Mobiele menu

Samenwerken aan veiligheid: de werkwijze van MDA++ Friesland

Projectomschrijving

Bij de aanpak van (complexe) zaken van kindermishandeling of huiselijk geweld dient toegewerkt te worden naar duurzame veiligheid in de betrokken gezinnen. Om dit te bereiken is een samenwerking tussen verschillende organisaties uit de zorg- en justitieketen én met ouders, kinderen en hun netwerk essentieel. MDA++ Friesland heeft een veelbelovende multidisciplinaire werkwijze ontwikkeld, waarin afspraken over regie, rol- en taakverdeling en afstemming centraal staan.

Doel

In kaart brengen welke elementen van de werkwijze daadwerkelijk opgevolgd worden in de aanpak van MDA++ en of deze nieuwe aanpak een positief effect heeft (afname geweld in gezinnen en toegenomen veiligheid). De effectiviteit van de werkwijze van het MDA++ Friesland wordt door literatuur en eerste aanwijzingen uit onderzoek ondersteund. Bovendien draait het MDA++ nu bijna zes jaar; in die periode is veel kennis opgebouwd en is de aanpak aangescherpt. De werkzaamheid van de aanpak is echter nog niet gestaafd met onderzoek. 

Aanpak

Het Verwey-Jonker Instituut voert onderzoek uit bij het MDA++. Voor dit onderzoek worden bij gezinnen vragenlijsten afgenomen over partnergeweld, kindermishandeling en emotionele veiligheid van kinderen bij conflictsituaties. Hierdoor zijn eventuele veranderingen op deze gebieden te constateren. Met dossieronderzoek zal gescoord worden in hoeverre er in de casussen die in het Verwey-Jonkeronderzoek betrokken zijn volgens de elementen van het MDA++ Friesland is gewerkt. Vervolgens worden de uitkomsten van de vragenlijsten aan het dossieronderzoek gekoppeld. Hierdoor kan bekeken worden in welke mate het opvolgen van elementen op het gebied van regievoering, rol- en taakverdeling bij gezinnen bijdraagt aan afname van geweld en toename van veiligheid. 

Resultaten

De kennis voortkomend uit het onderzoek over werkzame elementen van de MDA++-werkwijze zal op twee manieren worden overgedragen, namelijk door 1) resultaten te delen binnen het MDA++-team ten behoeve van doorontwikkeling en 2) uitkomsten van het onderzoek te delen met andere regio’s, organisaties, samenwerkingsverbanden en initiatieven ten behoeve van overdracht van de werkzame elementen. Om overdraagbaarheid van de werkwijze naar andere organisaties te bevorderen, worden drie producten ontwikkeld: een handleiding bij de werkwijze, een bijbehorende video waarin de werkwijze wordt getoond aan de hand van een casus en een workshop voor voorzitters.

Producten

Titel: Samenwerken aan veiligheid: de werkwijze van MDA++ Friesland
Auteur: F.C. Kunseler & E. Drost
Titel: Samenwerken aan veiligheid: de werkwijze van MDA++ Friesland
Auteur: F.C. Kunseler & G. Hettinga
Titel: De ontwikkeling van een MDA: Van visie via experiment naar werkende aanpak
Auteur: Anneke Jelsma; Rolien Tolsma
Titel: Ontwikkeldocument MDA++ Friesland: van visie via experiment naar reguliere aanpak
Auteur: Anneke Jelsma, Rolien Tolsma, Bess Doornbos, Floortje Kunseler
Titel: Trainingsmateriaal voor externe professionals (in andere regio’s) over multidisciplinair samenwerken en de MDA++.
Auteur: K. Kloosterboer, M. van der Gronde, T. van Heusden, R. Montsma, G. Hettinga & F.C. Kunseler
Titel: Samenwerken aan Veiligheid: onderzoek naar de werkwijze van MDA++ Friesland
Auteur: F.C. Kunseler, M. Covers, G. Hettinga, & E. Kamminga
Titel: Website met video's over (de kernelementen van) MDA++ Friesland
Auteur: MDA++ Friesland
Link: http://www.mdafriesland.nl
Titel: Korte introductievideo MDA++ Friesland & kernteamleden vertellen over de elementen van de MDA++ werkwijze
Auteur: J. van de Bovenkamp (filmmaker) G. Hettinga, F.C. Kunseler, M. van der Gronde, & T. van Heusden (scripts) Professionals MDA++ (video's)
Link: http://www.mdafriesland.nl

