Sinds 2016 hebben gemeenten actief ingezet op het ontwikkelen van integratie- en participatietrajecten voor vluchtelingen. Bekend is dat gezondheid een rol speelt in de arbeidsmarktpositie van deze groep. Voor gemeenten is het echter vaak moeilijk om in te schatten in hoeverre de psychische of fysieke gezondheid een belemmering vormt voor werk of participatie en wat dit dan betekent voor de in te zetten trajecten. In dit project is een verkennend onderzoek gedaan naar de rol van gezondheid van statushouders bij de gemeentelijke dienstverlening richting werk en participatie. Wat zijn de ervaringen van statushouders? Ook is in kaart gebracht welke kennis en handvaten klantmanagers en trajectbegeleiders nodig hebben om de juiste trajecten te kiezen.
In drie gemeenten (Amersfoort, Amsterdam en Katwijk) is het lokale gezondheidsbeleid ten behoeve van vluchtelingen en de uitvoeringspraktijk in kaart gebracht. Ook zijn vluchtelingen geïnterviewd over hun visie op de rol van gezondheid in relatie tot de ingezette trajecten.
Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is dat het signaleren en bespreekbaar maken van gezondheidsvraagstukken niet altijd eenvoudig is. Het opbouwen van een vertrouwensband en het voortdurend alert blijven op de gezondheid tijdens de begeleiding is daarom essentieel. Bovendien moet de professional daarbij ook aandacht hebben voor andere stressfactoren, zoals een problematische thuissituatie. Om een traject richting werk en participatie het beste vorm te geven wanneer er sprake is van gezondheidsproblematiek, is maatwerk een belangrijke randvoorwaarde. Geen enkele situatie is hetzelfde. Voor een goede - op de persoon afgestemde - begeleiding heeft de professional voldoende handelingsvrijheid en tijd nodig. Daarnaast moet er voldoende aanbod zijn op zorg- en welzijnsvlak, afgestemd op vluchtelingen. Dit is overigens ook een knelpunt. Zo is specialistische zorg vaak niet meteen beschikbaar of toegankelijk: er zijn wachtlijsten, zorgtrajecten zijn niet altijd afgesteld op vluchtelingen, en de kosten van trajecten die gemoeid zijn met het gebruik maken van zorg spelen soms een belemmerende rol. Professionals kunnen proberen de wachttijd naar formele zorg te overbruggen door gebruik te maken van het informele aanbod in de omgeving. Ook kunnen zij de vluchteling stimuleren andere activiteiten te ondernemen die bijdragen aan het welbevinden, zoals sporten en bewegen.
Het onderzoek heeft geresulteerd in een onderzoeksrapportage en een handreiking voor gemeenten:
Eindrapport Gezondheid en participatie
Handreiking: Tips voor professionals in de uitvoering
Gemeente Amersfoort, Gemeente Amsterdam, Gemeente Katwijk, Regioplan, Verwey-Jonker Instituut, Movisie en Pharos.