Hoe sociaal werk bijdraagt aan gezondheid: een theoriegestuurd evaluatieonderzoek
Projectomschrijving
Hoe sociaal werk bijdraagt aan gezondheid
Aan het bevorderen van de gezondheid zou de sector sociaal werk een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Sociaal werk richt zich immers op verschillende factoren die op de gezondheid van invloed zijn. Een gedegen onderbouwing van deze bijdrage ontbreekt echter. In dit onderzoek gaan we, samen met partijen uit de sociale sector, wetenschappelijk bewijs verzamelen voor die bijdrage. We doen dit door voor twee methodieken uit de sociale sector te onderzoeken welke aspecten van gezondheid ze verbeteren en hoe die verbetering tot stand komt. Eerst vragen we aan bedenkers, uitvoerder en deelnemers wat zij de belangrijkste opbrengst van de methodiek vinden. Daarna brengen we met verschillende methoden in kaart welke verbeteringen in de gezondheid ook echt optreden. Met onze bevindingen hopen we dat de sociale sector effectiever ingezet kan worden voor het bevorderen van gezondheid.
Verslagen
Eindverslag
Sociaal werkers helpen mensen die het zelf niet meer redden. Er wordt vaak vanzelfsprekend aangenomen dat sociaal werk bij kan dragen aan gezondheid van mensen. Sociaal werk beoogt immers determinanten van gezondheid te verbeteren, zoals de financiële, arbeids- of huisvestingssituatie, of te versterken, zoals sociale inclusie, sociale steun en sociale netwerken. Sociale netwerken vormen een belangrijke drager van levenskwaliteit met een hogere levensverwachting tot gevolg. Voor de bijdrage van sociaal werk aan zulke gezondheidsuitkomsten bestaat echter onvoldoende onderbouwing. Zo is niet bekend in welke dimensies van gezondheid deze bijdrage tot uiting komt en ontbreekt het aan inzicht in de mechanismen die daaraan ten grondslag liggen.
Doel van het project was te onderzoeken via welke mechanismen het sociaal werk kan bijdragen aan gezondheid. Dit hebben we gedaan door twee methodes uit het sociaal werk nader te onderzoeken: ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’, en ‘Kwartiermaken’. Beide methodes hebben als doel om mensen uit hun isolement te halen en weer te laten participeren aan de samenleving. 'Natuurlijk, een netwerkcoach'!' doet dit door mensen voor ongeveer een jaar te begeleiden en samen met een vrijwilliger op zoek te gaan naar een nieuw netwerk. 'Kwartiermaken' doet dit door plekken in de samenleving te creëren waar mensen in de gelegenheid wordt gesteld om op een toegankelijke manier weer te participeren. Voor Kwartiermaken zijn er twee specifieke methodes onderzocht, nl 'De Stamtafel' en 'De Kwartiertafel'. 'De Stamtafel' is een maandelijkse bijeenkomst voor mensen met een lichtverstandelijke beperking waar voor een klein bedrag gezamenlijk gegeten wordt. 'De Kwartiertafel' is een maandelijkse bijeenkomst waarbij mensen (veelal met psychiatrische achtergrond) hun wens t.a.v. (vrijwilligers-)werk of activiteit kunnen uiten, welke dan gekoppeld wordt aan een aanbod van mogelijke activiteiten en werkzaamheden.
Uit interviews met deelnemers bleek dat zij vonden dat deze vormen van sociaal werk bijdroegen aan een betere mentale gezondheid. Mensen kregen meer zelfvertrouwen, voelden zich minder depressief en minder eenzaam. Ook voelden zij zich vitaler. Dit gebeurde via mechanismen als het (weer opnieuw) erkend en gezien worden als mens, het ontvangen van sociale steun bijvoorbeeld bij het (opnieuw leren) omgaan met problemen, en het realiseren van eigen behoeften en mogelijkheden in een groter of sterker netwerk. Echter, mensen die het meest geïsoleerd waren, leken iets minder te hebben aan deze methodes. Voor deze groep zou het verder versterken van de sociaal werk interventies (zoals het goed matchen van deelnemers met de interventie, of het versterken van professionals en vrijwilligers) hen kunnen helpen, zodat ook zij optimaal kunnen ondersteund worden door het sociaal werk en zij niet buiten de boot vallen.
Er wordt vaak gedacht dat sociaal werk een bijdrage kan leveren aan het verbeteren van gezondheid, omdat het zich richt op de ondersteuning van kwetsbare burgers, maar er is nog nauwelijks wetenschappelijk bewijs hiervoor.
Om de bijdrage van sociaal werk aan gezondheid van mensen te onderzoeken, hebben wij twee sociaal werk-interventies, te weten “Natuurlijk, een netwerkcoach!” en “Kwartiermaken” geselecteerd om nader te analyseren. Om een interventie te kunnen onderzoeken is het niet alleen goed om te weten wat de interventie verwacht te bereiken, maar ook hoe die dat denkt te bereiken. Een relevante vraag is dan niet alleen ‘Werkte de interventie?” maar zijn ook vragen belangrijk als: ‘Waardoor werkte het programma?’ en ‘Waarom was het (on)succesvol?”. Om deze vragen te beantwoorden hebben wij eerst voor beide interventies een programmatheorie opgesteld. De programmatheorie maakt de onderliggende werkingsmechanisme van een interventie zichtbaar. Elke programmatheorie hebben wij gebaseerd op interviews met betrokkenen (ontwikkelaars, uitvoerders en deelnemers) en op documenten over de interventies..
Om de eventuele effecten op gezondheid te kunnen vaststellen, zullen voor beide interventies de programmatheorieën vervolgens getoetst worden. Voor “Natuurlijk, een netwerkcoach” doen we dat door middel van interviews met mensen die beginnen aan “Natuurlijk, een netwerkcoach” en interviewen hen ook weer aan het einde van dit traject. Ook vullen zij een vragenlijst over hun gezondheid in. Inmiddels zijn hier zo’n 15 mensen die zijn gestart met “Natuurlijk, een netwerkcoach” over geïnterviewd. Voor “Kwartiermaken” willen wij d.m.v. etnografisch onderzoek participeren aan de interventie en analyseren op welke manieren die bijdraagt aan gezondheid van deelnemers.
Aan het einde van het project zullen wij inzicht hebben in verschillende manieren waarop deze interventies bijdragen aan zowel psychische en fysieke gezondheid van deelnemers en zullen wij een theoretisch model presenteren over hoe sociaal werk kan bijdragen aan gezondheid.
Samenvatting van de aanvraag
Hoe sociaal werk bijdraagt aan gezondheid
Aan het bevorderen van de gezondheid zou de sector sociaal werk een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Sociaal werk richt zich immers op verschillende factoren die op de gezondheid van invloed zijn. Een gedegen onderbouwing van deze bijdrage ontbreekt echter. In dit onderzoek gaan we, samen met partijen uit de sociale sector, wetenschappelijk bewijs verzamelen voor die bijdrage. We doen dit door voor twee methodieken uit de sociale sector te onderzoeken welke aspecten van gezondheid ze verbeteren en hoe die verbetering tot stand komt. Eerst vragen we aan bedenkers, uitvoerder en deelnemers wat zij de belangrijkste opbrengst van de methodiek vinden. Daarna brengen we met verschillende methoden in kaart welke verbeteringen in de gezondheid ook echt optreden. Met onze bevindingen hopen we dat de sociale sector effectiever ingezet kan worden voor het bevorderen van gezondheid.