Attacking hazardous alcohol and drug use at intermediate vocational education (ROC's) in Rotterdam: effectevaluation of a plan of attack

Veel leerlingen van het VMBO stromen door naar een mbo-opleiding op een ROC. Bekend is dat alcoholgebruik, binge-drinken (het drinken van 5 of meer glazen alcohol op een avond) en cannabisgebruik vaker voorkomen onder leerlingen van het VMBO dan onder leerlingen van HAVO of VWO. Bovendien laat onderzoek zien dat wanneer leerlingen van de laagste opleidingsniveaus van het VMBO (basis en kaderberoepsgerichte leerweg) drinken, ze grotere hoeveelheden drinken en dat wanneer ze cannabis roken, ze meer joints per gelegenheid roken dan leerlingen van hogere opleidingsniveaus. Preventie-activiteiten in de afgelopen 10 jaar hebben geleid tot een afname in alcohol- en drugsgebruik onder middelbare scholieren. Onderzoek in Rotterdam laat echter zien dat deze afname niet geldt voor ROC-studenten, bij wie het gebruik van alcohol en drugs (nog) relatief hoog is. Alcohol- en drugsgebruik onder scholieren hangt samen met een verhoogd risico op schoolverzuim en schooluitval, (verkeers)ongevallen, seksueel riskant gedrag, depressies, alcoholvergiftigingen, hersenschade en verslaving op latere leeftijd. Het is dan ook belangrijk om het alcohol- en drugsgebruik onder ROC-studenten terug te dringen. Rotterdam heeft daartoe een ‘Aanvalsplan Drugs & Alcohol op ROC’s’ opgesteld om middelengebruik onder deze doelgroep terug te dringen.

Met als doel het alcohol- en drugsgebruik onder Rotterdamse ROC-studenten met minimaal 10% te verminderen, is in januari 2013 op 8 Rotterdamse ROC-locaties het Aanvalsplan Drugs & Alcohol geïmplementeerd. Het Aanvalsplan richt zich op ROC-studenten, hun ouders en leerkrachten en bestaat uit meerdere onderdelen, waaronder een lesmodule over middelengebruik voor studenten; een website voor studenten, voor hun ouders en voor docenten met informatie over alcohol en drugs; een deskundigheidsbevordering voor docenten en medewerkers om riskant middelengebruik te signaleren en bespreekbaar te maken, en om hen bekend te maken met de mogelijkheden voor hulp binnen en buiten de school; de aanwezigheid van een gezondheidscoach vanuit de verslavingszorg op de onderwijslocatie, bij wie docenten, studenten en hun ouders terecht kunnen bij problemen met middelengebruik.

Bij de start van het onderzoek hebben ROC-studenten van 14 onderwijslocaties een vragenlijst ingevuld met vragen over hoeveel alcohol zij drinken en hoeveel drugs zij gebruiken. In deze vragenlijsten werd ook gevraagd naar gedrag dat samen kan hangen met alcohol- en drugsgebruik zoals spijbelgedrag, schoolprestaties, agressie en de lichamelijke en geestelijke gezondheid. De 14 onderwijslocaties werden onderverdeeld in acht interventielocaties en zes controlelocaties. Op de acht interventielocaties werd vervolgens het Aanvalsplan ingevoerd; op de zes controlelocaties gebeurde dat (nog) niet. Negen maanden later hebben de ROC-studenten van de interventie- en controlelocaties opnieuw een vragenlijst ingevuld. Door de uitkomsten met elkaar te vergelijken werden veranderingen in het alcohol- en drugsgebruik en daaraan gerelateerd gedrag bepaald. In diverse analyses zijn de interventielocaties vergeleken met de controlelocaties, om zo het effect van het Aanvalsplan te onderzoeken.
Naast dit effectonderzoek, is onderzoek gedaan naar belemmerende en bevorderende factoren voor het invoeren van het Aanvalsplan op ROC’s. Deze resultaten zijn gebaseerd op verschillende databronnen: informatie uit een logboek, interviews met twee docententeams, interviews met studenten die klassikaal voorlichting hebben gehad van een gezondheidscoach en interviews met studenten die een individueel traject hebben doorlopen bij een gezondheidscoach i.v.m. (mogelijk) problematisch middelengebruik.