The evaluation of a careprogram to increase the detection and treatment of depression in nursing homes

Depressie is een groot probleem in verpleeghuizen. Het aandeel mensen met een depressie is veel hoger in verpleeghuizen dan in de thuissituatie. Depressie is een aanslag op de kwaliteit van leven van verpleeghuisbewoners en hangt samen met meer gebruik van zorg en zelfs met een hogere kans om te sterven. Desondanks wordt deze aandoening in verpleeghuizen onvoldoende opgespoord en behandeld. Het structureel opsporen van depressieve klachten met gevalideerde screeningsinstrumenten komt niet of nauwelijks voor. Uit onderzoek blijkt dat een depressie¬behandeling het meest effectief is wanneer zogenoemde psychosociale interventies worden toegepast. Dit zijn behandelingen die zich richten op psychologische en sociale aspecten, zoals gesprekken met een psycholoog en het ondernemen van specifieke activiteiten. Momenteel is een depressiebehandeling in verpleeghuizen echter vaak alleen medicamenteus. Tot nog toe is er weinig onderzoek gedaan naar depressiebehandeling in verpleeghuizen, en zorgprogramma’s voor depressie zijn vooral in de thuissituatie en in de geestelijke gezondheidszorg toegepast. Dit geldt helemaal voor een systematische benadering voor de opsporing van depressie.
De aanwezigheid van verschillende disciplines in Nederlandse verpleeghuizen zoals arts, verzorgende, psycholoog en activteitenbegeleider, biedt uitstekende mogelijkheden om depressies op een effectieve manier op te sporen en te behandelen. Met het doel de depressiezorg in verpleeghuizen te verbeteren heeft het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) een multidisciplinair zorgprogramma ontwikkeld: Doen bij Depressie (‘Act in case of Depression’).
Aangezien depressie onvoldoende wordt herkend, is het van groot belang dat multidisciplinaire teams niet alleen over procedures beschikken om depressies te behandelen, maar ook over structurele procedures om depressieve klachten op te sporen. Doen bij Depressie biedt dan ook een direct implementeerbaar werkplan om depressieve klachten en depressies zowel op te sporen als te behandelen. Het is een praktisch toepasbare uitwerking van nationale en internationale richtlijnen voor depressiezorg die in nauwe samenwerking met ouderenpsychologen en specialisten oudergeneeskunde tot stand is gekomen om aansluiting bij de dagelijkse praktijk te waarborgen. In de periode van mei 2009 tot en met april 2011 is een multi-center gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek uitgevoerd om de (kosten)effectiviteit van het werken volgens Doen bij Depressie in de dagelijkse praktijk te testen. Hiervoor is Doen bij Depressie ingevoerd op 33 verpleeghuisafdelingen van 23 locaties: 17 afdelingen voor mensen met vooral lichamelijke aandoeningen (somatische afdelingen) en 16 afdelingen voor mensen met dementie (psychogeriatrische afdelingen). Het bleek dat Doen bij Depressie op somatische afdelingen het aantal mensen met depressie verlaagde (7% daling) en ook de ernst van depressieve klachten. Op psychogeriatrische afdelingen voor mensen met dementie bleek Doen bij depressie vooral een effect te hebben op apathie (de score op een schaal voor apathie daalde met 13%). De scores van bewoners op vragen over hun kwaliteit van leven verbeterden ook op beide soorten afdelingen. Hoewel de bij het project betrokken afdelingshoofden, artsen en psychologen het zorgprogramma relevant en toepasbaar vonden, viel de implementatie tegen. De onderdelen voor het opsporen en vaststellen van depressie werden in 76% van de gevallen waar het nodig was daadwerkelijk uitgevoerd. Behandeling werd maar in 40% van de benodigde gevallen toegepast. Hiervoor gaven de betrokkenen verschillende redenen, maar deze hadden gemeen dat het organisatorische factoren waren, bijv. hoge werkdruk, beperkte tijd, frequente personeelswisselingen en openstaande vacatures, communicatie- en samenwerkingsproblemen.
Tijdens het onderzoek bleken de kosten van het werken volgens Doen bij Depressie niet hoger te zijn dan de kosten van de gebruikelijke depressiezorg, terwijl er gunst