Verslagen


Eindverslag

Kindermishandeling en huiselijk geweld staan zelden op zichzelf, maar gaan vaak samen met andere problemen, zoals armoede, verslavingsproblematiek, en opvoedingsstress. Bovendien blijkt uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut (Kwestie van lange adem) dat bij meer dan de helft van de gezinnen die bij Veilig Thuis gemeld worden, na een jaar nog sprake is van structurele onveiligheid. Voor deze complexe problematiek is een integrale samenwerking tussen diverse sectoren en disciplines nodig. Daarom wordt voor gezinnen met de meest ernstige en hardnekkige problematiek de Multi-Disciplinaire Aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld (MDA++) aanbevolen. Binnen het MDA++ werken de hulpverleningsketen, veiligheidsketen en het medisch zorgcircuit nauw samen en wordt er specialistische hulp ingezet. MDA++ Friesland heeft een veelbelovende multidisciplinaire werkwijze ontwikkeld, waarin afspraken over regie, rol- en taakverdeling, monitoring van (on)veiligheid en afstemming centraal staan. Het samenwerkingsverband bestaat uit Veilig Thuis Friesland, Fier, GGZ Friesland, Verslavingszorg Noord Nederland, Medisch Centrum Leeuwarden, de politie en het Openbaar Ministerie. In het kernteam van MDA++ Friesland werken deze organisaties, samen met ouders, kinderen en de andere betrokken professionals bij het gezin aan het bereiken van duurzame veiligheid.

In dit door ZonMw gefinancierde onderzoek ‘Samenwerken aan Veiligheid’ is gekeken naar de resultaten van de werkwijze van MDA++ Friesland. De doelstelling van het onderzoek was te leren over elementen of factoren die kunnen bijdragen aan een succesvolle werkwijze. In dit door ZonMW gesubsidieerde onderzoek werd gebruik gemaakt van dossieronderzoek naar de uitvoering van de werkwijze, vragenlijstenonderzoek naar het verloop van geweld gedurende een jaar van betrokkenheid van gezinnen bij MDA++ Friesland (data verkregen in samenwerking met het Verwey-Jonker Instituut), en interviews naar ervaringen met het MDA++.

Gedurende 12 maanden van het MDA++ traject nam de frequentie van kindermishandeling en huiselijk geweld af. De emotionele veiligheid van kinderen nam toe. De bevindingen van dit onderzoek onderstreepten verder het belang van diverse elementen die binnen een MDA++ werkwijze belangrijk zijn.

Ten eerste kwam het belang van een vaste en bij het MDA++ betrokken casusregisseur terug. Deze casusregisseur is vaak een professional van een wijk- of gebiedsteam. Uit het onderzoek komen eerste aanwijzingen dat het voorkomen van wisselingen in de casusregie de afname van geweld kan versterken. Het MDA++ team kan helpen de regiehouders in hun kracht te zetten, door hun bijdrage aan bijeenkomsten te vergroten en verwachtingen en taken scherp te stellen.

Ten tweede bleek het betrekken van kinderen een element van belang. Bij de gezinnen die zijn meegenomen in het dossieronderzoek, bleek daar nog regelmatig geen sprake van. Goede afstemming met kinderen, waarbij kinderen hun visie kunnen delen, leek een rol te kunnen spelen in de afname van kindermishandeling. Het betrekken van kinderen kon verwezenlijkt worden op twee manieren: door hen uit te nodigen voor een MDA++ bijeenkomst of door een professional als vertegenwoordiger van het kind aan te wijzen. Deze manier van kinderen betrekken bij de bijeenkomsten van MDA++ Friesland werd door zowel ouders als professionals hoog gewaardeerd.

