Mobiele menu

Oog voor Naasten 2 Noord en Oost Flevoland

Projectomschrijving

Zorgmedewerkers in de regio hadden al oog voor de wensen en behoeften van de naasten en konden ook wel de nodige informatie geven. Toch werd aangegeven dat zij het vaak zo ervaarden dat er niet altijd voldoende tijd beschikbaar was om dit proces te optimaliseren. Ook werd het structureel betrekken van naasten in het palliatieve proces nog niet altijd toegepast. De wens was om structuur te creëren om naasten altijd op passende wijze te betrekken en om samen met hen de kwaliteit van de zorg in de laatste levensfasen bespreekbaar te maken en uiteindelijk ook te evalueren.

Doel 

We hebben de wens om vaker en betere gesprekken te voeren over proactieve palliatieve zorgplanning met cliënten en naasten. Zodat onze zorgprofessionals (verzorgenden, verpleegkundigen, specialisten en artsen) vaardig zijn om proactieve palliatieve zorgplanningsgesprekken te voeren en voorkeuren, behoeften en grenzen te registeren. Dat maakt de palliatieve zorg persoonsgerichter en beter aansluitend bij de wensen en behoeften van onze cliënten en hun naasten. 

Als naasten zich meer gehoord en gezien voelen bij het zorgproces, geeft dit rust en helderheid aan hen, maar ook voor de patiënt zelf. Door ons meer te richten op de samenwerking tussen mantelzorger en zorgverlener bij de zorg voor een patiënt, kan overbelasting worden voorkomen en worden morele dilemma’s, rouw- en nazorgmogelijkheden bespreekbaar gemaakt.

Aanpak/werkwijze 

Binnen de deelnemende zorgorganisaties Allerzorg en Woonzorg Flevoland werd een projectgroep geformeerd bestaande uit een palliatief verpleegkundige, een wijkverpleegkundige, een verpleegkundig specialist uit de vakgroep palliatieve zorg, een ervaringsdeskundige en een manager van de wijkteam. Met een aantal nabestaanden en medewerkers keken ze of er sprake was van gecompliceerde rouw tijdens het nazorggesprek. Hier maakten ze gebruik van de landelijke richtlijn en vragenlijst ‘rouw’. De workshop ‘Naastenjourney’ werd gedaan met het palliatieve team en de projectgroep, waarbij aan de hand van de kaarten veel gespreksonderwerpen los kwamen. Vanuit hier is een plan opgesteld om ernstig gecompliceerde rouw te voorkomen.

Er was een bijeenkomst om diegenen die er behoefte aan hadden in contact te laten komen met andere nabestaanden en een rouwcoach was uitgenodigd die contact hield met nabestaanden en om nog een keer met de betrokken zorgprofessionals te praten over de zorg in de allerlaatste levensfase.

Samenwerkingspartners

We werkten samen met Woonzorg Flevoland, Allerzorg en Stichting Coloriet.

Resultaten

3 palliatieve teams in de regio Flevoland zijn geschoold in deze werkwijze en methodiek. Niet alleen op het gebied van aandacht voor naasten van de cliënten, maar ook het belang van samenwerken, vooruitkijken, gespreksvoering en nazorg. Daarnaast was er ook aandacht voor de samenwerking en inzet van het palliatief team als consultfunctie voor alle betrokken stakeholders bij het palliatieve proces. 

Tijdens de evaluatie kwam naar voren dat het zinvol is om het 2e gesprek later plaats te laten vinden, als het stof wat is gedaald. Dan pas komt echt aan het licht wat iemand nodig heeft. Indien nodig kan dan de vragenlijst gecompliceerde rouw (weer) worden afgenomen en gebaseerd daarop verder worden gehandeld (bijvoorbeeld doorverwijzen of zelf in zorg nemen). 

