen van de patiënt. Op basis van een raadpleging van experts en literatuuronderzoek worden een voorlopig draaiboek en training gemaakt voor implementatie van ACP. Vervolgens wordt ACP in 5 huisartsenpraktijken en 5 woonzorgcentra geïmplementeerd. Verpleegkundigen of eerst verantwoordelijk verzorgenden (EVV’ers) voeren een eerste gesprek met de patiënt en naaste, ter voorbereiding voor het gesprek met de huisarts, dat volgt. De verpleegkundigen en EVV’ers krijgen een training in ACP van 3 sessies, met vervolgsessies om praktijkervaringen uit te wisselen. De volgende activiteiten worden uitgevoerd om de zorg te evalueren: dossier onderzoek, een voor- en nameting onder patiënten, naasten en huisartsen, en focusgroepen. Bij positieve evaluatie volgt een bredere implementatie in het consortium. Eindproducten van het project zijn een draaiboek voor implementatie van ACP in de eerste lijn, een trainingsmodule voor ACP, wetenschappelijke onderbouwing voor het gebruik van ACP.

Kenmerken

Projectnummer:
844001211
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2016
2020
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. A. van der Plas
Verantwoordelijke organisatie:
Amsterdam UMC - locatie VUmc