Naast deze resultaten, leverde het onderzoek ook uitkomsten op over monitoren van veiligheid, rol- en taakverdeling binnen het MDA++ kernteam en met andere (extern) betrokken professionals bij het gezin, en het afstemmen en communiceren met ouders. Uit de interviews kwam omtrent monitoring het belang terug van het goed in beeld houden van de situatie in het gezin, en de effecten van hulpverlening. Evenals het beoordelen of ingezette hulpverlening of afspraken passend zijn, waarbij men rekening moet houden met voorgeschiedenis, dynamiek tussen gezinsleden, evenals risico- en beschermende factoren. Het blijven

MDA++ Friesland staat voor ‘Multidisciplinaire Aanpak’ en is een samenwerkingsverband voor intensieve gezinshulp en integrale aanpak van ernstig, acuut en langdurig huiselijk geweld, seksueel geweld en kindermishandeling. Het samenwerkingsverband bestaat uit Veilig Thuis Friesland, Fier, GGZ Friesland, Verslavingszorg Noord Nederland, Medisch Centrum Leeuwarden en de Politie. MDA++ Friesland heeft een veelbelovende multidisciplinaire werkwijze ontwikkeld, waarin afspraken over regie, rol- en taakverdeling en afstemming centraal staan.

In dit onderzoek ‘Samenwerken aan Veiligheid’ wordt gekeken naar de resultaten van de hulp die geboden wordt onder regie van het MDA++ Friesland. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een lopend onderzoek dat het Verwey Jonker Instituut (VJI) uitvoert. Dit onderzoek van het VJI brengt in kaart of de MDA++ gezinnen vooruitgang ervaren op het gebied van emotionele veiligheid en of het geweld in het gezin afneemt. In dit door ZonMw gesubsidieerde onderzoek worden dossiers van dezelfde gezinnen bestudeerd en (na een periode van 12 maanden hulp) gekeken in hoeverre er daadwerkelijk volgens de werkwijze van het MDA++ gewerkt is. Door de resultaten op het gebied van geweld/veiligheid en de werkwijze aan elkaar te koppelen, kunnen er uitspraken worden gedaan over de werkzame elementen van het MDA++ Friesland. Het onderzoek kent daarnaast een kwalitatieve component. Ouders, kinderen en professionals zullen in interviews gevraagd worden naar hun ervaring met de werkwijze van het MDA++. Wat ging goed en wat kan verbeterd worden?

Samenvatting van de aanvraag

Binnen multiprobleemgezinnen spelen problemen op verschillende levensgebieden (zoals huiselijk geweld, kindermishandeling, psychiatrie, LVB, schulden, gebruik van alcohol en/of drugs) die effect op elkaar hebben en elkaar in stand houden. Bij deze gezinnen is hulp vanuit één sector of één discipline daarom vaak onvoldoende. De aanpak van complexe kindermishandeling en huiselijk geweld zaken vraagt dan ook om een brede samenwerking tussen verschillende organisaties uit de zorg- en justitieketen om duurzame veiligheid in gezinnen te bereiken. Samenwerking is essentieel maar brengt ook de nodige uitdagingen met zich mee. Het risico bestaat dat hulpverleners langs elkaar heen werken, of enkel vanuit de eigen specialisatie bezig zijn met het probleem, waardoor het overzicht over het hele gezin en de achterliggende geweldsdynamiek verloren raakt. Duidelijke regievoering, taakverdeling en afstemming tussen organisaties is daarom van cruciaal belang in de aanpak van kindermishandeling.