De Oog voor naasten-toolkit bevat folders en kaartjes die nu vaker worden gebruikt omdat ze zeer informatief en praktisch zijn. De deelnemende zorgorganisaties deelden de folder ‘Zorgen voor een zieke’ alleen uit aan naasten van cliënten waarbij een palliatief terminale zorgteam (PTZ-team) is betrokken, maar gebruiken deze nu ook bij de gesprekken met naasten van cliënten die chronisch (en levensbedreigend) ziek zijn.

1 keer per jaar organiseren de zorgorganisaties een naastenbijeenkomst in Zeewolde, waarbij de nabestaande samen kunnen komen met palliatief verpleegkundige en een rouwcoach. Ook startte een interactieve intranetgroep die veel informatie en handreikingen biedt voor het betrekken van naasten in het palliatieve zorgproces. 

De organisaties hebben structurele aandacht voor naasten en nabestaanden vastgelegd in reguliere werkprocessen. Dit realiseerden ze door een vast agendapunt bij het teamoverleg in te voeren, een vast onderdeel van het inwerkprogramma en terugkerende scholingen op dit gebied. Ook houden ze nu structureel contact met nabestaanden om nog een keer met de betrokken zorgprofessionals te praten over de zorg die werd verleend in de allerlaatste levensfase.

Vervolg 

We verwachten dat het onderwerp steeds vaker en meer bespreekbaar wordt gemaakt en uiteindelijk op een voor alle organisaties binnen ons netwerk passende manier verder kan worden opgenomen in de vaste werkwijzen. Er is blijvend aandacht voor de borging, door de methodiek en de ingezette acties nog verder in te bedden in de bestaande werkstructuren.

Door deze methodiek regelmatig te evalueren en ervaringen uit te wisselen, houden deelnemende organisaties het oog hebben voor wensen en behoeften van naasten onder de aandacht. In het kader van de verdere verspreiding van de methodiek naar andere organisaties in de regio bespreken we in het platformoverleg van ons palliatieve netwerk Noord en Oost Flevoland deze werkwijze met de betrokken organisaties. Om samen te delen en leren van elkaar en te kijken waar aanpassing van zorgprocessen wenselijk is. De verwachting is dat we op deze wijze de methodiek binnen meer zorgorganisaties in onze netwerkregio kunnen gaan toepassen en we op deze wijze ook bijdragen aan het vergroten van het bewustzijn over de wensen en behoeften van naasten in palliatieve zorgprocessen en op het gebied van nazorg en rouwbegeleiding.

ZonMw en Oog voor naasten

Met ons programma Palliantie zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Naast aandacht voor het ondersteunen van de patiënt, hebben we oog voor de positie van de mantelzorger en naaste. Wij zetten in op samenwerking tussen mantelzorger en zorgverlener bij de zorg voor een patiënt. En op onderzoek naar ondersteuning van overbelasting, morele dilemma’s en rouw. Lees meer hierover op ons thema ondersteuning zorgnetwerk.

