Bevorderen van plezierige fysieke activiteiten en kwaliteit van leven bij dementie: onderzoek naar de (kosten)effectiviteit van exergaming

Onderzoek laat zien dat bewegen een positieve invloed heeft op conditie, functioneren, gezondheid en welzijn. Lichamelijke inactiviteit is gerelateerd aan negatieve gezondheidsuitkomsten, zoals mortaliteit, verminderd welzijn en sociale participatie en een toename van gezondheidsgerelateerde kosten. Ook voor mensen met dementie is er toenemend bewijs voor de gunstige effecten van lichamelijke activiteit op het lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal functioneren. Ondanks de genoemde voordelen, blijken mensen met dementie vaak zeer inactief te zijn. Redenen hiervoor zijn dat zij vaak belemmeringen ervaren om lichamelijke activiteiten te ondernemen, bijvoorbeeld door oriëntatieproblemen, die het moeilijker maken om zelfstandig activiteiten buitenshuis te ondernemen, en vermindering van initiatief en motivatie. Exergaming is een innovatieve manier van lichamelijke oefening (exercise) in een virtuele (gaming) omgeving. De technologie registreert de bewegingen van de ‘speler’ en dit beïnvloedt het spel of de digitale omgeving. Er zijn verschillende toepassingen, zoals bijvoorbeeld fietsen op een hometrainer in een digitale omgeving waarbij je afhankelijk van de fietssnelheid op een digitaal scherm een omgeving krijgt te zien waar je doorheen fietst. Verwacht wordt dat deze speelse manier van bewegen mensen met dementie zal motiveren om op een leuke en veilige manier (binnenshuis) bewegingsactiviteiten te ondernemen waardoor zij hun lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal functioneren op peil houden of verbeteren. De afgelopen jaren zijn verschillende exergaming interventies op de markt gekomen. Deze worden voornamelijk in dagcentra, revalidatiecentra en verpleeghuizen gebruikt. Uit kleinschalige studies bij mensen met dementie blijkt dat zij exergaming leuk vinden, er langer door blijven bewegen en ook dat soms door de videobeelden herinneringen worden opgeroepen, waardoor zij ook mentaal actief worden. Doordat zij zelf gemotiveerd waren om te bewegen, verminderde ook de werkdruk voor het personeel. Deze bevindingen zijn veelbelovend, maar gedegen onderzoek naar de effecten en kosteneffectiviteit in vergelijking met reguliere bewegingsactiviteiten ontbreekt tot op heden. In het huidige project willen wij in deze leemte voorzien. We beogen een gerandomiseerde klinische trial uit te voeren naar de effectiviteit en kosteneffectiviteit van exergaming bij mensen met dementie en mantelzorgers die gebruik maken van een dagvoorziening in vergelijking met gebruikelijke beweegactiviteiten. We gaan daarbij na of exergaming leidt tot meer fysieke activiteiten, en tevens een positief effect heeft op het lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal functioneren van mensen met dementie en op ervaren belasting van mantelzorgers. Ook onderzoeken we hoe mensen met dementie de verschillende exergaming activiteiten waarderen (tevredenheid/plezier) en of dit verband houdt met de ernst van dementie of andere kenmerken, en we onderzoeken de kosten-effectiviteit in vergelijking met gebruikelijke beweegactiviteiten voor mensen met dementie in dagcentra. Het onderzoek vindt plaats bij 224 deelnemers van 24 dagcentra (en hun mantelzorgers). De deelnemende organisaties zijn ofwel bereid exergaming apparatuur (met korting) aan te schaffen (of te leasen) als zij in de exergaming groep worden ingeloot of zij hebben zowel dagcentra met als zonder exergaming (en door loting wordt bepaald welke afdeling meedoet). De experimentele interventie bestaat uit exergaming activiteiten gericht op interactief fietsen in combinatie met een digitaal scherm (met verschillende soorten videos). De betreffende dagcentra krijgen adviezen over de wijze van aanbieding van de exergames volgens de meest recente inzichten uit de praktijk, literatuur en van de Coalitie Applied Gaming. In de controlegroep zonder exergaming worden alleen de gebruikelijke beweegactiviteiten uitgevoerd. In de exergaminggroep (experimentele groep) en de gebruikelijke beweegactiviteitengroep (controlegroep) vinden metingen en interviews bij de deelnemers plaats bij aanvang van deelname in het dagcentrum en na 3 en 6 maanden. Er worden achtergrondgegevens verzameld en gegevens over de verschillende uitkomstmaten. Bij mensen met dementie: hoeveelheid fysieke activiteiten, lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal functioneren en kwaliteit van leven. Bij mantelzorgers: ervaren belasting. Daarnaast worden de kosten voor de implementatie en uitvoering van de beweegactiviteiten bij de deelnemende organisaties geïnventariseerd. De analyses worden gedaan met beschrijvende statistiek, mixed model regressie en QUINT analyses. Voor de kosteneffectiviteitsanalyse worden bivariate regressieanalyses in combinatie met bootstrapping gebruikt. De resultaten worden verspreid via onder meer wetenschappelijke en vakpublicaties, een toegankelijke factsheet, congressen, symposia, relevante websites en social media.