Het team Multidisciplinair Aanpak Friesland (MDA++ Friesland) is een van de eerste landelijke initiatieven die met deze inzichten aan de slag is gegaan. Het team bestaat uit professionals van zes organisaties (Fier, Veilig Thuis, Politie, Openbaar Ministerie, Medisch Centrum Leeuwarden en GGZ Friesland) en heeft de afgelopen jaren een aanpak ontwikkeld die gekenmerkt wordt door een specifieke invulling van de elementen regievoering, rol- en taakverdeling en afstemming. De essentie van de werkwijze ligt in de regie op het hulpverleningsproces: het MDA++ team vormt een zogenaamde specialistische schil rondom de gezinnen en de betrokken hulpverleners. De elementen binnen de werkwijze van het MDC-K zorgen ervoor dat alle partijen/professionals uit diverse disciplines hetzelfde doel voor ogen houden. Dit geldt ook voor de gezinnen. Zij weten wat ze kunnen verwachten, dat alle relevante informatie voor hen beschikbaar is, en dat zij invloed hebben op het (hulpverlenings)proces. Hiermee wordt de motivatie van gezinnen voor interventies vergroot wat bijdraagt aan positieve zorgresultaten.

De effectiviteit van de werkwijze van het MDC-K Friesland wordt door literatuur en eerste aanwijzingen uit onderzoek ondersteund. Bovendien draait het MDC-K nu bijna zes jaar en heeft in die periode veel kennis opgebouwd en de aanpak aangescherpt. De werkzaamheid van de aanpak is echter nog niet gestaafd met onderzoek. Het huidige onderzoek heeft tot doel in kaart brengen welke elementen van de werkwijze daadwerkelijk opgevolgd worden in de aanpak van MDA++ en of deze positieve uitkomsten tot gevolg hebben (afname geweld in gezinnen en toegenomen veiligheid).

Hiertoe staan de volgende deelvragen centraal:

1. Is er in een jaar tijd geweldsafname (partnergeweld en kindermishandeling) en een toename van emotionele veiligheid binnen gezinnen die hulp krijgen onder regie van MDA++ Friesland?

2. In welke mate wordt in de praktijk invulling gegeven aan de elementen van de werkwijze van MDA++ Friesland?

3. Draagt de wijze waarop invulling wordt gegeven aan regievoering, rol- en taakverdeling en afstemming bij aan geweldsafname en toename van veiligheid?

4. Wat is het perspectief van verschillende betrokkenen, waaronder ouders, kinderen en professionals op de samenwerking in algemene zin, en meer specifiek op de elementen van de werkwijze van het MDA++ Friesland?

De eerste vraag wordt beantwoord middels een al lopend onderzoek bij MDA++ Friesland dat uitgevoerd wordt door het Verwey-Jonker instituut (dataverzameling i.h.k.v. dit onderzoek vormt geen onderdeel van de huidige aanvraag). Voor dit onderzoek worden bij 60 gezinnen vragenlijsten afgenomen over partnergeweld, kindermishandeling en emotionele veiligheid van kinderen bij conflictsituaties. Hierdoor zijn eventuele veranderingen op deze gebieden te constateren. Ten tweede zal middels dossieronderzoek gescoord worden in hoeverre bij de 60 casussen die in het Verwey-Jonker onderzoek betrokken zijn er volgens de elementen van het MDA++ Friesland is gewerkt. Vervolgens worden de uitkomsten van de vragenlijsten aan het dossieronderzoek gekoppeld (vraag 3). Hierdoor kan bekeken worden in welke mate het opvolgen van elementen op het gebied van regievoering, rol- en taakverdeling bij gezinnen ertoe bijdraagt dat geweld afneemt en veiligheid toeneemt. Gezien binnen MDA++ Friesland samenwerking tussen professionals én met gezinnen, shared decision making en gezamenlijke commitment aan de doelen centraal staan, zal in interviews het perspectief van deze verschillende partijen worden meegenomen op de werkwijze en de onderlinge samenwerking (vraag 4).

Het onderzoek zal de werkzame elementen van de aanpak MDA++ Friesland identificeren waardoor een onderbouwde overdraagbaarheid van de aanpak mogelijk is. Om overdraagbaarheid van de werkwijze te bevorderen worden drie producten ontwikkeld, namelijk een handboek, een bijbehorend filmpje en een workshop.

Kenmerken

Projectnummer:
741300001
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2018
2023
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. F.C. Kunseler
Verantwoordelijke organisatie:
Fier