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Samenvatting Naasten spelen een sleutelrol in het bieden van ondersteuning en zorg aan hun dierbaren met een levensverkortende aandoening of kwetsbaarheid. Zij pakken deze rol veelal vanzelfsprekend op, gemotiveerd door liefde, loyaliteit of plichtsbesef, en verliezen hierbij eigen behoeften vaak uit het oog. Naasten zijn hiermee niet alleen medezorgverlener maar ook medezorgvrager met eigen zorgbehoeften. Na overlijden kan voor nabestaanden het wegvallen van aandacht en betrokkenheid van professionele zorgverleners de al aanwezige gevoelens van verlies en eenzaamheid versterken. Aandacht na overlijden van júist de zorgverleners die langere tijd ook in het leven van nabestaanden een belangrijk rol hebben gespeeld is ondersteunend in het rouwproces. De ON2 methodiek De Oog voor Naasten en Nabestaanden (ON2) methodiek motiveert en ondersteunt zorgverleners om oog te hebben voor de behoeften van de naasten van alle patiënten met een levensverkortende aandoening of kwetsbaarheid. In het Oog voor Naasten en Nabestaanden (ON2) project komen vier ZonMW projecten die aandacht hebben voor naasten bijeen; Oog voor Naasten, Mantelzorg op Maat, InCaSu@home en Werkboek Rouwzorg. Centraal staat de Oog voor Naasten (OvN) methodiek waarin zorgverleners en naasten beiden meer oog voor de behoeften van naasten krijgen. OvN omvat een training voor zorgverleners, een implementatiehandleiding, een praktische handreiking voor zorgverleners (artsen, verpleegkundigen, verzorgenden) van verpleeghuizen en ziekenhuizen voor het geven van voor- en nazorg, en een informatiemap met folders voor naasten over zelfzorg en verwijzingen naar belangrijke ondersteunde websites en instellingen. De interventies en bevindingen van de andere drie Palliantie projecten zijn heel aanvullend: het wordt mogelijk nog beter de verschillende en veranderlijke behoeften van naasten in kaart te brengen (project Mantelzorg op maat), structureel de behoeften van naasten te inventariseren en deze te vertalen naar indicaties voor zorg (InCaSu@home project) en zorgverleners handvatten te geven voor rouwzorg aan naasten met het Werkboek Rouwzorg (project Consortium Noord-Holland-Flevoland). Aangezien naar schatting 1 op de drie Nederlanders beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratieachtergrond hebben (Pharos 2018) en patiënten met een levensverkortende aandoening of kwetsbaarheid met name thuis verblijven, is het nodig ON2 door te ontwikkelen voor een bredere doelgroep en ook breder te implementeren. Binnen ON2 wordt de OvN methodiek daarom samen met Pharos, het kenniscentrum voor gezondheidsverschillen, uitgebreid en aangepast voor gebruik in de extramurale setting (thuiszorg, huisartsenpraktijk) en aangepast aan de specifieke behoeften van naasten met beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratieachtergrond. Proefimplementatie ON2 Het doel van ON2 is om te komen tot structurele en passende voor- en nazorg voor naasten en nabestaanden van alle patiënten in de extramurale en intramurale setting (ziekenhuizen, verpleeghuizen, hospices, huisartspraktijken, thuiszorg). Hierbij maken we gebruik van zogenaamd participatief actieonderzoek, waarbij onderzoekers samenwerken met zorgverleners en managers/beleidsmakers van zorgorganisaties als gelijke partners. Per organisatie wordt een actieplan ontwikkeld dat volledig is afgestemd op de behoeften van de eigen zorgverleners en kenmerken van de organisatie. Vervolgens wordt gezamenlijk een geïnformeerde keuze gemaakt uit de ondersteunende materialen uit de methodiek ON2 om het actieplan te doen slagen en de zorgverleners optimaal te ondersteunen. Het implementatieplan wordt samen met de onderzoekers elke 3 maanden geëvalueerd en zo nodig bijgesteld en/of aangevuld. In totaal duurt de proefimplementatie per organisatie 12 maanden. Het Netwerk Palliatieve Zorg Noord en Oost Flevoland (NPZ NOF) heeft in 2018 een spiegelbijeenkomst georganiseerd waarin de nabestaanden aangaven dat ze ‘oorverdovende stilte’ ervaren hadden na het overlijden van hun dierbare. Ze waren onvoldoende voorbereid en ervaarden onvoldoende steun. Dit project is dan ook erg passend in onze regio. We zouden heel graag een verbeterslag willen maken middels de ON2 methodiek. De deelnemende organisaties in ons netwerk zijn Allerzorg en Woonzorg Flevoland. Deze organisaties in ons netwerk vinden dat het hebben van oog voor de naasten en nabestaanden verbeterd kan worden en ook meer onderdeel van standaard zorg kan zijn.

Kenmerken

Projectnummer:
844001907
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2021
2023
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
W. Erbrink
Verantwoordelijke organisatie:
Coloriet